پامچال،گل نوروز - ۴ اسفند ۸۶
الهام علی‌یاری
با نزدیک شدن به ایام نوروز بازار گل و گیاه رونق بسیاری پیدا می‌کند. علاقه‌مندان به گل و گیاه با کاشت گل‌های فصلی و دایمی در باغچه‌ها یا داخل گلدان‌های گوناگون، زیبایی را به خانه‌های خود می‌برند.

یکی از اولین گل‌های بهاری که از چند هفته قبل از نوروز باز می‌شود، پامچال است. این گل که با نام‌های بهاره- بهارانه- بهارآوا شهرت فروانی دارد از خانواده پریمولاسه است. در حال حاضر حدود 60 گونه پامچال با رنگ‌های متنوع‌ وجود دارد که جزو زیباترین گل‌های بهاری محسوب می‌شود.
مشخصه‌های گیاهی
کاسه گل، 5 دندانه‌ای تا اندازه‌ای کرکدار است. دارای یک جام گل منظم استوانه‌ای‌ است و 5 پرچم که روی رشته‌های باریکی به وجود می‌آیند گل‌ها به صورت درشت و در برخی از گونه‌ها ریز هستند و ارتفاع‌شان به 30-20سانتی‌متر می‌رسد.
نیازهای زیستی
نور: نور مستقیم برای آن مناسب نیست و باید آن را در سایه آفتاب و نور غیرمستقیم نگهداری کرد.
دما: در دوره رشد خود نیاز به درجه حرارتی برابر ۱۵ درجه سانتیگراد در شب و ۲۱ درجه سانتیگراد در روز و در دوران گلدهی در زمستان حرارت باید در شب در حدود ۱۰درجه سانتیگراد و در روز تا ۱۸ درجه سانتیگراد باشد.
تعویض گلدان: در پاییز گلدان‌ها را تعویض کرده و بوته‌ها را در گلدان‌های بزرگ بکارید و کمی کود به آن اضافه ‌کنید و آنها را به گلخانه سرد انتقال ‌دهید. این گیاه در اواسط زمستان گل می‌دهد.
در اتاق نشیمن که دارای هوای خشک است، بهتر است در بشقابی تعدادی سنگریزه ریخته و گلدان را روی آن قرار دهید و سپس در بشقاب آب بریزید.
رطوبت: احتیاج به آب فراوان دارد. خاک باید همیشه مرطوب باشد تا خود را خوب آراسته و گلریزان فراوانی داشته باشد.
خاک: خاک این گیاه از یک قسمت خاک برگ و دو قسمت شن تشکیل شده است.
ازدیاد و تکثیر: به طور کلی پامچال گیاهی یک ساله است یعنی سیکل زندگی این گیاه در طول یک سال کامل می‌شود. معمولا در اوایل خرداد ماه بذرکاری انجام می‌گیرد تا در پاییز و زمستان گیاه بتواند گل تولید کند. چون بذرها برای رشد به نور کافی نیاز دارند به همین دلیل بذرکاری باید به طور سطحی انجام گیرد. پس از 15 روز دانه‌ها سبز می‌شوند. تقریبا یک ماه بعد وقتی که نباتات دو یا سه برگه شدند آنها را در جایگاه دیگری نشاء می‌کنند. 20 روز بعد نباتات حاصله را در گلدانی که در آن مخلوطی از 3 چهارم خاک برگ و ماسه و یک‌چهارم کود پوسیده است قرار می‌دهند، در اوایل فصل پاییز گلدان‌ها را در مکان نیمه ‌گرمی منتقل می‌کنند. این گیاهان در آذرماه گل می‌دهند که بایستی در این موقع آنها را به گلخانه سردی منتقل کرد.
انواع گونه‌های پامچال
پامچال چینی: که ایام عید در همه گل‌فروشی‌ها دیده می‌شود و مردم آن را با نام پینره می‌شناسند. گیاهی است کوتاه با برگ‌های گرد، کرکدار و دندانه‌ دندانه که هم از سطح خاک می‌روید و گل‌ها به رنگ‌های سفید و صورتی و سرخ کم‌پر، نیمه پرپر که به فراوانی از بین برگ‌ها بیرون می‌آید.
پامچال مالاکئیدس: در ابتدا این نوع پامچال جنبه تزیینی زیادی نداشت، اما طی بیست سال با گزینش‌های مکرری که از بین گونه‌های مختلف آن به عمل آمد گیاهانی به گل‌های بسیار زیبا ظاهر شد. گل‌های ریز و فراوانی به رنگ‌های سفید و سرخ و بنفش و قرمز و ارغوانی می‌دهد که با آرایش منظم روی ساق‌ها قرار گرفته است. فصل ویژه گل دادن آن بین ماه‌های آبان و اسفند است و در همین زمان است که آن را جهت تزیین راهروهای شیشه شده و جاهای نه‌چندان گرم به کار می‌برند. باید آن را در نزدیکی پنجره قرار دارد و مراقبت نمود تا خاک گلدان آن همواره تازه و مرطوب بماند.
پامچال ابکنیکا: علت نامیدن آن بدین اسم داشتن جام گل قیفی شکل آن است. دانه‌های بذر آن را در اواخر قرن گذشته از چین آورده‌اند. پس از اصلاح نژادهای اساسی اکنون به صورت یکی از زیباترین گیاهان گلخانه‌های سرد درآمده است. در وسط برگ‌های مدور و پوشیده از کرک آن ابتدا چند تیره عمودی بی‌برگ به ارتفاع 30 سانتیمتر می‌روید و سپس نوک آنها را دسته‌ای گل درشت به رنگ‌های سفید یا بنفش یا ارغوانی زینت می‌بخشد. این گل‌ها در سردترین ماه‌های سال زیباترین جلوه‌ها را دارد.
این پامچال در قدری خاک خوب تازه که مختصری خاک برگ بدان افزوده باشند می‌روید. تغییر گلدان آن در صورت لزوم پس از تمام شدن گل‌هایش که بنابر تاریخ کشت آن بین ماه‌های آبان تا خرداد است صورت می‌گیرد. این گیاه خواهان روشنایی بسیار است، اما از نور مستقیم خورشید گریزان بوده است و در صورت حرارت بیشتر در محیط نیاز به تهویه دارد. درجه حرارت مطلوب آن بین ۱۲ تا ۱۰ درجه سانتیگراد است.
تذکر: تماس مستقیم با برگ‌های این گیاه یا پامچال چینی ممکن است موجب حساسیت و ایجاد کهیر در پوست بدن شود.
از میان گونه‌های مختلف پامچال تعدادی نیز به صورت علفی و پایا می‌باشند.
پامچال باغی: گیاهی است علفی، بدون سابقه که برگ‌هایش همه از سطح زمین می‌روید، گل‌هایش چتری و رنگ زمینه آن قرمز مایل به بنفش یا زرد است.
پامچال گل‌درشت: ارتفاع آن به ۱۲ سانتیمتر می‌رسد با گل‌های تک‌تک که انتهای ساقه‌های بلند آن باز می‌شود.
پامچال ژاپنی: گیاهی است علفی بدون ساقه، گل‌هایش خوشه بلند به ارتفاع 50-40 سانتیمتر و گاهی به 60سانتیمتر هم می‌رسند و هر شاخه که از میان برگ‌ها می‌روید متشکل از چهار تا پنج ساقه کوچک گلدار است که بیننده تصور می‌کند همه گل‌ها از روی یک شاخه روییده است در حالی که هر ساقه گلدار جدای از دیگری است. رنگ گل‌هایش به رنگ بنفش مایل به قرمز، سفید و قرمز است.
کاربرد:
پامچال از تنوع جالبی برخوردار است. برای اینکه دوام خوبی داشته باشند باید آنها را در یک محل خنک و دور از نور مستقیم آفتاب قرار داد. بعضی از انواع پامچال‌ها معطر بوده و برخی انواع دیگر را می‌توان در باغچه کاشت. چون گلریزانش زودتر از همه گل‌های بهاری شروع می‌شود آن را گل نوروز می‌نامند.
در فصل بهار منحصرا برای تزئینات حاشیه‌ای باغچه و فضاهای وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از گونه‌های دو رگه آن می‌توان در باغ‌های جنگلی و صخره‌ای استفاده کرد.
خواص دارویی:
علاوه بر موارد فوق پامچال نیز دارای خواص دارویی فراوانی است.
پامچال در طب به عنوان ضد تشنج مصرف می‌شود.
گل‌های پامچال داروی موثری برای درمان برونشیت، سرفه‌های مزمن است و هنگامی که کسی مبتلا به گریپ می‌شود هرگاه دم‌کرده پامچال بنوشد به زودی از این ناراحتی رهایی خواهد یافت، به علاوه این دم‌کرده ضمن اینکه تقویت‌کننده خوبی است، تب‌بر نیز است و کسانی که مبتلا به سردردهای شدید (میگرن) شده‌اند به زودی بهبودی مخصوصی در وجود خود احساس خواهند کرد.
درمان اثرات ضربه و خون‌مردگی: برای درمان ورم کوفتگی که در اثر ضربه به ظهور می‌رسد و همچنین دفع اثرات خون‌مردگی کمپرس جوشانده ریشه پامچال درمان‌کننده موثری است.