وضعیت نامطلوب داروهای هوشبری
« بیهوشی» درگیر چالش کمبود دارو
ورود داروهای بیهوشی به بازار سیاه ناصرخسرو و فروش آزادانه این داروها در شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام و تلگرام بدون محدودیت و نظارتی از سوی دستگاه‌های ناظر برگی دیگر از وضعیت نابسامان فروش داروهای قاچاق و کمیاب در کشور را ورق زده است. البته معضل کمبود داروهای بیهوشی مختص امروز نیست، بلکه مدت‌هاست بیمارستان‌‌ها در این خصوص اعتراض دارند. این در حالی است که داروهای بیهوشی جایگزینی ندارند و حتی برخی بیمارستان‌‌ها از گازهای بیهوشی ساعتی استفاده می‌کنند. بحران داروی بیهوشی به حدی است که به گفته پزشکان متخصص بیهوشی در آینده نه چندان دور امکان دارد عمل‌‌های غیرضروری کنسل شوند تا حداقل با مقدار اندکی که از داروهای بیهوشی باقی مانده عمل‌‌های حیاتی را انجام دهند.
از طرفی اقلامی مانند پروپوفول یا پوفول یا «تیوپنتال سدیم» که در سراسر ایران دچار کمبود است، انواع داروهای شل‌‌کننده عضلانی که پیش از عمل استفاده می‌شوند، مانند «ساکسینیل کولین» و «سیس- آتراکوریم» یا از آنها فراتر، گازهای بیهوشی مثل «سِوُوفلوران» و «ایزوفلوران» داروهای نایابی هستند که متقاضیان می‌توانند با مراجعه به بازار سیاه ناصرخسرو یا شبکه‌های اجتماعی و پرداخت هزینه‌های هنگفت به سهولت به آن دسترسی یابند .این در حالی است که براساس گزارش‌ها از جمله خصیصه‌های داروهایی که در مجاری غیررسمی و زیرزمینی به فروش می‌‌رسند، شک و شبهات درباره اعتبار آنها و واقعی بودنشان است. کمبود داروهای بیهوشی نگران‌‌کننده است؛ زیرا داروی بیهوشی نیاز هر اتاق عملی است. به گفته متخصصان این حوزه اگر به زودی این معضل رفع نشود، عمل‌‌های غیراورژانسی کنسل و بیماران در بیمارستان‌‌ها سرگردان می‌شوند. بنابراین دارو و کمبود آن یکی از اساسی‌‌ترین معضلات جامعه است، چرا که با حیات انسان گره خورده است.
این در حالی است که سال گذشته علی فاطمی نایب‌‌رئیس انجمن داروسازان ایران درباره کمبود داروی بیهوشی هشدار داده و گفته بود: «در حال حاضر یکی از مشکلاتی که بسیاری از بیمارستان‌‌ها با آن مواجه هستند، کمبود داروی بیهوشی است. عمده داروهای تزریقی بیهوشی وارد می‌شوند، البته مواد اولیه تمامی داروهای بیهوشی تولید داخل نیز وارداتی است. داروی بیهوشی نیاز به نگهداری خاصی دارد و اگر داخل یخچال‌‌های خاص نگهداری نشود، فاسد می‌شود. این در حالی است که بسیاری از داروها در ناصرخسرو در شرایط گرما و سرمای غیرعادی به مدت یک تا دو سال نگهداری می‌شوند. بنابراین امیدواریم دولت به زودی مشکل صنعت داروسازی را حل کند.» این در حالی است که صاحبان بیمارستان‌‌های دولتی و خصوصی وضعیت داروهای بیهوشی را در مرز هشدار می‌‌دانند.
عبور از مرز هشدار
رئیس پیشین انجمن بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران با اشاره به معضلات کمبود داروی بیهوشی در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز گفت: کمبود داروهای بیهوشی مختص امروز نیست بلکه در دوران ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد هم با این کمبود مواجه بودیم. در حال حاضر نیز با کمبود داروهای بیهوشی روبه‌رو شده‌‌ایم. کمبود این داروها در تمامی بیمارستان‌‌ها اعم از خصوصی و دولتی وجود دارد. این در حالی است که داروی بیهوشی برای هر کشوری استراتژیک است، زیرا اگر کشوری دچار کمبود داروی بیهوشی شود، پزشکان هنگام جراحی مجبورند از داروی جایگزین برای بیهوشی بیماران استفاده کنند، که همین امر منجر به عوارض جانبی مختلف برای بیماران می‌شود. در حال حاضر در بسیاری از بیمارستان‌‌های دولتی و خصوصی پزشکان برای جراحی‌‌ها از حداقلی‌‌ترین امکانات برای بیهوشی بیماران استفاده می‌کنند. بنابراین حق انتخاب دارو از بیماران سلب شده است.
محمدمهدی قیامت افزود: سازمان غذا و دارو داروی بیهوشی را به صورت جیره‌‌بندی میان بیمارستان‌‌ها توزیع می‌کند. بنابراین بسیاری از جراحی‌‌های غیراورژانسی به تعویق افتاده است. معضل کمبود دارو نیز بسیار گسترده شده، زیرا سفارش تهیه داروهای بیهوشی باید مداوم و مستمر باشد. در حال حاضر معضل کمبود داروی بیهوشی از مرز هشدار عبور کرده است. به همین دلیل مسوولان غذا و دارو باید درباره تهیه آن جدی‌‌تر برخورد کنند، چرا که داروی بیهوشی مصرف عام ندارد، بلکه تنها در بیمارستان‌‌ها مصرف می‌شود.
معاون اسبق نظام پزشکی تهران افزود: در حال حاضر توزیع داروی بیهوشی در تمامی بیمارستان‌‌ها قطره‌‌چکانی است. به همین دلیل بیمارستان‌‌های دولتی همانند شهدای تجریش همیشه از این کمبود رنج می‌‌برند. البته بیمارستان‌‌های خصوصی هم از قبل این امر را پیش‌‌بینی نکرده‌‌اند، بنابراین وضعیت در تمامی بیمارستان‌‌ها نگران‌‌کننده است. برخی از بیمارستان‌‌ها از داروهای مشابه برای بیهوشی بیماران استفاده می‌کنند. اما این امر عوارض جبران‌‌ناپذیری برای بیماران در پی دارد، که بیان این عوارض در جامعه احساس ترس ایجاد می‌کند.
این متخصص بیهوشی با اشاره به اینکه به داروهای بیهوشی ناصرخسرو اعتمادی نیست، بیان کرد: اکثر داروهای بیهوشی یخچالی هستند و باید در شرایط ویژه نگهداری شوند، بنابراین تهیه این داروها از ناصرخسرو بسیار خطرناک است، چراکه به‌طور مثال اگر دارویی همانند شل‌‌کننده عضلانی را پنج دقیقه بیرون از یخچال نگهداری کنید، میزان اثربخشی آن کاهش می‌‌یابد یا در برخی مواقع هیچ تاثیری بر بیمار ندارد. در همین راستا اگر داروهای بیهوشی موجود در ناصرخسرو نیز با شرایط لازم نگهداری نشوند، میزان اثربخشی آنها کاهش می‌‌یابد یا از بین می‌‌رود. بنابراین وقتی دارو در بیمار اثر نکند، مجبوریم دز بیشتری از آن را استفاده کنیم که همین امر سیکل معیوبی است زیرا عوارض جانبی دارو بیشتر می‌شود. همچنین ممکن است عوارض آن در بیماران پرخطر منجر به انتقال او به آی‌‌سی‌‌یو شود.
قیامت تاکید کرد: اتفاقا همین امروز از کمبود سه قلم دارو در بیمارستان باخبر شدم. یکی داروی نسدونال (تیوپنتال سدیم) است. تیوپنتال به طور عمده برای القای بیهوشی عمومی و به تنهایی به عنوان بیهوش‌‌کننده وریدی در اعمال جراحی کوتاه‌‌مدت که حداقل تحریکات دردناک را دارند، مصرف می‌شود. همچنین به عنوان داروی کمکی به همراه سایر بیهوش‌‌کننده‌ها و برای ایجاد خواب در حین بیهوشی متعادل همراه با داروهای دیگر مانند داروهای ضددرد یا شل‌‌کننده‌های عضلانی به کار می‌‌رود. البته در کنار این موضوع داروهای حیاتی‌‌تری که برای کنترل بی‌‌نظمی قلب بیمار، کنترل فشار خون و پایین آوردن فشار مغز بیمار هنگام بیهوشی هستند دچار کمبود شده‌‌اند. همچنین یکی از داروهای استراتژیکی که مدت‌هاست در بیمارستان وجود ندارد دانترولن است. این دارو برای هیپرترمی بدخیم یا بالا رفتن درجه حرارت بدن بیمار در اثر واکنش جانبی برخی داروهای بیهوشی مصرف می‌شود.
بیمار در این حالت دچار تب کشنده بالای ۴۰ درجه می‌شود و در پی آن نیز به دلیل مشکل مغزی فوت می‌کند. این در حالی است که داروی دانترولن جزو داروهای حیاتی است که براساس دستورالعمل وزارت بهداشت این دارو باید در تمامی اتاق‌‌های جراحی وجود داشته باشد. اما یک‌‌سالی است که این دارو کمیاب شده و اگر در برخی بیمارستان‌‌ها یافت شود احتمالا تاریخ گذشته است. وزارت بهداشت نیز از این موضوع اطلاع دارد. رئیس پیشین انجمن بیهوشی و مراقبت‌های ویژه ایران ادامه داد: سازمان غذا و دارو به ما گفته کمبودهای دارویی را اعلام کنید، اعلام هم می‌کنیم اما عکس‌‌العملی نشان داده نمی‌شود. داروی بیهوشی در پیشخوان داروخانه به عامه مردم فروخته نمی‌شود. اخیرا در این خصوص موضوعاتی از برخی بیمارستان‌‌ها می‌‌شنوم که بسیار نگران‌‌کننده است. بعضا از هر روشی برای بیهوشی بیماران استفاده می‌کنند. گاه از روش‌هایی که برای بیهوشی بیماران استفاده می‌شود که از لحاظ علمی منسوخ است.
وی گفت: اگر داروی بیهوشی از کانال‌‌های غیررسمی به بیمارستان‌‌ها ارسال نشود، درگیر افزایش قیمت داروها می‌‌شویم. این امر در افزایش هزینه‌های بیمارستانی برای بیماران تاثیر بسزایی دارد. در هر صورت این روزها عمل‌‌های اورژانس به صورت مستمر انجام می‌شود اما بیشتر وقت‌‌ها عمل‌‌های غیراورژانسی به دلیل کمبود داروی بیهوشی ماه‌ها به تعویق می‌‌افتد. قیامت اظهار کرد: مسوولان وزارت بهداشت باید درباره تهیه داروی بیهوشی که بسیار حیاتی است، اقدامات جدی انجام دهند. داروی بیهوشی در حالی کمیاب شده است که انواع مکمل‌‌های داروی خارجی و داخلی در سراسر کشور فراوان است. اگر واقعا بودجه و ارز نیست پس این داروها چگونه روانه داروخانه‌ها می‌شوند؟! اگر داروی بیهوشی تامین نشود، بیمارستان‌‌ها مجبورند، تعطیل کنند. این در حالی است که اگر بیمارستان‌‌ها تعطیل شوند، بیماران درمانده و سرگردان می‌شوند.
چاره‌‌ای جز تامین داروهای بیهوشی از ناصرخسرو نداریم!
رئیس هیات‌‌مدیره انجمن بیمارستان‌‌های خصوصی تهران نیز با تایید کمبود شدید داروهای بیهوشی گفت: متاسفانه این روزها کمبود داروی بیهوشی در تمامی بیمارستان‌‌ها اعم از دولتی و خصوصی به وضوح وجود دارد. کمبود داروهای بیهوشی در بیمارستان‌‌ها بسیار نگران‌‌کننده است. چه‌‌بسا این روزها با سرعت به سمت گرفتاری شدید کم‌دارویی می‌‌رویم. البته مشکل کمبود در تمامی داروها وجود دارد اما داروی بیهوشی یکی از حیاتی‌‌ترین نیازهای هر بیمارستانی است. البته برخی بیمارستان‌‌ها دست به اختراع می‌‌زنند و داروهای دیگری جایگزین آن می‌کنند. اما در اصل داروی بیهوشی قابل جایگزین نیست. بنابراین هیچ‌‌کدام از داروهایی که به عنوان داروی بیهوشی روانه بیمارستان‌‌ها می‌شود، قابل اعتماد نیست. کوروش شمیمی افزود: ناصرخسرو سمبل قاچاق دارو است. برخلاف تصورات، تمامی داروهای موجود در ناصرخسرو تقلبی نیست. گاه داروهایی که در بخش دولتی وجود دارد، متاسفانه به واسطه رابطه‌ها وارد بازار سیاه می‌شود. بنابراین وقتی بیمارستانی داروی بیهوشی تمام می‌کند، چاره‌‌ای جز تامین آن از ناصرخسرو ندارد. بیمارستان‌‌ها برای نجات جان بیمار مجبور به تهیه دارویی که دولت نمی‌تواند آن را توزیع کند، از ناصرخسرو هستند.
