شماره روزنامه ۵۹۹۴
|

آرشیو اخبار : تاریخ و اقتصاد

  • سمیه توحیدلو/ پژوهشگر جامعه‌شناسی اقتصادی
    مشروطه یکی از نقاط عطف تاریخ ایران است. زمانه‌ای که آن را می‌توان با بینش‌های متفاوتی دید و ارزیابی کرد. اما نمی‌توان مشروطه را از شرایط اقتصادی پیش و پس از آن جدا ساخت. در واقع این دوران را می‌توان نقطه شروع یا آغاز رسمی پیدایش نهادهای مدرن اقتصادی در ایران دانست. اگر دوران ناصری و اتفاقات 60‌ساله‌ منجر به صدور فرمان مشروطیت را ارزیابی کنیم بدون شک مواجهه با انواع نهادهای رسمی و غیر‌رسمی طبیعی است. از همین‌روست که وقتی قرار است عوامل پیدایش مشروطه و خواسته‌های بست‌نشینان را مورد مطالعه قرار دهیم، عواملی که مستقیما با اقتصاد و مسائل اقتصادی آن روزگار در ارتباط است بیش از سایرین است. وضعیت گمرکات، اوضاع تجارت و مالیات‌ها همگی عاملی شد که تجار و بازاریان به تکاپو برای عدالتخانه و اصلاح برخی قوانین تجاری و…

  • نظام اداری و دیوانی قاجار را نمی‌توان به مفهوم علمی آن دیوان‌سالاری (بوروکراسی) نامید. تلاش‌هایی که برای تحـول در سـاختار دیوان‌سـالاری کشـور- بـه منظـور پدیـد آوردن دیوان‌سالاری بر پایه قانون و عقل- صورت گرفت نیز به نتیجه نرسـید. دسـتگاه دیـوانی و اداری قاجار، به تعبیر برخی محققان، پدرسالارانه و خاندان‌مدار بود که مهم‌ترین ویژگی نظام دیوان‌سالاری در تمام این دوره به‌شمار می‌رفت و در درون خود ویژگی‌هایی چون تابعیت و اطاعـت محـض، تعصب، خویشـاوندگرایی، نبـود عنصـر عقـل و اسـتدلال‌محـوری، تیغ‌محوری (زورمداری) به‌جای قلم محوری (عقل‌مداری)، نبود قانون و نظم پایدار، رشـوه گرفتن و دادوستد منصب‌ها را دارا بود. جنبش مشروطه با هدف از میـان برداشـتن نفـس خودکامگی و سلطنت مطلق، استقرار نظام سیاسی- اداری بر پایه قانون و…

  • ساعت ۲۲:۵۵ شامگاه ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ زمین‌لرزه فاجعه‌باری با بزرگای 2/ 7 ریشتر در عمق ۱۰ کیلومتری زمین در منطقه پرجمعیت جنوب قزوین رخ داد. این زمین‌لرزه ۹۱ روستا را به‌کلی ویران کرد و در اثر آن بیش از 12 هزار و 225 نفر کشته شدند، حدود ۲۸۰۰ نفر آسیب دیدند و۲1 هزار خانـه تخریب شد. در مجموع، بیش از ۳۰۰ روستا آسیب دید یا ویران شد.

  • یکی از دوستان نزدیک تختی که روزهای زیادی با او بوده و اطلاعات ارزشمندی از آن دوران دارد، کسی نیست جز «پرویز عرب». او از جمله رفقای صمیمی تختی بوده که خاطرات زیادی را به یادگار دارد، خاطراتی که می‌گوید با وجود گذشت ۵۰ سال (زمان انجام مصاحبه) هیچ‌گاه از ذهنش بیرون نمی‌رود.

  • ۹ شهریور ۱۳۴۷ زمین‌لرزه‌ای به قدرت 1/ 7 ریشتر در دشت بیاض استان خراسان رخ داد. روز بعد نیز زمین‌لرزه شدیدی با بزرگی 4/ 6 ریشتر در 70 کیلومتری باختر دشت بیاض، شهر فردوس را، که در اثر زلزله دشت بیاض تنها اندکی آسیب‌دیده بود، تقریبا به‌کلی ویران کرد و غم‌انگیز اینکه بعضی از مجروحان که در زلزله ۹ شهریور دشت بیاض زنده مانده و از دشت بیاض به فردوس منتقل شده بودند، در زلزله ۱۰ شهریور فردوس در بیمارستان کشته شدند.

  • اول سپتامبر ۱۹۲۳، زلزله فاجعه‌باری با بزرگای 8/ 7 ریشتر در ژاپن رخ داد که منجر به کشته شدن حدود ۱۴۲ هزار و 800 نفر شد. این رویداد به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین زلزله‌های جهان ثبت شده است.

  • 10 شهریور 1362 قانون عملیات بانکی بدون ربا تصویب شد. موادی از این قانون در اردیبهشت‌ماه 1358 به تصویب شورای پول و اعتباررسیده بود. این شورا در دی‌ماه 1358، طی مصوبه دیگری اقدام به حذف بهره از نظام بانکی کرد. در این مصوبه برای جذب پس‏انداز و اعطای اعتبار، در نظام بانکی سود تضمین شده و کارمزد پیش‏بینی شده بود. بر این اساس بانک‌ها این امکان را داشتند که برای جذب سپرده‏های غیر دیداری (پس‏انداز) حداقل 7 درصد و برای جذب سپرده‏های مدت‌دار حداقل 5/ 8 درصد سود تضمین شده بپردازند. ضمنا مقرر شده بود که در پایان سال و در صورت وجود سود بیشتر، مازاد بر حداقل تضمین شده نیز بین سپرده‌گذاران توزیع شود. در رابطه با اعتبارات و تسهیلات بانک به اشخاص حقیقی و حقوقی نیز تعیین شده بود تا بانک کارمزدی را که میزان آن نسبت به موارد…

  • قاجارها در معرفی اصل و نسب خود می‌توانستند تنها به مغول‌ها اشاره کنند. به همین علت عدم مشروعیت ملی آنها می‌توانست موجب تخریب شالوده‌های سلطنت آنان در ایران شود. آنها در ابتدا کوشیدند تا برای خود مشروعیت مذهبی دست و پا کنند. در تایید اهمیت مشروعیت مذهبی برای قاجارها و پیوند حکومت با روحانیت گفتنی است: میرزای قمی ارشاد نامه خویش را که در سنین میانه عمر و به روزگار آقا محمدخان قاجار به رشته تحریر در آورده بود، مشحون از مدح و ستایش آقا محمد خان بنیانگذار این خاندان حکومت کرد تا حدی که وی، سلطنت آقامحمدخان را منطبق با آیه ۵۴ از سوره نسا و نیز اطاعت مردم را از شاه، از مصادیق آیه ۷۵ از سوره نحل دانسته بود. شیخ جعفر کاشف الغطا در اثر خود کشف الغطاء، زبان به مدح و ستایش فتحعلی‌شاه قاجار گشوده و‌ شاه را دارای شمشیری…

جستجوی پیشرفته