اخبار فرهنگ و هنر

دنیای اقتصاد-یاسین نمکچیان:شنبه‌شب خبر فوت بهرام بیضایی، کارگردان و نمایشنامه‌نویس برجسته ایرانی، منتشر شد و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر این سرزمین را در بهت فرو برد. این در حالی است که در روزهای اخیر بخش‌هایی از مصاحبه‌ها و حرف‌های قدیمی این چهره تاثیرگذار به ناگهان در شبکه‌های مجازی وایرال شده و واکنش‌های گستره‌ای را به وجود آورده بود. آنچه بر بهرام بیضایی گذشت حکایت تلخی است از برخوردهای سلیقه‌ای و دوگانه با مفاخر این مملکت. بهرام بیضایی چند بار از ایران رفت اما دوباره برگشت تا درنهایت سال ۱۳۸۹ ایران را به مقصد آمریکا ترک کرد چون اجازه ندادند فیلم بسازد. بارها در مصاحبه‌های متفاوت گفته بود راهی برای گذران زندگی نداشته و مجبور شده تن به مهاجرت اجباری بدهد. وقتی تصمیم گرفت برود که از لحاظ معیشتی با چالش جدی روبه‌رو شد و به قول خودش نتوانست خانواده‌اش را اداره کند. دیگر دریچه‌ای به رویش باز نمانده بود اما با این حال عاشق ایران بود و از دور به تماشای وطن می‌نشست و در حسرت بازگشت دوباره می‌سوخت. کسی مانع ورودش به ایران نبود اما چگونه می‌توانست برگردد. می‌گفت چه تضمینی وجود دارد اجازه بدهند کار کنم. این را بارها گفته بود اما حتی یک نفر چنین تضمینی نداده بود که برگردد و زیر آسمان اینجا کار کند و باقی عمر را بگذراند. طنین صدایش در لابه‌لای خبرها می‌پیچد که می‌گفت تنها اسم ایرانی بودن کافی نیست تا کسی را به ایرانی بودن تبدیل کند، هزاران سال تاریخ و فرهنگ غنی ایران است که ما را ایرانی می‌سازد و مسوولیتی بزرگ بر دوش ما می‌گذارد.

انیمیشن «ژولیت و شاه» به کارگردانی اشکان رهگذر به سرگروهی پردیس سینمایی کورش از چهارشنبه ۱۷ دی اکران می شود. داستان «ژولیت و شاه» درباره جولی، بازیگر جوان و تازه‌کار تئاتر است که به دعوت ناصرالدین‌شاه برای بازی در نقش ژولیت به ایران می‌آید؛ اما نقشه شاه برای او چیزی فراتر از یک اجرای ساده است.

نمایش «شوخی می‌کنید موسیو تانر» به کارگردانی اصغر نوری از امروز دوشنبه در سالن سمندریان مجموعه ایرانشهر روی صحنه است. نوری این نمایشنامه را براساس رمانی به همین نام با ترجمه خودش، اثر ژان‌پل دوبوآ نوشته است. در خلاصه‌داستان نمایش «شوخی می‌کنید موسیو تانر» آمده: «موسیو تانر یک خانه اشرافی را به ارث می‌برد و می‌خواهد آن را بازسازی کند اما خانه کارِ او را می‌سازد!»

بریژیت باردو، بازیگر افسانه‌ای سینمای فرانسه در دهه‌های ۵۰ و ۶۰میلادی، در ۹۱سالگی درگذشت. باردو با فیلم «و خدا زن را آفرید» (۱۹۵۶) به کارگردانی و نویسندگی همسرش روژه وادیم به شهرتی بین‌المللی دست یافت و طی دو دهه بعد به عنوان نمادی از زیبایی در سینما شناخته می‌شد. با این حال، در اوایل دهه ۱۹۷۰ بازنشستگی خود از بازیگری را اعلام کرد و به‌تدریج به فعالیت‌های سیاسی روی آورد. حمایت پرصدای او از حقوق حیوانات در سال‌های بعد با اظهارنظرهای تند درباره اقلیت‌های قومی و حمایت آشکار از جبهه راست افراطی «فرانت ناسیونال» فرانسه همراه شد؛ مواضعی که به صدور چندین محکومیت قضایی به اتهام نفرت‌پراکنی نژادی انجامید.

پرتره خیره‌کننده «الیزابت لدرر» که توسط گوستاو کلیمت هنرمند اتریشی مشهور خلق شده است، نوامبر امسال در حراجی «ساتبیز» نیویورک به قیمت ۲۳۶.۳میلیون دلار فروخته شد و جایگاه گران‌ترین اثر هنری فروخته‌شده در حراج‌های سال ۲۰۲۵ را به خود اختصاص داد. این نقاشی همچنین رکوردی جدید برای فروش آثار کلیمت در حراجی به ثبت رساند و از نقاشی ۱۰۸میلیون‌دلاری این هنرمند که در سال ۲۰۲۳ در «ساتبیز» لندن به فروش رسیده بود، پیشی گرفت.

مراسم معرفی و رونمایی آلبوم «بیا ‌ای عشق» با صدای شهرام ناظری و زنده‌یاد دولتمند خالف، خواننده معروف تاجیک، همزمان با هفتصد و پنجاه‌ و دومین سالگرد درگذشت مولانا چند روز پیش در دانشگاه سلجوق قونیه در ترکیه برگزار شد. انتشار فیلمی از سخنرانی شهرام ناظری در این مراسم جنجال به وجود آورد و واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. شهرام ناظری در این مراسم گفت: «مسوولان و دولتمردهای ما به مشاهیر و عرفای ما خیلی علاقه‌مند نبودند. هیچ‌گاه هیچ‌کدامشان نخواستند یک بار بیایند مولانا را ببینند. یا اصلا راه دور است؛ همان در خود ایران، شاید بزرگ‌ترین عرفای کره زمین و عالم بشریت در خاک خودمان ایران خوابیده‌اند، مثل بایزید بسطامی، مثل ابوالحسن خرقانی و مثل عطار در نیشابور. هیچ دولتمردی و هیچ مسوولی تاکنون علاقه‌ای نشان نداده که به این بزرگان عرفان و علم سری بزند. به نظر من ما باید از ترک‌ها، دولت و مردم ترکیه تشکر کنیم که واقعا مولانا را در دل خودشان پرورش دادند و مکتب مولانا را حداقل نگه داشتند. اگر مولانا در ایران بود این هم از بین رفته بود. مطمئن باشید!»

شیرین یزدان‌بخش، هنرپیشه و بازیگر فیلم‌های «ابد و یک روز» و «آشغال‌های دوست‌داشتنی» درگذشت. مریم مسعودی، خواهرزاده این هنرمند، درباره درگذشت او توضیح داد: «شیرین یزدان‌بخش از مهرماه دچار سکته مغزی شده بود، اما از رسانه‌ای شدن بیماری‌اش امتناع داشت.» او افزود: «بنا به درخواست شیرین یزدان‌بخش، مراسم بدرقه او بدون اعلام قبلی برگزار شد.

دنیای اقتصاد: رمان عاشقانه «سرزمین از‌هم‌گسیخته» نوشته کلر لزلی‌ هالی با ترجمه‌ رفیع‌ رفیعی‌صفایی منتشر شد. در خلاصه داستان این کتاب آمده است: «هنگامی که برادرشوهر بث، به سگی که گوسفندانشان را دنبال می‌کرد، شلیک می‌کند، بث روحش هم خبر ندارد که این شلیک مسیر زندگی‌شان را دگرگون خواهد کرد؛ چرا که سگِ مردی ا‌ست که بث در دوران نوجوانی دلباخته‌اش بود؛ کسی که سال‌ها پیش قلبش را شکست.

در مراسم اختتامیه هشتمین دوره جایزه پژوهش سال سینمایی از محمد شهبا، پژوهشگر سینما، تجلیل می‌شود. محمد شهبا، فارغ‌التحصیل کارشناسی سینما از دانشگاه هنر، کارشناسی ارشد پژوهش هنر از دانشگاه تهران و فارغ‌التحصیل دکترای سینما «روایت‌شناسی فیلم» از دانشگاه ایست انگلیا در انگلستان است. او این روزها در دانشکده سینما تئاتر، دانشگاه هنر تهران در مقطع فوق‌لیسانس و دکترا تدریس می‌کند.

در آستانه سال نوی میلادی، گروه موزه‌های دولتی برایتون و‌هاو در بریتانیا با بازنشر یادداشتی جنجالی خواستار «استعمارزدایی» از بابانوئل شدند و عنوان کردند که تصویر سنتی سانتا کلاوس با قضاوت کودکان، مفاهیم استعماری و مردسالارانه را بازتولید می‌کند. در یادداشت این موزه‌ها آمده است که بابانوئل «سفیدپوست و غربی» که رفتار همه کودکان را از طریق تهیه فهرست «بچه‌های خوب و بد، قضاوت می‌کند» و فرضیات استعماریِ برتری فرهنگی را تقویت می‌کند باید «درباره فرهنگ‌های مختلف بیاموزد.»

دنیای اقتصاد: آیین رونمایی و جشن امضای کتاب «شاملو؛ صد پرتره» که به‌تازگی در نشر وزن دنیا به چاپ رسیده است، با حضور هنرمند اثر بهزاد شیشه‌گران امروز یکشنبه در کتاب‌فروشی بوکلند مارکیز برگزار می‌شود. در توضیح ناشر درباره این کتاب و برنامه آمده است: «این اثر شامل مجموعه‌ای از پرتره‌های احمد شاملو است که توسط بهزاد شیشه‌گران به تصویر کشیده شده و فرصتی فراهم کرده تا علاقه‌مندان ادبیات و هنر با شخصیت و جایگاه ادبی این شاعر برجسته بیشتر آشنا شوند.

دنیای اقتصاد: جان کمپبل، معاون ارشد شرکت دیزنی در بخش فروش تبلیغات برنامه‌های پخش اینترنتی است. او مربی تیم بسکتبال دخترش در کلاس دوم هم هست و مدتی پیش از اعضای تیم پرسید برنامه تلویزیونی محبوبشان چیست. او می‌گوید: «یازده نفر از سیزده دختر گفتند هانا مونتانا.» کمپبل این موضوع را در گفت‌وگویی اخیر مطرح کرد و یادآور شد که آخرین قسمت این سریال محبوب دیزنی در سال ۲۰۱۱ پخش شده؛ زمانی که هیچ‌کدام از این بچه‌ها هنوز به دنیا نیامده بودند.

بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ نشان می‌دهد سازمان صداوسیما در سال آینده یکی از بالاترین سطوح اعتباری خود نسبت به سایر ارگان‌ها و سازمان‌ها را به خود تخصیص داده است. بر اساس ارقام درج‌شده در این لایحه، مجموع اعتبارات رسانه ملی با رشدی بیش از ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته، به رقمی در حدود ۳۵ هزار و ۵۰۰‌میلیارد تومان رسیده است؛ عددی که بار دیگر توجه‌ها را به جایگاه صداوسیما در میان نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای کشور جلب می‌کند. این افزایش بودجه، اتفاقی مقطعی یا استثنایی نیست، بلکه ادامه مسیری است که طی چند سال گذشته در ساختار بودجه‌ای رسانه ملی شکل گرفته است. نگاهی به روند اعتبارات صداوسیما از سال ۱۴۰۲ تاکنون نشان می‌دهد این سازمان، هر سال با جهش قابل‌توجهی در منابع مالی مواجه بوده؛ جهشی که به‌ویژه در مقایسه با سایر نهادهای فرهنگی، چشم‌گیرتر به نظر می‌رسد.

ژاله آموزگار، استاد نامدار زبان فارسی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در مراسم بزرگداشت رودکی، پدر شعر فارسی که در موسسه پژوهشی میراث مکتوب برگزار شد گفت: «من زمانی پیشنهاد دادم که مشتی از خاک مزار رودکی را برداریم و برای او بنای یادبودی در شهر نیشابور درست کنیم؛ تا همان‌طور که با خیام راز و نیاز می‌کنیم، به فردوسی سلام می‌کنیم و با عطار سخن می‌گوییم، به رودکی نیز ادای احترام کنیم. امیدوارم روزی شهر نیشابور نیز با این طرح موافقت کند.»

فیلم «خانه خلوت» به همت کانون کارگردانان سینمای ایران و موزه سینمای ایران و با همکاری فیلمخانه ملی ایران پنج‌شنبه ۴ دی در سالن فردوس موزه سینمای ایران اکران و از مهدی صباغ زاده تجلیل شد. فریدون جیرانی، منتقد سینما، در این مراسم گفت: «مهدی صباغ‌زاده از سینماگران نسل سوم محسوب می‌شود که بعد از سال ۱۳۵۹ و بعد از انقلاب اسلامی به سینما ورود کردند. در واقع، بسیاری از کارگردانان خوب ما از نسل سوم هستند که از جمله آنها می‌توان به کیانوش عیاری، رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده، مسعود جعفری جوزانی و ابراهیم حاتمی‌کیا اشاره کرد.

دنیای اقتصاد: نسخه مرمت‌شده فیلم سینمایی «خاکِ سَر به مُهر» ساخته مروا نبیلی، دوشنبه ۸ دی در برنامه ششصد و چهل و هفتم سینماتک خانه هنرمندان ایران به نمایش درمی‌آید. در این فیلم، داستان یک زن جوان در ایران پیش از انقلاب روایت می‌شود که درگیر ارزش‌های سنتی دهکده کوچک خود و آرزوهایی است که برای استقلال و فردیتش در سر می‌پروراند. امتناع از خانواده برای ازدواج اجباری این تلقی را ایجاد می‌کند که وی دارای روح شیطانی است.

نمایشگاه «چهره مهر» با تصاویری از محمدرضا شجریان و نمایشِ برخی از سازهای ابداعیِ او در موزه هنرهای معاصر برپاست. عکس‌های این نمایشگاه را افسانه شجریان در طول سال‌های ۱۳۸۸ تا اواخرِ عمرِ پدرش در موقعیت‌های مختلف ثبت کرده است. افسانه شجریان که به تشویق پدرش عکاسی را از دوران نوجوانی آغاز کرده دراین‌‌باره توضیح داده است: «من آن زمان تنها ۱۲ سال داشتم. آن زمان پدرم برایم دوربینی آنالوگ خریده بود که این عکس‌ها را با همان دوربین ثبت کردم.»

ریچارد اوتی، اقتصاددان مشهور، سه دهه پیش، اصطلاح «بلای منابع» یا «نفرین منابع» را ابداع کرد؛ این مفهوم به این معناست که وجود منابع طبیعی فراوان، بیش از اینکه برکت برای اقتصاد یک کشور بیاورد، بلا و نکبت خواهد آورد. او توضیح ‌داد چرا کشورهایی با انبوه منابع طبیعی، مثل نفت، نتوانسته‌اند از ثروت‌شان در جهت شکوفایی اقتصاد بهره ببرند. عقلای اقتصاد در ایران نیز مدت‌هاست سخن از ضرورت گذر از اقتصاد نفتی می‌گویند؛ یعنی برای خروج از بن‌بست فعلی، باید اقتصاد وابسته به نفت را از این وابستگی رها کنیم و روی شاخه‌های متنوع غیرنفتی، مثل اقتصاد دانش، اقتصاد هنر و...، سرمایه‌گذاری کنیم. از سوی دیگر، همیشه مطالعه مسیر پیموده کشورهای دیگر، راهی «میان‌بر» برای برنامه‌ریزی است و مانع هزینه آزمون و خطا می‌شود. این یادداشت به دنبال این می‌گردد که سایر کشورهای پیشرو یا در مسیر شکوفایی اقتصاد هنر، چگونه با تغییر رویکرد یا برنامه‌ریزی، هنر را از یک بخش حمایت‌پذیر، به یک پیشران اقتصادی تبدیل کرده‌اند؟

دنیای اقتصاد: سومین برنامه «فیلم‌پژوهی» با بررسی فیلم «اجاره‌نشین‌ها» ساخته زنده‌یاد داریوش مهرجویی فردا جمعه در خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود. در این فیلم‌پژوهی، داریوش‌ مودبیان با موضوع «فنون طنزپردازی و اجاره‌نشین‌ها»، دکتر علی روحانی با موضوع «اجاره‌نشین‌ها و نقد ایدئولوژی؛ یک خوانش سمپتوماتیک»، دکتر مجتبی ارحام صدر و بهنام حسینی با موضوع «اجاره‌نشین‌ها؛ بازتاب روانکاوانه / جامعه‌شناختی اطوار بورژوازی معاصر ایرانی» و مسیح نوروزی با موضوع «برهوت تاریخی‌نگری در سنت روشنفکری ایرانی» به ارائه دیدگاه‌های پژوهش‌محور خود می‌پردازند.

دنیای اقتصاد: ارکستر موسیقی ملی ایران به رهبری همایون رحیمیان، نخستین اجرای رسمی خود در فصل زمستان را با کنسرتی با عنوان «مرا عاشق‌تر کن...» طی دو شب، ۱۰ و ۱۱ دی‌ماه در تالار وحدت روی صحنه می‌برد. در این کنسرت جمعی از خوانندگان موسیقی ایرانی شامل فاضل جمشیدی، علی پویانیا و امیر رفعتی، ارکستر موسیقی ملی ایران را در شب‌های زمستانی همراهی خواهند کرد.

دنیای اقتصاد: نمایش «دکلره» به نویسندگی و کارگردانی مهدی کوشکی و تهیه‌کنندگی مصطفا کوشکی از ۱۰ دی در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه می‌رود. در توضیح این نمایش آمده است: «دکلره» نمایشی در ژانر تئاتر مستند اجتماعی است که با ساختاری متفاوت، روایت یک خانواده را در فضایی شبیه به بازجویی به تصویر می‌کشد؛ جایی که پدر، دختر و همسر در کنار مقتول، لایه‌های پنهان یک اتفاق تکان‌دهنده را بازگو می‌کنند. این اثر با نگاهی موشکافانه و واقع‌گرا، مرز میان حقیقت، اعتراف و روایت را به چالش می‌کشد و تماشاگر را با پرسش‌های عمیق انسانی روبه‌رو می‌سازد. این نمایش که محصول تئاتر مستقل تهران است، پیش از این در کانادا و در شهرهایی مانند تورنتو و مونترال روی صحنه رفته است.

دنیای اقتصاد: کریم بنزما، مهاجم فرانسوی تیم الاتحاد عربستان، با خرید تابلوی مشهور «پرتره مرد ریشو» اثر پابلو پیکاسو، یکی از آثار شاخص هنر مدرن قرن بیستم را به مجموعه شخصی خود اضافه کرد. بنزما با انتشار تصویری از این تابلو در صفحات شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی، خبر این خرید را به‌صورت غیرمستقیم تایید کرد و با نوشتن جمله کوتاه «به خانه خوش آمدی» از ورود این اثر هنری به مجموعه خصوصی‌اش خبر داد. این تابلو که پیکاسو آن را در سال ۱۹۶۴ خلق کرده، در اوایل سال ۲۰۲۵ در یکی از گالری‌های مطرح شهر نیویورک در معرض نمایش عموم قرار داشت. هرچند مبلغ دقیق این معامله رسانه‌ای نشده است، اما آثار پابلو پیکاسو در بازارهای هنری و حراجی‌های بین‌المللی معمولا با قیمت‌هایی فراتر از یک میلیون یورو معامله می‌شوند.

دنیای اقتصاد: پیرس برازنان، مامور سابق ۰۰۷، مانند بسیاری از استعدادهای برتر صنعت سینما، نگرانی‌های خود را در مورد آینده‌ی آثار سینمایی پس از پیشنهاد خرید وارنر برادرز توسط نتفلیکس ابراز می‌کند.

در روزهای اخیر تیزر مجموعه «شیش‌ماهه» به کارگردانی مهران مدیری بارها از تلویزیون پخش شد تا گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشت این چهره به تلویزیون به واقعیت تبدیل شود. سرانجام دیروز اعلام شد که این مجموعه از پنج‌شنبه همین هفته روی آنتن خواهد رفت. این در حالی است که از سال ۱۴۰۰ و با پایان فصل آخر «دورهمی» این چهره از تلویزیون فاصله گرفته بود.

ایبنا: بررسی‌های تازه نشان می‌دهد نثر تولیدشده توسط هوش مصنوعی، به‌ویژه سامانه‌هایی مانند «چت‌جی‌پی‌تی»، به‌تدریج از نوشتار انسانی فاصله گرفته و درعین‌حال بر شیوه استفاده انسان‌ها از زبان اثر می‌گذارد؛ روندی که می‌تواند پیامدهایی مهم برای روزنامه‌نگاری، تولید محتوا و حتی تحول زبان داشته باشد.

دنیای اقتصاد: سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران در ادامه نمایش فیلم‌های خود امروز چهارشنبه فیلم کوتاه داستانی «قاتل میان ماست» را با محوریت قتل داریوش مهرجویی، فیلمساز فقید سینمای ایران، به نمایش می‌گذارد.

یکصد و نود و نهمین نشست موسسه پژوهشی میراث مکتوب، به مناسبت روز بزرگداشت رودکی، با حضور ۱۶ سخنران از استادان و پژوهشگران ایرانی و خارجی امروز چهارشنبه در موسسه پژوهشی میراث مکتوب برگزار می‌شود.در این نشست ۶ نفر از استادان به صورت حضوری در موسسه پژوهشی میراث مکتوب سخنرانی خواهند کرد و فیلم ضبط‌شده سخنان ۱۰ نفر دیگر از استادان در سایت و پلتفرم‌های موسسه پژوهشی میراث مکتوب پخش خواهد شد.

بنکسی، هنرمند مطرح اما ناشناس، خلق اثر هنری تصویرگر دو کودک تماشاگر آسمان در نقطه‌ای از غرب لندن را تایید کرد. این هنرمند طبق روال همیشه با انتشار عکس‌هایی از اثر هنری‌اش در صفحه رسمی خود در اینستاگرام اصالت این اثر هنری جدید را تایید کرد. در این اثر، دو کودک روی زمین دراز کشیده‌اند و به آسمان اشاره می‌کنند و بنکسی آن را روی دیواری کوتاه بالای گاراژهای واقع در منطقه «بی‌واتر»‌ خلق کرده است. اگرچه آثار بنکسی اغلب سیاسی هستند، اما به همان اندازه شخصی‌اند و به مضامینی چون فقدان، اشتیاق و هویت می‌پردازند.

با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال ۲۰۲۵ فهرست فیلم‌های برتر توسط رسانه‌های مهم دنیا منتشر می‌شود. طبق سنت هر سال رسانه‌های تخصصی سینمایی مانند ورایتی، سایت‌اند‌ساوند، گاردین و نیویورکر اقدام به انتشار فهرست برترین‌ فیلم‌ها می‌کنند. عموما برخی از فیلم‌ها همواره جزو فیلم‌های برتر قرار دارند اما تعدد نشریات و رسانه‌ها و همین‌طور فیلم‌های گوناگون باعث می‌شود انتخاب بهترین‌ها اهمیت دوچندانی پیدا کند.

امیرحسین رستمی، بازیگر سینما و تلویزیون، با حضور در برنامه گفت‌وگومحور و کمدی امیرمهدی ژوله با عنوان «کلوز فرند» دو خاطره عجیب و در عین حال خنده‌دار از زندگی شخصی‌اش تعریف کرد؛ یکی از مراسم ختم پدرش که به صحنه خنده‌های کنترل‌نشده دوستانش تبدیل شد و دیگری از بازداشت کوتاهش در کانادا، آن هم با اتهامی عجیب و امنیتی. رستمی در بخش نخست صحبت‌هایش در فضای مجازی، به مراسم ختم پدرش اشاره کرد و گفت: «روز مراسم ختم پدرم بدترین روز زندگی‌ام بود.» او توضیح داد که در همان فضای سنگین و غم‌بار مسجد، ناگهان با ورود چهره‌هایی مثل هوتن شکیبا و امیر کاظمی غافلگیر شده و حتی به خواهرش گفته بود که آنها را خیلی تحویل نگیرد. به گفته رستمی، با وجود علاقه‌اش به این دوستان، حس می‌کرد اتفاقی در راه است.