«دنیایاقتصاد» دلایل تغییرموضع رژیم صهیونیستی درباره توافق هسته‌ای را بررسی کرد
عقب‌نشینی برجامی تل‌آویو
با وجود گذشت کمتر از سه هفته از سفر نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به آمریکا و دیدار وی با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و تفاهم بر سر «اقدامات مشترک علیه برنامه هسته‌ای ایران»، اکنون بنی گانتز، وزیر دفاع رژیم صهیونیستی می‌گوید که «تل‌آویو می‌تواند با توافق هسته‌ای جدید با ایران کنار بیاید». او اما همزمان تهدید کرد که اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را توسعه دهد تل‌آویو از گزینه نظامی استفاده می‌کند. بنی گانتز در مصاحبه‌ای اختصاصی با نشریه آمریکایی «فارین پالسی» گفت: « اسرائیل بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران را خواهد پذیرفت؛ اما مقامات اسرائیلی همزمان بر واشنگتن فشار می‌آورند تا در صورت شکست مذاکرات با تهران، خود را برای یک «نمایش قدرت» جدی آماده کنند.» به نظر گزارشگر فارین پالیسی این اظهارات تا حدی نشان‌دهنده تغییر در سیاست اسرائیل در قبال توافق هسته‌ای با ایران است. دولت قبلی اسرائیل به رهبری بنیامین نتانیاهو به طور علنی با توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ مخالفت و برای تضعیف آن تلاش می‌کرد. بنی گانتز اکنون در مصاحبه خود درباره توافق هسته‌ای با ایران گفت: «رویکرد دولت فعلی آمریکا این است که برنامه هسته‌ای ایران را به محدوده قبلی معین شده بازگرداند و این مورد پذیرش ما است.»
طرح B و C
همچنین وزیر دفاع رژیم صهیونیستی اضافه کرد که اسرائیل تمایل دارد طرح جایگزین (طرح B) آمریکا را هم بداند تا در صورت شکست مذاکرات، فشار اقتصادی گسترده بر ایران تحمیل شود. او همچنین به «طرح C» اسرائیل اشاره کرد که شامل عملیات نظامی می‌شود. وزیر دفاع اسرائیل در مصاحبه اخیر خود در ادعاهایی تخمین زد که ایران دو تا سه ماه با داشتن مواد و قابلیت‌های لازم برای تولید یک بمب هسته‌ای فاصله دارد. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده که قصد تولید سلاح هسته‌ای را ندارد.
چرایی تغییر موضع تل‌آویو
رحمن قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل در تحلیل این سخنان بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل به «دنیای اقتصاد» گفت: «این موضع جدید وزیر دفاع اسرائیل یک نوع پیش‌دستی از سوی تل‌آویو است و به این معناست که اسرائیل از تغییر موضع واشنگتن ناامید شده است.» قهرمانپور تاکید کرد: «تل‌آویو به این صورت پیش‌دستی کرده تا اگر مذاکرات منجر به احیای برجام نشود، اسرائیل سیاست حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران و جلوگیری از دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای را شدت بخشد.» وی در ادامه درباره موضع آمریکا و اسرائیل در قبال تحولات هسته‌ای ایران گفت: «آنچه که تا به امروز شاهد بودیم این است که از یکسو رژیم اسرائیل اعلام کرده به هر اقدامی دست خواهد زد تا مانع احیای برجام شود، اما از سوی دیگر در دیدار نفتالی بنت با جو بایدن و نیز پیش از آن در سفر هیات اسرائیلی به آمریکا، کاخ سفید به صورت رسمی و شفاف به طرف اسرائیلی گفت که با وجود هم‌نظر بودن با تل‌آویو در موارد دیگر اما درباره برجام با آنها اختلاف‌نظرهایی دارند.»
به گفته این کارشناس، صحبت‌های اخیر گانتز در همین راستا قابل تجزیه و تحلیل و نشان‌دهنده آن است که در داخل اسرائیل برای سناریوهای مختلفی برنامه‌ریزی شده است. وی افزود: « لذا اکنون منظور گانتز این است که اگر مذاکرات به شکست منجر شد آمریکا نباید مانع اقدامات خرابکارانه اسرائیل شود.»
توافق نانوشته تل‌آویو-واشنگتن
قهرمانپور در ادامه با اشاره به یک توافق نانوشته بین تل‌آویو و واشنگتن گفت: «شاید این رویکرد تل‌آویو و صحبت‌های اخیر گانتز را بتوان در چارچوب «توافق پشت پرده» اسرائیل با آمریکا برای آگاه کردن یکدیگر از تصمیمات خود درباره برجام یا همان « zero surprise agreement» ارزیابی کرد. توافق نانوشته‌ای که در زمان نتانیاهو-ترامپ کلید خورد و اکنون در زمان بنت-بایدن با جدیت بیشتری پیگیری می‌شود.» وی تاکید کرد: «در این رابطه تل‌آویو به واشنگتن اعلام کرده که اگر مذاکرات شکست بخورد، با شدت بیشتری اقدامات خود علیه ایران را دنبال خواهد کرد.»
گزینه‌های دیگر
پیش‌تر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا بعد از نخستین دیدار خود با نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل گفته بود که ایالات متحده دیپلماسی را در قبال ایران در اولویت قرار داده اما همچنین تصریح کرده بود که «اگر دیپلماسی شکست بخورد آماده‌ایم به گزینه‌های دیگری رو بیاوریم». نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل نیز در واکنش به سخنان بایدن درباره بررسی«گزینه‌های دیگر» در صورت شکست دیپلماسی و همین طور جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استقبال کرد. با این حال نخست وزیر اسرائیل بار دیگر تاکید کرده به حملات خود علیه برنامه هسته‌ای ایران ادامه خواهد داد. بنت در مصاحبه با یک شبکه خبری اسرائیلی گفته است که به دنبال شریک و متحد است، اما اگر لازم باشد برای بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای، به تنهایی وارد عمل خواهد شد. نفتالی بنت با اشاره به تصویری از یک بمب که نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل متحد نشان داد و خط قرمز غنی‌سازی اورانیوم در ایران را ترسیم کرد، مدعی شد: «ارائه سلف من با بمب و خط قرمز را به خاطر دارید؟ ایران خیلی وقت پیش از آن گذشت.»
طرح بنت علیه ایران
نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی که کمتر از سه هفته قبل سفری به واشنگتن داشت در مصاحبه‌ای که در همان زمان صورت گرفت اعلام کرد که او و رئیس‌جمهور آمریکا بر سر اقدامات مشترک برای توقف برنامه هسته‌ای ایران توافق کردند. نخست‌وزیر تنها دولت دارنده سلاح اتمی در منطقه غرب آسیا گفت: «ما به همه اهدافی که برای خود (درباره سفر به آمریکا و دیدار با بایدن) تعیین کرده بودیم، دست یافتیم. ما بر سر کار استراتژیک مشترک برای توقف مسابقه ایران برای حرکت به سمت سلاح اتمی توافق کردیم.» دو منبع آمریکایی که در نشست بایدن و بنت حضور داشته‌اند به پایگاه خبری اکسیوس گفتند: «بنت در دیدار روز جمعه ۵ شهریور در کاخ سفید به بایدن گفت اگر چه وی مخالف بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران است، اما قصد ندارد مانند نتانیاهو، آشکارا به مبارزه علیه آن بپردازد.»
تفاهم ایران و آژانس
این در حالی است که اخیرا به دنبال سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، ایران و آژانس به توافقی تازه دست یافتند. این توافق که با استقبال اروپا و روسیه مواجه شد، به نظر می‌رسد راه را برای ادامه مذاکرات هسته‌ای با تهران هموار می‌کند. مذاکرات هسته‌ای قدرت‌های بزرگ با ایران برای احیای برجام که بعد از به قدرت رسیدن جو بایدن در آمریکا در وین آغاز شده بود، از زمان پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری متوقف شد. اکنون اما پس از شروع به کار دولت جدید در ایران و تغییر وزیر خارجه این کشور، تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام شدت گرفته است. ابراهیم رئیسی می‌گوید که استراتژی دولتش، پیگیری مذاکرات هسته‌ای است. ایران و آمریکا هنوز تاریخی برای از سرگیری مذاکرات اعلام نکرده‌اند. پیش‌تر ایران در مذاکرات وین به طور مستقیم با نمایندگان اروپا، روسیه و چین مذاکره می‌کرد. مذاکره با آمریکا اما غیرمستقیم صورت می‌پذیرفت.
فرصت گفت‌وگوها تا ابد نیست
همزمان نماینده آمریکا در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است، فرصت برای بازگشت به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای موسوم به برجام برای همیشه پا برجا نخواهد بود و تداوم گسترش فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراتر از محدودیت‌های تعیین شده باعث می‌شود تا واشنگتن از نقطه بازگشت به برجام دور شود. پیش‌تر نیز برخی دیگر از مقامات اروپایی و آمریکایی در این خصوص که فرصت ازسرگیری گفت‌وگوها تا ابد پابرجا نخواهد بود، هشدار داده بودند. همچنان که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هم دو هفته پیش گفته بود، با توجه به پیشرفت‌های تازه ایران در برنامه هسته‌ای‌اش «داریم به نقطه‌ای نزدیک‌تر می‌شویم که بازگشت به برجام آن منافعی که از این توافق انتظار می‌رود را برآورده نمی‌کند.» لوئیس بونو در این نشست گفته است، ایالات‌متحده در هماهنگی نزدیک با متحدان و شرکایش از طریق دیپلماسی به دنبال تضمین بازگشت دوجانبه به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است. توافقی که یکی از دستاوردهای کلیدی دیپلماسی چندجانبه و یک ابزار حیاتی جهت رفع نگرانی‌های دیرینه جامعه بین‌المللی در قبال برنامه هسته‌ای ایران است. نماینده آمریکا اضافه کرده است: « ما با حسن نیت به دنبال این اهداف هستیم و به وضوح اعلام کرده‌ایم که در صورت از سرگیری ایران به تمام تعهدات خود در توافق، آماده هستیم تا همه تحریم‌هایی را که با برجام مغایر هستند لغو کنیم.» او اضافه کرده است: «اما همه شرکت‌کنندگان باید واقع‌بین باشند. فرصت بازگشت برای پایبندی کامل متقابل در چارچوب برجام تا ابد پابرجا نخواهد بود.»
درخواست بروکسل
از سوی دیگر نماینده اتحادیه اروپا در سازمان‌های بین ا‌لمللی در وین نیز در بیانیه‌ای در شورای حکام ضمن تاکید بر اهمیت توافق هسته‌ای و حمایت کشورها از اجرای کامل آن گفت: « اکنون، از سرگیری مذاکرات در راستای بازگشت احتمالی آمریکا به برجام و بازگشت ایران به اجرای کامل و هر چه سریع‌تر برجام، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. بنابراین، اتحادیه اروپا از ایران می‌خواهد بدون تاخیر بیشتر به مذاکرات[احیای توافق هسته‌ای] وین بازگردد.» به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی هیات اتحادیه اروپا در سازمان‌های بین‌المللی در وین، با اشاره به گزارش اخیر آژانس درباره ایران در این بیانیه آمده است: «این موضوع با توجه به توسعه پویای فعلی برنامه هسته‌ای ایران در حالی که نظارت و راستی‌آزمایی آژانس به طور جدی تضعیف شده است، اهمیت ویژه‌ای دارد.» نماینده اتحادیه اروپا در بخشی از بیانیه‌اش درباره فعالیت هسته‌ای ایران با اشاره به اقداماتی از جمله نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در برخی تاسیسات هسته‌ای ایران و افزایش سطح و ذخایر غنی‌سازی اورانیوم گفت: « اتحادیه اروپا نگرانی بزرگی نسبت به اقدامات مداوم و ناسازگار ایران نسبت به برجام در زمینه فعالیت‌های تحقیق و توسعه دارد. برخی از این اقدامات هیچ توجیه غیرنظامی باورپذیری ندارند.» در همین رابطه روز چهارشنبه کاظم غریب‌‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در نشست شورای حکام آژانس با بیان اینکه مادامی که تحریم‌ها علیه ایران ادامه دارد، از ایران انتظار خویشتنداری و اقدام سازنده نداشته باشید، به کشورهای اروپایی توصیه کرد: «عوام فریبی نکنید، ما بدهکار شما نیستیم.» همچنین وی در گفت‌و گو با شبکه الجزیره گفت:«ما بازگشت به مذاکرات را رد نمی‌کنیم، اما مذاکره را نیز برای مذاکره نمی‌خواهیم.»
همزمان میخاییل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین روز گذشته در اظهاراتی تاکید کرد: «هرگز نشانه‌ای از ایران مبنی بر اینکه این کشور روی پروژه دستیابی به سلاح هسته‌ای کار می‌کند، وجود نداشته است.» به گزارش «ایسنا»، به نقل از خبرگزاری تاس، وی افزود: « چنین ارزیابی‌هایی نیز مورد استقبال قرار نمی‌گیرد.» اولیانوف این اظهارات را در واکنش به گزارش روز سه‌شنبه نیویورک تایمز بیان کرده است که به نقل از کارشناسانی که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران را تحلیل می‌کنند، نوشته بود: «ایران در فعالیت‌های هسته‌ای‌اش طی چند ماه آینده به ظرفیتی دست می‌یابد که برای تولید سوخت مورد نیاز یک کلاهک هسته‌ای تنها یک ماه فاصله خواهد داشت.»
