گزارش یونیدو از وضعیت تولیدات کارخانه‌ای جهان در فصل سوم سال ۲۰۲۰
تولید جهانی از نفس افتاد
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیا‌ی‌ا‌‌قتصاد» به نقل از گزارش یونیدو، تولید جهانی از سال ۲۰۱۹ روند نزولی خود را آغاز کرده بود و در سال ۲۰۲۰ هم با بحران اقتصادی ناشی از شیوع همه‌گیری کرونا شدت گرفت. نیمه اول سال ۲۰۲۰ با رکود اقتصادی همراه بود، چرا که تعطیلی‌ها برای مهار شیوع ویروس کرونا مانع از تولید و فعالیت اقتصادی می‌شد. اما در سه ماه سوم سال ۲۰۲۰ اکثر اقتصادها نشانه‌هایی از بهبود را از خودشان بروز دادند. البته آینده هنوز هم مبهم است چرا که بسیا‌ری از کشورهای صنعتی جهان از اکتبر ۲۰۲۰ به بعد، موج دوم شیوع ویروس کرونا را تجربه می‌کنند. تولید جهانی در سه ماه سوم سال ۲۰۲۰ با افت ۱/ ۱ درصدی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته همراه بوده‌است که دلیل عمده آن اقدامات برای مهار شیوع ویروس کرونا بوده‌است. این کاهش به‌دنبال افت شدید ۱/ ۱۱ درصدی در دومین فصل از سال ۲۰۲۰ بوده‌است.
تولید کارخانه‌ای در اقتصادهای صنعتی کاهش ۹/ ۵ درصدی را در فصل سوم سال ۲۰۲۰ تجربه کرده‌است. چین هم به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده در جهان، از فصل اول سال ۲۰۲۰ به‌دلیل شیوع کرونا دچار مشکل در تولید شد اما اکنون بخش تولید در این کشور دوباره احیا شده‌است. شاخص‌های مختلف در مورد چین نشان می‌دهند تولید این کشور در سومین فصل از سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، افزایش ۲/ ۸ درصدی را تجربه کرده‌است. این رشد به‌دنبال رشد ۲/ ۳ درصدی در فصل دوم حاصل شده‌است. تولید کارخانه‌ای در اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور (به جز چین) هم به ترتیب کاهش ۷/ ۳ درصدی و ۰/ ۲۲ درصدی را در سومین و دومین فصل از سال ۲۰۲۰ به ثبت رسانده‌است. این رکود اقتصادی که در حال حاضر تجربه می‌کنیم نخستین رکورد در ابعاد بزرگ از زمان بحران بزرگ مالی سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ است. در دوره آن رکود، تولید برای چهار فصل متوالی، کاهش قابل ملاحظه‌ای را تجربه کرد. اما در فصل‌های بعدی، افزایش تولید دوباره حاصل شد. اکنون هم باید ببینیم بحران فعلی مشابه همان مسیر بهبود را طی می‌کند یا خیر.
اعداد و ارقامی که اکنون می‌بینیم شوک اقتصادی در جهان را نشان می‌دهد که از شیوع همه‌گیری کرونا به وجود آمده‌است. چالش‌هایی که در فصل‌های پیش منجر به بروز مشکل می‌شد نظیر اقدامات تجاری حمایت‌گرانه و عدم قطعیت پیرامون برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) به وضوح، اکنون کمرنگ شده‌اند. کووید-۱۹ همچنان دولت‌ها را در سرتاسر جهان وادار می‌کند در اقتصادهای خود دخالت کنند، به‌ویژه از اکتبر ۲۰۲۰ به بعد که نرخ ابتلا به این بیماری در کشورهای صنعتی افزایش پیدا کرد، چنین اقداماتی هم شدت گرفت. اثر کامل اقدامات محدودکننده هنوز مشخص نیست. به‌علاوه تولید جهانی برای اقتصادهای صنعتی هم تغییر خواهد کرد چرا که احتمالا در سال‌های آینده وابستگی به واردات کمتر خواهد شد.
اقتصادهای توسعه‌یا‌فته
تولید اقتصادهای توسعه‌یا‌فته در سومین فصل از سال ۲۰۲۰ کاهش ۹/ ۵ درصدی داشت که در فصل گذشته به‌دلیل اقدامات محدودکننده این رقم ۳/ ۱۶ درصد بود. البته کاهش تولیدی که در فصل اول شاهد آن بودیم بیشتر ناشی از عدم قطعیت در حوزه تجارت و تعرفه‌گذاری کالاها به‌ویژه در میا‌ن چین و آمریکا و اتحادیه اروپا بود.
تولید در آمریکای شمالی، در مقایسه سال به سال، کاهش ۱/ ۶ درصدی در فصل سوم و کاهش ۰/ ۱۶ درصدی در فصل دوم سال ۲۰۲۰ را تجربه کرده‌است. در ایا‌لات متحده آمریکا هم تولید کارخانه‌ای در فصل سوم و دوم به ترتیب ۱/ ۶ درصد و ۶/ ۱۵ درصد کاهش پیدا کرده‌است. تولید کارخانه‌ای اقتصادهای صنعتی آسیا‌ی شرقی، در سومین فصل از سال ۲۰۲۰، کاهش ۹/ ۵ درصدی را تجربه کرده‌است که به‌دنبال سقوط حدودا ۰/ ۱۳ درصدی در فصل پیش (فصل دوم) ایجاد شده‌است. ژاپن که بزرگ‌ترین تولیدکننده در این گروه است با کاهش ۵/ ۱۲ درصدی در تولید فصل سوم و کاهش ۵/ ۲۰ درصدی در فصل دوم مواجه شده‌است. البته همه روند کاهشی نداشته‌اند. تایوان و سنگاپور به ترتیب رشد ۹/ ۵ درصدی و ۶/ ۱۰ درصدی را در بخش تولید در فصل سوم سال ۲۰۲۰ تجربه کرده‌اند. عمده این افزایش تولید هم به بهبود عملکرد به بخش صنایع دارویی، کامپیوتری و لوازم برقی مربوط می‌شود. تولید کارخانه‌ای اقتصادهای صنعتی اروپایی هم در سومین فصل از سال ۲۰۲۰، کاهش ۹/ ۵ درصدی را تجربه کرده‌است. روند نزولی که پیش از شیوع کرونا و بحران ناشی از آن هم شاهدش بودیم تاثیر ویژه‌ای روی کشورهای صادرات‌محور داشته‌است. عمده مشکلات آنها پیش از شیوع کرونا، تنش‌های تجاری با ایا‌لات متحده و عدم قطعیت مذاکرات برگزیت بوده‌است.
داده‌کاوی‌ها نشان می‌دهد تولید تقریبا در تمام اقتصادهای صنعتی اروپایی به‌دلیل محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا، کاهش پیدا کرده‌است. کشورهایی که بخش تولید آنها گسترده‌تر بوده‌است، بیشتر آسیب دیده‌اند: تولید در ایتالیا با کاهش ۶/ ۴ درصدی، در اسپانیا با کاهش ۵/ ۵ درصدی، در فرانسه با کاهش ۳/ ۷ درصدی و در آلمان با کاهش ۲/ ۱۰ درصدی مواجه شده‌است. در میا‌ن اقتصادهای صنعتی بزرگ خارج از اتحادیه اروپا هم بریتانیا قرار دارد که در فصل سوم کاهش ۸/ ۸ درصدی را در تولید تجربه کرده‌است. تولید این کشور در فصل دوم هم کاهش ۶/ ۲۳ درصدی را متحمل شده بود. نکته اینجاست که اثرات عدم قطعیت مذاکرات برگزیت در ۳۱ ژانویه در برابر اثرات کرونا کم رنگ شده‌است. هنوز مشخص نیست اقتصاد کشورهای صنعتی تا چه اندازه و چه زمانی از اثرات همه‌گیری کرونا آسیب خواهند دید به‌ویژه به این خاطر که داده‌های اخیر از وضعیت سلامت نشان می‌دهد آمریکا و اروپا کانون اصلی همه‌گیری کرونا در زمستان ۲۰۲۰ خواهند بود.
اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور
در گزارش‌های یونیدو، چین به‌عنوان کشوری مستقل و جدا مورد بررسی قرار می‌گیرد که دلیل آن، اندازه و ویژگی‌های خاص این اقتصاد است. نرخ رشد پایدار در سال‌های گذشته چین را به سرعت به یک اقتصاد صنعتی تبدیل کرده‌است. بررسی‌ها نشان می‌دهد چین به سطوح تولید خود در پیش از بحران همه‌گیری کرونا رسیده است. تولید این کشور در فصل سوم از سال ۲۰۲۰، رشد ۲/ ۸ درصدی داشته‌است. این رقم کاملا متفاوت از کاهش ۰/ ۱۵ درصدی است که تولید این کشور در فصل اول امسال متحمل شد. اکثر صنایع چین، رشد قابل ملاحظه‌ای را در فصل سوم تجربه کرده‌اند. صنایع کامپیوتری و تجهیزات برقی بیشترین رشد را در بخش تولیدات صنعتی این کشور تجربه کرده‌اند. اما هنوز مشخص نیست که اقتصاد صادرات‌محور چین بتواند این سطوح بالای تولید را حفظ کند یا خیر، چرا که باید در انتظار افزایش تقاضا در جهان باشد.
اما تولید در اقتصادهای در حال توسعه و نوظهور (به جز چین) کاهش ۷/ ۳ درصدی را در فصل سوم سال ۲۰۲۰ تجربه کرده‌است. البته در فصل دوم این کاهش ۰/ ۲۲ درصد بود. ناگفته نماند که تولید در این اقتصادها از پایا‌ن سال ۲۰۱۹ روند نزولی خود را آغاز کرده بود. بررسی‌ها به تفکیک صنایع هم نشان می‌دهد تولید در صنایع دارویی و لوازم برقی و کامپیوتری با رشدی نسبی در فصل سوم از سال ۲۰۲۰ همراه بوده‌است که تقریبا همه کشورها شاهد آن بوده‌اند. اما در مقابل، تولید کالاهای سرمایه‌ای و بادوام مانند ماشین‌آلات و وسایل نقلیه به‌دلیل کاهش تقاضای جهانی، با کاهش مواجه شده‌است. این کاهش تولید در صنایع نساجی، پوشاک و فلزات اساسی هم مشاهده شده‌است.
