چرا آلودگی دو پایتخت تا ۱۰ برابر «حد قرمز» افزایش یافت؟
مرگبارترین هوای جهان
بررسیهای «نیویورک‌‌‌تایمز» نشان می‌دهد دولتهای پاکستان و هند برای پایاندادن به «بحران جدی» آلودگیهوا در لاهور و دهلی‌نو «اراده سیاسی» و «بودجه مناسب» را ندارند
بر اساس گزارشی از نیویورک‌‌‌تایمز، در شهر پرجنب‌‌‌وجوش لاهور، کلان‌‌‌شهر پاکستان با ۱۴ میلیون نفر جمعیت، با تاریخ غنی و ساختمان‌‌‌های باشکوه دوران استعمار، عصرها از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردارند. در لاهور، بازارها همیشه پر از هیاهو و زندگی است. خانواده‌‌‌ها در رستوران‌‌‌های خیابانی دور هم جمع می‌‌‌شوند و از خوردن غذاهای خوشمزه لذت می‌‌‌برند. با نزدیک شدن به پایان سال، فصل عروسی شروع می‌شود و جشن‌‌‌ها تا پاسی از شب ادامه پیدا می‌کند. شهر در این روزها پر از شادی و نشاط است. با فرا رسیدن ماه‌‌‌های سرد، مه دود غلیظی شهر لاهور را در بر گرفته است. به همین دلیل، دولت تصمیم گرفته است تا با اعمال محدودیت‌هایی از جمله تعطیلی زودهنگام بازارها و رستوران‌‌‌ها و تعطیلی کامل آخر هفته، از تشدید آلودگی هوا جلوگیری کند. این محدودیت‌ها، گرچه برای سلامتی شهروندان ضروری است، اما زندگی روزمره را به شدت تحت‌‌‌تاثیر قرار داده و بر کسب و کارهای محلی نیز اثرگذار بوده است. چودری کبیر احمد، رئیس اتحادیه کسبه بازار ایچرا، می‌‌‌گوید، «مردم ما عادت دارند بعداز‌ظهرها برای خرید به بازار بیایند. حالا دولت می‌‌‌خواهد مغازه‌‌‌ها زودتر تعطیل شوند. تغییر دادن این عادت قدیمی خیلی سخت است. اگر دیر ببندیم، ماموران شهرداری جریمه‌‌‌مان می‌کنند.» لاهور، مرکز پرجمعیت پنجاب، یکی از آلوده‌‌‌ترین شهرهای جهان است. به گفته سازمان جهانی کیفیت هوا، میزان آلودگی هوا در این شهر به شدت افزایش یافته و به سطحی خطرناک رسیده است. در روزهای اخیر، شاخص آلودگی هوا در لاهور به بیش از ۱۱۰۰ واحد رسیده که بسیار بالاتر از حد مجاز است. هر عددی بالاتر از ۱۵۰ به این معنی است که هوا برای سلامتی مضر است و باید احتیاط کرد. اگر این عدد به ۳۰۰ برسد، هوا به شدت آلوده و برای سلامتی بسیار خطرناک خواهد بود. استان پنجاب در پاکستان و مناطق شمالی هند، هر دو با بحران شدید آلودگی هوا دست‌‌‌وپنجه نرم می‌کنند؛ به طوری که دو هفته پیش، شاخص کیفیت هوا در دهلی‌نو، پایتخت هند، به عدد هشداردهنده ۱۷۸۵ رسید و مقامات محلی مجبور شدند وضعیت اضطراری پزشکی اعلام کنند. این در حالی است که استان پنجاب نیز با سطوح بالایی از آلودگی هوا مواجه است.
از تعطیلی مدارس تا نماز باران
کریستی چستر شرودر، کارشناس سازمان جهانی کیفیت هوا، هشدار داده است که در هفته‌‌‌های اخیر، میزان ذرات ریز آلوده‌‌‌کننده در هوای لاهور به شدت افزایش یافته و به حدود صد برابر حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی رسیده است. این ذرات بسیار ریز می‌توانند به عمق ریه‌‌‌ها نفوذ کرده و وارد جریان خون شوند و برای سلامتی بسیار خطرناک باشند.
آلودگی هوا در لاهور به یک بحران جدی تبدیل شده است. این شهر حتی خارج از فصل معمول مه‌دود، یعنی از ماه نوامبر تا ژانویه، همواره هوای آلوده‌‌‌ای دارد. به گفته دکتر چستر شرودر، از ژوئیه سال گذشته تاکنون، حتی یک روز هم هوا در لاهور پاک نبوده است. دولت استان پنجاب اخیرا وضعیت اضطراری اعلام کرده و خبر داده است که تقریبا ۲میلیون نفر به دلیل آلودگی هوا بیمار شده‌‌‌اند. کودکان زیر ۵سال که سیستم ایمنی ضعیف‌‌‌تری دارند، بیش از همه در معرض خطر هستند.
دولت برای مقابله با این بحران، ساعات کاری بیمارستان‌‌‌ها را افزایش داده، داروهای مورد نیاز را تامین و آمبولانس‌‌‌ها را مجهز کرده است. بیمارستان‌‌‌های لاهور مملو از بیمارانی شده‌‌‌اند که بیشتر آنها کودک هستند. این کودکان از مشکلاتی مانند تنگی نفس، عفونت گلو، سرفه‌‌‌های شدید و چشم‌‌‌های ملتهب رنج می‌‌‌برند. سومیره، مادری جوان که فرزند یک ماهه‌‌‌اش را در آغوش گرفته بود، با نگرانی می‌‌‌گوید، «پسر کوچولوی من برای نفس کشیدن مشکل دارد. نمی‌‌‌دانم دلیلش چیست، اما خیلی از بچه‌‌‌های دیگر هم همین مشکل را دارند. فقط امیدوارم هوا زودتر خوب شود.»
احمد رفیع عالم، وکیل محیط‌زیست ساکن لاهور، به همراه گروهی از کارشناسان کیفیت هوا، با ارسال نامه‌‌‌ای به شهباز شریف، نخست‌وزیر، خواستار اقدام فوری دولت برای حل بحران آلودگی هوا شدند.
به گفته عالم، کارشناس محیط‌زیست، منشأ بیش از نیمی از آلودگی هوای لاهور اگزوز خودروها و عمدتا به دلیل استفاده از سوخت بی‌‌‌کیفیت است. حدود ۴۰درصد دیگر نیز مربوط به کارخانه‌‌‌ها و نیروگاه‌‌‌های برق است. عالم معتقد است حل این مشکل هم سخت و هم زمان‌براست. کارشناسان معتقدند که حل مشکل آلودگی هوا، کار یک کشور به تنهایی نیست. به همین دلیل، کشورهای جنوب آسیا از جمله پاکستان و هند، در سال ۱۹۹۸ اعلامیه‌‌‌ای امضا کردند تا با یکدیگر برای مقابله با آلودگی هوایی که مرز نمی‌‌‌شناسد، تلاش کنند. اگرچه کشورهای جنوب آسیا با امضای این اعلامیه، دست دوستی به سوی هم دراز کردند تا هوای پاک‌‌‌تر را برای همگان به ارمغان آورند، اما کمبود بودجه و اراده سیاسی، این پیمان را به بند کشیده است. حالا، با فراخوان مریم‌نواز برای دیپلماسی مه دود با هند، بار دیگر توجه‌‌‌ها به این معضل بزرگ جلب شده است. برای مردم لاهور، مه دود به کابوسی همیشگی بدل شده است و ماه‌‌‌های آلوده، فصل پنجم زندگی‌‌‌شان را تشکیل می‌دهند. در این میان، فقرا بیش از همه رنج می‌‌‌برند. تعطیلی مدارس در پی افزایش آلودگی هوا، کودکان را در موقعیتی دشوار قرار داده است. این دانش‌‌‌آموزان ناگزیرند اوقات فراغت خود را یا در محیط بسته و آلوده منازل یا در فضاهای باز آلوده شهری سپری کنند. با توجه به شیوع بیماری‌‌‌های تنفسی در میان کودکان، تداوم این شرایط می‌تواند عواقب جبران‌‌‌ناپذیری برای سلامت آنها به دنبال داشته باشد. خانواده‌‌‌های کم‌‌‌درآمد ساکن مناطق محروم، به دلیل محدودیت‌های مالی، قادر به بهره‌‌‌مندی از امکانات اولیه مانند دستگاه‌‌‌های تصفیه هوا نیستند و در معرض آسیب‌‌‌های بیشتری قرار دارند. اعمال محدودیت برای تردد خودروها در ساعات مشخصی از روز از جمله اقداماتی است که مقامات لاهور در راستای کنترل آلودگی هوا انجام داده‌اند. بر اساس این گزارش، برخی از مردم معتقدند مه دود شدید، نشانه نارضایتی خداوند است. به همین دلیل، هفته گذشته صدها‌هزار نفر از مسلمانان استان پنجاب، نماز ویژه‌‌‌ای برای بارش باران و کاهش آلودگی هوا خواندند. این نوع نماز معمولا در مواقع سختی و مشکلات خوانده می‌شود.
یکی از اصلی‌‌‌ترین دلایل آلودگی شدید هوا در زمستان‌‌‌های لاهور، سوزاندن کاه و کلش برنج توسط کشاورزان است. البته، آلودگی ناشی از خودروها و کارخانه‌‌‌ها هم در این موضوع بی‌‌‌تاثیر نیست. با این حال، بسیاری از کشاورزان معتقدند که به اشتباه مقصر شناخته می‌‌‌شوند. توسعه سریع ساخت‌‌‌وساز در منطقه مصطفی، منجر به افزایش تقاضا برای مصالح ساختمانی از جمله آجر شده است. در پی این افزایش تقاضا، تعداد کوره‌‌‌های آجرپزی در منطقه به طور قابلتوجهی رشد کرده است. فعالیت همزمان این کوره‌‌‌ها با سایر صنایع آلاینده مانند کارخانه‌‌‌های پلاستیک، به آلودگی شدید هوا در منطقه دامن زده است. به منظور کنترل این وضعیت و اجرای قوانین زیست‌‌‌محیطی، مقامات ذی‌ربط ناچار به تعطیلی تعدادی از واحدهای صنعتی متخلف شده‌‌‌اند.
وضعیت «اضطراری پزشکی» هوای دهلی
در همین حال، آلودگی هوا در دهلی نو به شدت افزایش یافته و زندگی روزمره مردم را مختل کرده است. طبق گزارش رویترز، مه دود سمی بخش بزرگی از شمال هند را پوشانده و میزان آلودگی هوا در دهلی نو به بالاترین حد خود در این فصل رسیده است. این آلودگی شدید باعث شده است که دید در شهر به شدت کاهش پیدا کند و به کمتر از ۱۰۰متر برسد. به همین دلیل، بسیاری از پروازها مجبور شده‌‌‌اند مسیر خود را تغییر دهند. حتی فعالیت در فرودگاه‌‌‌ها و ایستگاه‌‌‌های قطار نیز با تاخیر مواجه شده است. مارلینا سینگ آتیشی، وزیر اعلای دهلی، وضعیت آلودگی هوا در شمال هند را «فوق‌‌‌العاده بحرانی» و «تهدیدی جدی برای سلامت مردم» توصیف کرد. کاوشیک باسو، اقتصاددان، در توییتی تاکید کرد که دولت هند باید کنترل آلودگی هوا در شهرهایی مثل دهلی نو را در اولویت قرار دهد.
دولت به دلیل آلودگی شدید هوا، تصمیم گرفته است تا همه مدارس را تعطیل کرده و کلاس‌‌‌ها را به صورت آنلاین برگزار کند. همچنین، محدودیت‌هایی برای ساخت‌‌‌وساز و تردد خودروها اعمال شده است. با این حال، بسیاری از مردم در دهلی نو مجبورند به دلیل شرایط کاری و زندگی، همچنان به فعالیت‌‌‌های روزمره خود ادامه دهند و در هوای آلوده تنفس کنند.
یک شهروند هندی با ابراز ناراحتی از وضعیت فعلی گفت، «قبلا پیاده‌‌‌روی صبحگاهی برایم خیلی لذت‌‌‌بخش بود، اما آلودگی هوا همه چیز رو خراب کرده است. حالا مجبورم با ماسک پیاده‌‌‌روی کنم و چشمانم می‌سوزد.»
هر ساله با فرا رسیدن فصل سرد، شهرها با پدیده وارونگی دما مواجه می‌‌‌شوند که منجر به تشکیل لایه‌‌‌ای از آلودگی هوا در سطح زمین می‌شود. عوامل متعددی از جمله فعالیت‌‌‌های صنعتی، گرد و غبار و بهویژه سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی، بهویژه پس از برداشت برنج، به تشدید این آلودگی کمک می‌کنند. این پدیده نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را به شدت تحت‌‌‌تاثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند پیامدهای اقتصادی جدی نیز داشته باشد. کاوشیک باسو، اقتصاددان، معتقد است که در صورت عدم‌مدیریت صحیح این بحران، روند رشد اقتصادی کشور با مخاطرات جدی مواجه خواهد شد.
در پی افزایش شدید آلودگی هوا در منطقه دهلی، دیوان عالی هند با صدور حکمی، کلیه مدارس این منطقه را تا پایان دوره متوسطه دوم موظف به تعطیلی کرد. شاخص کیفیت هوای دهلی به بالاترین حد خود رسیده و شرایط بحرانی را نشان می‌دهد. شاخص کیفیت هوای ۲۴ ساعته دهلی در دو هفته پیش به عدد ۴۹۱ رسید که نشان‌‌‌دهنده وضعیت بسیار بحرانی آلودگی هوا و قرارگیری آن در بالاترین سطح در این فصل است.
شاخص کیفیت هوای ۲۴ ساعته در حداقل چهار ایستگاه پایش آلودگی هوا در دهلی به عدد ۵۰۰ رسید که نشان‌‌‌دهنده وضعیت بسیار بحرانی آلودگی هوا و قرارگیری آن در بالاترین سطح است. پیش‌بینی‌‌‌های هواشناسی نیز حاکی از تداوم این شرایط است. کیفیت هوای دهلی به سطحی بسیار خطرناک رسیده است. این وضعیت می‌تواند عوارض جدی بر سلامت افراد، بهویژه افراد دارای بیماری‌‌‌های زمینه‌‌‌ای، داشته باشد. یکی از عوامل اصلی این آلودگی، آتش‌‌‌سوزی‌‌‌های مزارع است.
بر اساس گزارش سازمان جهانی کیفیت هوا، دهلی نو با ثبت رکورد شاخص کیفیت هوای ۱۰۸۱ به عنوان آلوده‌‌‌ترین شهر جهان معرفی شده است. این نشان‌‌‌دهنده وضعیت بسیار بحرانی آلودگی هوا در این شهر است.
غلظت ذرات معلق در هوای دهلی به میزان قابلتوجهی افزایش یافته و به ۱۳۰.۹ برابر حد مجاز سازمان بهداشت جهانی رسیده است. این ذرات ریز که قادر به نفوذ به عمق ریه‌‌‌ها هستند، می‌توانند منجر به بیماری‌‌‌های قلبی و ریوی شوند. اگرچه دولت هند اقدامات زیادی را برای مقابله با آلودگی هوا انجام داده است، اما این مشکل همچنان یک چالش جدی باقی مانده است. بر اساس گزارشی از بانک جهانی، هند در حال برداشتن گام‌‌‌های مهمی برای مقابله با این مشکل است. دولت هند در نظر دارد استانداردهای کیفیت هوای محیط را بازنگری کند و در سال‌های اخیر استانداردهای انتشار گازهای آلاینده وسایل نقلیه و صنایع را تقویت کرده است. تاکید قوی بر گسترش انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، ترویج خودروهای برقی و تامین سوخت گاز مایع برای میلیون‌‌‌ها خانوار، برخی از اقداماتی است که هند برای مبارزه با آلودگی هوا انجام می‌دهد. همچنین اجرای طرح‌‌‌های محدودیت تردد خودروها در برخی مناطق شهر، ممنوعیت تردد خودروهای فرسوده و آلاینده، محدود کردن تردد کامیون‌‌‌ها در ساعات مشخصی از روز، انتقال صنایع آلاینده به خارج از شهر، نصب دستگاه‌‌‌های تصفیه هوای غول‌‌‌پیکر در برخی مناطق پرتردد شهر، ممنوعیت سوزاندن محصولات کشاورزی در مزارع اطراف دهلی که یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در فصل زمستان است، تشویق استفاده از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی برای کاهش وابستگی به سوخت‌‌‌های فسیلی و ترویج استفاده از وسایل حمل‌‌‌ونقل عمومی از جمله دیگر اقدامات دهلی در راستای مقابله با آلودگی بوده است.
