ایران از چین چه می‌خرد؟
اقتصاد چین بعد از آمریکا، بزرگ‌ترین اقتصاد جهان با تولید ناخالص داخلی نزدیک به ۱۸تریلیون دلار است. همچنین این کشور با واردات ۲۶۷۵میلیارد دلاری و صادرات ۳۳۶۲میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۱ به‌ترتیب رتبه دوم واردات و رتبه نخست صادرات کالایی را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. در میان شرکای تجاری ایران، چین رتبه نخست را در صادرات کالای بدون نفت‌خام و رتبه دوم را در واردات طی پنج‌ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ داراست؛ بنابراین با توجه به جایگاه اقتصادی چین در جهان و در بین طرف‌های تجاری ایران، ارزیابی ماهیت تبادلات تجاری ایران با این کشور، به‌ویژه با توسعه صادرات، مهم است. بررسی داده‌های مرتبط با تجارت کالایی ایران با چین طی پنج‌ماه نخست سال‌جاری، بررسی آمار گمرک ایران حاکی از وجود کسری تجاری ۲/ ۱میلیارد دلاری است. ضمن اینکه از لحاظ تنوع کالاهای مبادلاتی، شکاف قابل‌توجهی میان واردات ایران از چین در مقابل صادرات ایران به این مقصد مهم صادراتی کشور وجود دارد.
طی پنج‌ماه نخست سال ۱۴۰۱ حدود ۳/ ۱۲میلیون تن کالای بدون نفت‌خام به ارزش ۷/ ۶میلیارد دلار به چین صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث میزان، افت ۵/ ۰درصدی و از لحاظ ارزش، افزایش ۶/ ۲۲درصدی داشته است. با توجه به کاهش میزان صادرات ایران به چین، تنها عامل رشد ارزشی صادرات به این کشور، افزایش ۲۳درصدی میانگین قیمت صادراتی بوده است. تعداد ردیف تعرفه‌های هشت‌رقمی HS مستقل مرتبط با صادرات کالاهای ایرانی به چین طی مدت مورد بررسی فقط ۲۰۴مورد بوده که ۳۰ردیف تعرفه با مجموع سهم ارزشی ۴/ ۹۵درصد، بیشترین ارزش صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی ترکیب کالاهای صادراتی به چین نشان می‌دهد که ۹۵درصد از ارزش کل صادرات در این مدت مربوط به پنج‌فصل تحت عناوین اقلام نفتی و فلزی و پتروشیمی است.
طی پنج‌ماه مارس تا ژوئیه ۲۰۲۲، واردات کالایی چین از جهان بالغ بر ۴/ ۱۱۴۷میلیارد دلار بوده که بیشترین واردات مربوط به گروه‌های کالایی ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی، اقلام نفتی، باروت و مواد منفجره و رآکتورها و ماشین‌آلات مکانیکی بوده است. سهم صادرات بدون نفت‌خام ایران در کل واردات چین از جهان در این مدت حدود ۵/ ۰درصد است. گروه کالاهایی که ایران سهم بیش از ۲درصدی در کل واردات چین دارد، شامل روی و مصنوعات آن، فرش، محصولات شیمیایی آلی، مواد و محصولات پتروشیمی و آهن و فولاد است. طی پنج‌ماه نخست سال ۱۴۰۱ حدود ۵۲/ ۱میلیون تن کالا به ارزش ۵/ ۵میلیارد دلار از چین وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث میزان، ۲۴درصد و از لحاظ ارزش ۴۳درصد افزایش داشته است.
تعداد ردیف تعرفه‌های هشت‌رقمی HS مستقل مرتبط با واردات کالاهای مزبور از چین طی مدت مورد بررسی ۳۰۳۶مورد بوده که ۳۰ردیف تعرفه با مجموع سهم ارزشی ۹/ ۳۶درصد، بیشترین ارزش واردات را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی ترکیب کالاهای وارداتی از چین نشان می‌دهد که ۶۸درصد از ارزش کل واردات در این مدت مربوط به گروه اقلام ماشین‌آلات مکانیکی و برقی، محصولات دارویی و محصولات شیمیایی آلی، نفتی، آهنی و فولادی بوده است. طی پنج‌ماه مارس تا ژوئیه ۲۰۲۲ صادرات کالایی چین به جهان حدود ۱۵۱۹میلیارد دلار بوده که بیشترین صادرات مربوط به ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی و رآکتورها و ماشین‌آلات مکانیکی است. از میان ۹۸فصل کالای صادراتی چین، واردات ایران از این کشور در ۷۳فصل صورت می‌گیرد. سهم ایران از کل صادرات چین به جهان در این مدت حدود ۳۴/ ۰درصد بوده است. گروه کالاهایی که ایران سهم بیش از ۲درصدی در صادرات چین به جهان دارد، شامل محصولات دارویی، انواع وسایل نقلیه و قطعات منفصله آنها و محصولات شیمیایی آلی است.
این گزارش نشان می‌دهد که کالاهای وارداتی از تنوع بیشتری برخوردارند. همچنین در مقایسه با کالاهای صادراتی، کالاهای با ارزش‌افزوده بیشتری از ایران به چین وارد می‌شود. تمرکز بالا و تنوع پایین در ترکیب اقلام صادراتی، رشد ۲۴برابری وزن کالاهای وارداتی نسبت به صادرات، شتاب بیشتر رشد ارزش واردات نسبت به مدت مشابه سال گذشته و افزایش بیشتر قیمت کالاهای صادراتی در مقایسه با اقلام وارداتی از دیگر نتایجی است که معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در این گزارش با بررسی تجارت دو کشور ایران و چین به آن دست یافته است.
