معرفی سیستم‌های خودکار پس‌انداز
شما حتما همین الان اهدافی در سر دارید که خواهان رسیدن به آنها هستید. رسیدن به درآمد بیشتر، تناسب اندام، فراگیری زبان خارجی و. . . اما اشتباه اینجاست که همه ما فکر می‌کنیم این فضای خالی بین اکنون و آینده مطلوب ما با دانش پر خواهد شد. به همین دلیل در دوره‌های آموزشی شرکت کرده، کتاب خریده یا به خواندن یک مقاله روی آورده تا کشف کنیم که چگونه می‌توان با درآمد کم، پس‌انداز کرد. چگونه یک دانش جدید می‌تواند این گپ و فضای خالی را پر کند. اما دانش بیشتر به خودی‌خود منجر به هیچ نتیجه‌ای نخواهد شد.
شما حتما همین الان اهدافی در سر دارید که خواهان رسیدن به آنها هستید. رسیدن به درآمد بیشتر، تناسب اندام، فراگیری زبان خارجی و... اما اشتباه اینجاست که همه ما فکر می‌کنیم این فضای خالی بین اکنون و آینده مطلوب ما با دانش پر خواهد شد. به همین دلیل در دوره‌های آموزشی شرکت کرده، کتاب خریده یا به خواندن یک مقاله روی آورده تا کشف کنیم که چگونه می‌توان با درآمد کم، پس‌انداز کرد. چگونه یک دانش جدید می‌تواند این گپ و فضای خالی را پر کند. اما دانش بیشتر به خودی‌خود منجر به هیچ نتیجه‌ای نخواهد شد. اگر هدف شما صرفا افزایش سطح معلومات نباشد، آموختن بیشتر تلف کردن عمر گرانبهای شماست. توماس استرنر در کتاب «ذهن تمرین‌کننده» می‌نویسد:«وقتی که مهارتی را تمرین می‌کنید، به صورت فعال، کارهایی را به‌منظور رسیدن به یک هدف انجام می‌دهید. اینجا تفاوت اساسی بین یک تمرین‌کننده فعال و یک آموزنده منفعل وجود دارد که باید به درستی آن را درک کنید.»
کارشناسان اقتصاد خانواده می‌گویند: ازنظر مغز ما، پس‌انداز کردن یکی از احمقانه‌ترین کارهای دنیاست چون هیچ لذت کوتاه‌مدتی را به شما نمی‌دهد. مثل آنکه به یک جوان دبیرستانی گفته شود که هرروز کلم بروکلی بخور چون برای سلامت قلب و عروق تو مفید است. اما مخاطبان این مطلب ممکن است اغلب کارمندانی باشند که چند سالی است حقوق تا حقوق زندگی کرده و می‌دانند که اهمیت پس‌انداز چیست. کسانی که هرچقدر حقوق آنها افزایش‌یافته، بازهم به‌سختی حقوق خود را به انتهای ماه می‌رسانند یا بدتر اینکه حقوق را به‌صورت نامنظم یا با تأخیر دریافت می‌کنند اما کماکان مغز آنها پس‌انداز کردن را احمقانه می‌داند. شاید پذیرش این حرف برای شما سخت باشد، اما احساساتی مانند یک بچه سه‌ساله که برای داشتن اسباب‌بازی گریه و زاری می‌کند بر رفتار اغلب ما حاکم است. کافی است فردا در جمع همکاران و دوستان از مزایای پس‌انداز حرف بزنید. همه به شما هجوم خواهند آورد که نمی‌شود. مغز ما هم قبول کرده که نمی‌شود. از سوی دیگر بسیاری از مردم، بالاخره زندگی خود را گذرانده و به‌دلیل نداشتن پس‌انداز نیست و نابود هم نشده‌اند. اما به چه قیمتی؟ اگر پاسخ شما به یکی از این پرسش‌ها، مثبت است، ادامه مطلب را بخوانید:
- آیا تاکنون اقساط وام شما عقب افتاده است؟
- آیا حداقل یک‌بار در سال مجبور به قرض گرفتن پول می‌شوید؟
- آیا مهم‌ترین قسمت منوی رستوران برای شما، قیمت است؟
- آیا تمام یا بخشی از حقوق خود را به‌موقع دریافت نمی‌کنید؟
-آیا تمام امید بازنشستگی شما، دولت است؟
- آیا هیچ منبع درآمد دیگری به‌جز حقوق ندارید؟
سیستم مکانیکی پس‌انداز
همان‌طور که گفته شد، مغز ما به‌شدت از پس‌انداز متنفر است. چون لذت را به آینده نامعلوم حواله می‌دهد؛ بنابراین برای اجرای موفقیت‌آمیز آن باید یک سیستم طراحی کرد که به ترتیب زیر عمل کند:
۱. پول را در ابتدای ماه از حساب حقوقی بردارید
۲. پول را به‌حساب پس‌انداز انتقال دهید
۳. امکان برداشت از حساب پس‌انداز را مسدود کنید
می‌بینید پس‌انداز سیستم ساده‌ای دارد ولی در هرکدام از مراحل آن نقاط ضعفی بروز می‌کند که مانع موفقیت پروژه در درازمدت خواهد شد. بسیاری حاضر نیستند گام نخست را برداشته و در یک بانک جدید حسابی دفترچه‌ای باز کنند. چرا؟ چون اگر الف را بگویند به‌اجبار باید تا ی بروند. پس تمام سختی‌ها را به جان خریده و الف را بر زبان نمی‌آورند. ازآنجایی‌که این گام تنها یک‌بار باید برداشته شود، آن را به یک چالش تبدیل کنید. مثلا همین‌الان موبایل خود را برداشته و به دو نفر از نزدیکان مثل همسر، خواهر، برادر، دوست یا هر فرد نزدیک دیگری پیامک بدهید که فردا صبح به من زنگ بزن و یادآوری کن که یک حساب پس‌انداز بازکنم. انجام دادید؟
خب، موبایل را زمین نگذارید. همین‌الان روی یک کاغذ بنویسید «حساب پس‌انداز باز کن»، از آن عکس گرفته و آن را به‌عنوان تصویر پس‌زمینه موبایل خود قرار دهید. با ماژیک در گوشه پایین و سمت چپ نمایشگر کامپیوتر خود عدد ۹ (به نشانه ساعت ۹) را بنویسید. اگر در محل کار خود وایت‌برد وجود دارد روی آن بنویسید. خلاصه اینکه اگر قصد افتتاح این حساب را دارید، از هر یادآوری که به ذهنتان می‌رسد، استفاده کنید.اما برخی این حساب را بازکرده ولی پولی به آن واریز نمی‌کنند. برای افرادی که در زمان مشخص و منظمی از ماه، حقوق خود را دریافت می‌کنند، بهترین روش خودکار کردن انتقال وجه است. به اینترنت بانک خود رفته و از طریق انتقال وجه مستمر پایا، تعریف کنید که هرماه از حساب شما، چه مبلغی به آن حساب جدید منتقل شود.
اما برای افراد بی‌شماری که حقوق خود را در زمان مشخصی دریافت نمی‌کنند بهترین روش، انتقال دستی پول است. نکته‌ای که کارشناسان اقتصاد خانواده بر آن تاکید دارند این است که در این مرحله یادآور نقش مهمی دارد. چندین یادآور از انواع مختلف کاغذی و موبایلی و کامپیوتری برای خود بسازید تا ۳ روز در هفته را وارد اینترنت بانک شده و وجهی به‌حساب پس‌انداز منتقل کنید. ممکن است این سوال را بپرسید که چرا سه روز؟ کارشناسان اقتصاد خانواده پاسخ میدهند چون به‌احتمال‌زیاد در مواقعی محافظه‌کار شده و کمتر از حد توانایی مالی خود پول پس‌انداز می‌کنید، تعداد زیاد انجام کار مبلغ را بالا خواهد بود. ضمن آنکه با این کار پیوستگی پس‌انداز هم حفظ شده و کم‌کم تبدیل به عادت می‌شود.
چقدر واریز کنید؟
هرچه بیشتر بهتر. اغلب ما با عقب افتادن حقوق می‌سازیم، با پرداخت هزینه ناخواسته پزشکی و تعمیرات خودرو می‌سازیم، با سه برابر شدن قیمت اجناس می‌سازیم ولی برای مدتی هم که شده باید با خودمان بسازیم. یک مدل پیشنهادی برای مشخص شدن مبلغ کف پس‌انداز ماهانه آن است که برابر با رقم کل یارانه خانوار (۱۳۶.۵۰۰ تومان برای یک خانواده سه‌نفره) + ۵ درصد درآمد ماهیانه را پس‌انداز کنید. (یک نکته لازم به یادآوری است که اگر شما هم جزو آن دسته از خانواده‌هایی هستید که درآمد بالایی دارند بهتر است از دریافت یارانه انصراف دهید). مرحله بعدی آن است که ممکن است بسیاری از ما این حساب را باز کرده و برای چند وقت، به آن واریز هم می‌کنیم، اما پس از مدتی سر و کله سارق بزرگ پیدا شده و حساب ما را خالی می‌کند.
چگونه پس‌انداز خود را از سارق بزرگ حفظ کنید؟
سارق بزرگ خود شما هستید. کسی که اجازه نمی‌دهد مبلغ پس‌انداز رشد کند. اگر یک سال به آن اجازه رشد دهید، از بال‌وپر گرفتن آن لذت خواهید برد اما سرقت از آن، قبل از تولد یک‌سالگی بسیار محتمل است. اینجاست که تنها تعهد شما نقش اصلی را ایفا می‌کند. البته نه تعهدی که به خودتان داده و سریع زیر آن بزنید بلکه تعهدی که به فرد مهم زندگی‌تان می‌دهید. تعهدی که پیش چشم شما باشد و البته مهم‌ترین تعهد مشاهده پیشرفت است. بهترین استراتژی در این مورد، استراتژی سینفیلد است. برای اجرای این استراتژی لازم است یک تقویم ساده دیواری را انتخاب کرده، روی دیوار چسبانده و هر بار که اقدام به انتقال وجه به‌حساب پس‌انداز خود می‌کنید، دور عدد آن روز خط بکشید. این زنجیره تشکیل‌شده و هرچه ادامه پیدا کند شکستن آن برای شما سخت‌تر خواهد شد.
از سوی دیگر شما باید رشد نهال خود را ببینید. برخی کارشناسان اقتصاد خانواده پیشنهاد میدهند از نمودار دیواری برای مشاهده رشد پس‌انداز خود استفاده کنید. محور افقی این نمودار ماه‌های سال و محور عمودی آن مبلغ پس‌انداز شماست که در ماه‌های آینده رشد خواهد کرد. نصب چنین نموداری برای برخی ممکن است دشوار باشد. اینجاست که باید کمی خلاقیت به خرج داده و رشد پس‌انداز را در برابر چشمان خود قرار دهید. هرچند که استفاده از نمودارهای کامپیوتری ترسیم‌شده با اکسل، کارایی نمودار دیواری را ندارد، اما این هم گزینه خوبی است. یک‌راه خلاقانه این است که به خودتان نشان نظامی بدهید، مثلا مانند فردی که از دانشکده افسری فارغ‌التحصیل شده، در شروع کار، ستوان‌دوم هستید. با هر شش ماه پس‌انداز مستمر یک درجه ارتقا پیدا خواهید کرد یا مثلا با هر ۲ میلیون افزایش سرمایه، یک درجه ارتقا پیدا خواهید کرد. همین‌طور به این روش ادامه داده تا به یک ژنرال چهار ستاره تبدیل شوید.
سخن آخر
جنس پس‌انداز بسیار مشابه رژیم غذایی است و به‌سرعت محرومیت از لذت و مواهب را به ذهن متبادر می‌کند؛ بنابراین اجرا و ادامه آن کار بسیار سختی است و اگر قصد دارید که این کار را به یک عادت تبدیل کنید به ترکیبی از خلاقیت و انضباط و عادت نیاز خواهید داشت. باید به کاری دست بزنید تا این حلقه نشکند. یکی از مهم‌ترین عوامل تداوم پس‌انداز و رشد مالی انسان، زمانی رخ می‌دهد که این سرمایه در مکان‌های مختلفی سرمایه‌گذاری شده و حس مالک بودن را به انسان بدهد. در زمان طی کردن این مسیر ممکن است تصمیمات مالی اشتباهی نیز بگیرید. البته این نکته را بدانید که ممکن است همه ما تصمیم‌های مالی اشتباه بگیریم، اما برخی در این کار تبحر بیشتری دارند. اجازه دهید به‌صورت خلاصه دو مورد از مهم‌ترین آنها را مرور کرده و سپس با تفصیل بیشتری به ابزارهایی بپردازیم که می‌توان به کمک آنها، تعداد این تصمیم‌های بد را کاهش داد.
۱.خرید احساسی
به اعتقاد استادان معروف اقتصاد رفتاری مانند دانیل کانمن و دن آریلی، تقریبا تمام خریدهای ما احساسی است. شاید پذیرش این نکته در ابتدا سخت باشد، ولی در این خصوص آزمون‌های زیادی برگزار شده است که البته برای ما مهم نیست. مهم این است که همه ما خریدهایی انجام می‌دهیم که بعدا از آن پشیمان خواهیم شد.
۲.موکول کردن تصمیم‌ها به آینده
دومین اشتباه عمده مالی ما عدم توجه به آینده بلندمدت و موکول کردن تصمیم‌گیری به آن آینده نامعلوم است. مثلا اگر وضعیت درآمدی بهتر شد، فکری به حال پس‌انداز می‌کنم. دلیل اصلی این کار هم یک تمایل روانی در انسان‌ها برای تحلیل شرایط زیان و سود است. مطالعات زیادی نشان داده که افراد برای جلوگیری از زیان، ریسک بیشتری را تحمل کرده، ولی برای دریافت سود، محافظه‌کار می‌شوند. به همین دلیل یک فرد سیگاری که از طرف پزشک تهدید به سکته قلبی قریب‌الوقوع می‌شود بسیار راحت‌تر سیگار را کنار می‌گذارد تا فردی که در حال تماشای یک فیلم آموزشی از مزایای ترک سیگار است.
برای آنکه بتوانیم با این تصمیمات اشتباه مالی مقابله کنیم باید ابتدا ریشه شکل‌گیری آنها را کشف کنیم. وقتی‌که رفتاری در یک جامعه عمومیت پیدا کند، اکثر افراد تمایل به انجام آن پیدا می‌کنند و طبعا شما هم از این قاعده مستثنی نیستید. مثلا اگر ۳۰ سال پیش یک نظرسنجی در خصوص لزوم بستن کمربند ایمنی انجام می‌شد، اکثر افراد آن را کار احمقانه یا بچه‌بازی می‌دانستند. اما امروز نظر اکثر افراد چیز دیگری است. هماهنگ شدن با رفتار دیگران، روی تصمیم‌های مالی شما هم تأثیر خواهد گذاشت. اگر اکثر اعضای یک شرکت یا یک جامعه یا یک خانواده، بیمه عمر خریده، اتومبیل خود را تعویض کرده، تلویزیون با صفحه منحنی خریده یا به استانبول سفر کنند، دیگران نیز وارد این بازی خواهند شد، هرچند که شکل آن ممکن است متفاوت باشد.
کارشناسان اقتصاد خانواده پیشنهاد عملی برای جلوگیری از وقوع این اشتباه را در این می‌دانند که دسته‌های اصلی مخارج ماهانه خود را بررسی کنید. مثلا هر ماه چقدر به خوراک، سفر و حمل‌ونقل، آموزش و مدرسه، اجاره و خدمات مرتبط با محل سکونت، تفریح و مسافرت و خودرو اختصاص می‌دهید. عدد دقیق آن مهم نیست ولی مجموع تخمین‌های شما باید با کل مخارج ماه منطبق باشد. اکنون بررسی کنید که کدام‌یک از این مخارج بر اساس رفتار دیگران شکل‌گرفته است؟ چه تصمیم‌های مالی اشتباهی گرفته‌اید؟ رفتن به هایپر مارکت معروف؟ بردن اتومبیل به محل کار؟ خرید لباس از یک برند؟
در عین حال در آزمایش‌های متعددی ثابت‌شده که وقتی به افرادی که به‌صورت داوطلبانه در یک کار خیریه شرکت می‌کنند، دستمزد داده شد، انگیزه آنها برای ادامه کار به‌شدت کاهش یافت. اتصال فعالیت انجام‌شده با یک ارزش درونی، بزرگ‌ترین انگیزه برای ادامه کار است. به همین دلیل پاداش به خود با خوردن شکلات یا پیتزا، اثر مثبت چندانی نخواهد داشت.مثلا اگر برنامه شما این باشد که در صورت پس‌انداز ۱۰ درصد درآمد، در انتهای ماه خود را به رستوران خواهید برد، احتمال موفقیت شما زیاد نیست و به‌جای آن باید کمی فکر کنید که ارزش مهم در زندگی شما چیست. پیشنهاد عملی داشتن نمودار دیواری یا استفاده از استراتژی سینفیلد برای گرفتن تصمیم‌های درست بسیار قدرتمندتر از پاداش‌های عادی هستند. همین امروز یک تقویم دیواری ۳۶۵ روزه را خریده یا از اینترنت دانلود کرده و پرینت بگیرید. آن را روی دیوار اتاق چسبانده و با هرروز اجرای کار، یک استیکر ستاره روی آن روز بچسبانید. اگر این کار را تا اسفند سال آینده ادامه دهید قطعا گام‌های موثری برای تغییر در سبک زندگی اقتصادی خود ایجاد کرده‌اید.
ارسال نظر