«دنیای‌اقتصاد» رویکردهای موجود در بازار سهام را بررسی می‌کند
تقابل دیدگاه‌ها در بورس
روز گذشته شاخص بورس تهران به میزان ۹/ ۱ درصد رشد کرد و در حالی که خریداران حقوقی در پایان معاملات دست برتر را داشتند کارنامه روزانه بورس تهران خروج سرمایه ۵۵۲ میلیارد تومانی فعالان حقیقی از سهام را به ثبت رساند. آنطور که به نظر می‌آید در حال حاضر به دلیل عدم اطمینانی که بازار در مقابل اعمال دامنه نوسان نامتقارن از خود نشان می‌دهد سه گروه سرمایه‌گذاران تازه وارد، کوتاه مدتی و بنیادی یا همان ارزشی بازار عکس‌العمل‌هایی متضاد را پیش گرفته‌اند و در حالی که برخی با پذیرش ریسک رخدادها در روزهای آینده و همچنین افت قابل توجه قیمت سهام در هفتههای اخیر اقدام به خرید سهام می‌کنند، برخی دیگر صبر کردن در شرایط فعلی را به‌عنوان یک رویکرد سرمایه‌گذاری کلیدی، در بحبوحه روند نزولی جاری در نظر دارند. یک روز مانده به پایان دامنه نوسان متقارن ۵ درصدی، موازنه قیمت سهام در بازار سرمایه حکایت از شروع فاز تازه‌ای از رونق نداشت. در این روز شاخص کل به لطف حقوقی‌ها رشد کرد و ضمن ثبت ۲۲ هزار و ۳۰۲ واحد افزایش به سطح یک میلیون و ۱۹۲ هزار و ۸۶۰ واحد رسید. اگرچه افزایش ۹/ ۱ درصدی شاخص کل بورس تهران در این روز نماگر بازار سرمایه را برای دومین بار آماده کرده تا مقاومت روانی یک میلیون و دویست هزار واحدی را محک بزند، با این حال از بررسی جنس عرضه و تقاضا می‌توان دریافت که تصور همه فعالان بازار سهام در حال حاضر چندان یکدست نیست.
در حالی که برخی از فعالان بازار فارغ از نوع حقوقی یا حقیقی بودن، در حال خرید سهام در بورس و فرابورس هستند، عده‌ای دیگر در واپسین روزهای عمر دامنه نوسان ۵ درصدی اقدام به فروش سهام خود به حقوقی‌ها کردند. همین امر سبب شد تا در روز گذشته شاهد ثبت خالص خرید حقوقی ۵۵۲ میلیارد تومانی در بورس تهران باشیم.
سه دیدگاه مختلف
آنطور که به نظر می‌آید این روزها حضور سه نوع سرمایه‌گذار در بازار سرمایه بیشتر احساس می‌شود دسته نخست تازهواردها که پس از یک ریزش حدودا یک میلیون واحدی در شاخص کل بورس همچنان در کشاکش و تقلا برای حفظ ارزش دارایی خود و نجات باقیمانده آن هستند و عمدتا با نگاه به صفوف تشکیل شده در بازار، استراتژی معاملاتی خود را شکل می‌دهند. دسته دوم سرمایه‌گذاران کوتاه‌مدت و اصطلاحا نوسانگیر بازار که سابقه فعالیت آنها در بازار سرمایه کمتر از عمر بورس نیست. این بخش از سرمایه‌گذاران که برخی آنها را سفته باز نیز می‌نامند، چه در دوره رونق و چه در دوره رکود بازار سهام علاقه چندانی به موقعیت‌های معاملاتی طولانی مدت ندارند. در حال حاضر با توجه به افزایش جذابیت قیمت سهام پس از افت ۶ ماهه و کاهش نسبت قیمت به درآمد به حدود ۸ واحد، اعمال دامنه نوسان نامتقارن سبب شده تا ریسک‌پذیری این دسته از معامله‌گران نیز افزایش پیدا کند و آنها را برای دریافت سود بیشتر در مدت زمان کوتاه ترغیب کند. این دیدگاه معاملاتی اگرچه در بسیاری از اظهار نظرها نکوهش می‌شود اما در حقیقت همین‌ها هستند که راه را برای دسته سوم سرمایه‌گذاران که کسانی بنیادی هستند فراهم می‌کنند. سرمایه‌گذاران بنیادی کسانی هستند که برمبنای ارزش تحلیلی یا همان ارزش ذاتی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. شاید مهم‌ترین فرق این نوع سرمایه‌گذاران در نوع استراتژی سرمایه‌گذاری آنها باشد. در واقع سرمایه‌گذاران بنیادی سهام را برای شناسایی کوتاه‌مدت سود خریداری نمی‌کنند و رفتار آنها در بازار سرمایه اغلب رنگ و بوی تحلیلی تری دارد. این مساله باعث می‌شود تا حساسیت آنها نسبت به اخبار گوناگون بیشتر باشد، چرا که هر عاملی که به‌طور مستقیم بر درآمدزایی شرکت‌ها اثر بگذارد یا بتواند به‌طور غیر مستقیم بر متغیر ریسک بر قیمت‌های آتی اثر گذار باشند، بر تحلیل آنها تاثیر می‌گذارد. این گروه از معامله‌گران بورسی هر چند اعتقاد به ارزنده بودن قیمت‌ها در بخشی از بازار دارند، اما دامنه نوسان نامتقارن به ویژه کف ۲ درصدی را یک ریسک شناسایی کرده و از هراس قفل شدن سهام در صف فروش و کاهش محسوس نقدشوندگی ترجیح می‌دهند یا دست نگه دارند یا سهام موجود در پرتفوی خود را قبل از اعمال دامنه نوسان جدید نقد کنند. شاید بتوان مهم‌ترین تفاوت فعالان کوتاه مدتی بازار با سرمایه‌گذاران ارزشی را در این دانست که به جز عامل ریسک، وزن قیمت‌های آتی در دیدگاه معامله‌گران کوتاه مدتی کمتر است. وزن متفاوت همین متغیر است که در بیشتر اوقات سبب انجام معاملات این گروه در بازار می‌شود که این بخش از سرمایه‌گذاران به جو حاکم بر بازار اهمیت بیشتری می‌دهند.
تلاقی دیدگاه‌ها در شرایط فعلی
اما از تبیین دیدگاه‌ها و رویکردها در بورس که بگذریم، هم اکنون افت قابل توجه قیمت‌ها در بازار سرمایه راه را برای تداخل دیدگاه‌ها به نفع جریان تقاضا باز کرده است. در شرایطی که قیمت دلار دوباره در مسیر صعود قرار گرفته و بازارهای جهانی هم به لطف حمایت‌های پی در پی پولی در روند افزایشی قرار دارند، به نظر می‌آید که اوضاع بازار سرمایه از نظر همه خوب است و اگر ریسک‌های داخلی نباشد می‌توان به رشد قیمت‌ها امیدوار بود. مشکل اما از جایی شروع می‌شود که بخواهیم بازارهای داخلی را از دریچه نا اطمینانی بررسی کنیم.
روز یکشنبه در نخستین روز از مواجهه بازار سهام با مصوبه جدید شورای عالی بورس، فعالان بازار سهام واکنشی مناسب به افزایش دامنه نوسان مثبت به ۶ درصد نشان دادند. به‌نظر می‌رسد که در این روز سرمایه‌گذاران کم شدن دامنه نوسان منفی به محدوده ۲ درصد را به فال نیک گرفتند و سیگنال ارائه شده از سوی آن شورا را گواهی برای افزایش احتمال پایان افت قیمت‌ها می‌دانند.
این در حالی است که بسیاری از تحلیلگران اعمال دامنه نوسان نامتقارن را هر چند که موقتی به کار گرفته شود عاملی برای افزایش فشار فروش می‌دانند که ممکن است در روزهای آتی پس از فرو کش کردن خوشبینی‌ها نسبت به تغییر اعمال شده خود را در صفوف فروش و انجماد معاملات نشان دهد. این مساله باعث شده تا در زمانی که به زعم بسیاری از تحلیلگران بنیادی قیمت‌ها برای خرید کردن مناسب هستند، بخش دیگری از سرمایه‌گذاران با دیده تردید نسبت به آینده بازار سرمایه نگاه کنند. در حال حاضر سوال اصلی اینجاست: سرمایه‌گذاری بر مبنای ارزش یا بر مبنای عدم‌اطمینان؟
مسیر پیش رو
روز گذشته قیمت دلار اندکی بیشتر توانست خود را به کانال ۲۵ هزار تومان نزدیک کند. در این روز قیمت دلار آمریکا در بازار آزاد در واکنش به موضع‌گیری جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا درخصوص برجام به ۲۴هزارو ۷۵۰ تومان رسید. همین امر باعث شد تا بورس تورمی تهران نیز به آینده امیدوارتر شود. با این حال عدم اطمینان که پیش تر به آن اشاره شد، مثبت شدن خالص خرید حقیقی و افزایش میانگین قیمت در نمادهای کوچک بازار را میسر نکرد. بر این اساس روز گذشته شاخص هموزن افت کرد که نشان از عدم تمایل سرمایه‌گذاران به نمادهای هموزن بازار داشت.
با این وجود بعید نیست اگر فرض را بر این بگذاریم که در روزهای پیش رو تمایل مسوولان به بهبود وضعیت بازار و مداخله به نفع صعود قیمت‌ها راه را برای جذابیت معاملات کوتاه مدتی سهام سنگین وزن هموار تر کند. اینطور که به نظر می‌آید روزهای پیش‌رو تا مشخص شدن عواقب مثبت و منفی تغییر دامنه نوسان می‌تواند روزهای نوسان کج‌دار و مریز قیمت‌ها در بازار سرمایه باشد. بنابراین بیراه نیست اگر رشد روز گذشته ارزش معاملات به محدوده ۹هزار و ۱۹۲ میلیارد تومان را به‌عنوان رقمی در نظر بگیریم که ممکن است در روزهای آینده تغییرات گوناگونی را به ثبت برساند.
