پرهیز از خطا؛ محرک رشد
تمرکز بورس بر صعود؟
پروانه کبره : عامل اصلی نوسانات منفی بورس در این ماه‌ها را به طور مشخص می‌توان به وضعیت بازارهای موازی نسبت داد که بر سهامداران تحمیل شده است. این نوسانات اگرچه منجر به شکل‌گیری انتظارات تورمی جدیدی شده است، اما پیام متفاوتی به بازار سرمایه مخابره کرده و آن این است که پس از آنکه سهامداران نسبت به تدابیر سیاستگذار بی‌اعتماد شدند، ورود به بورس را از اولویت‌های سرمایه‌گذاری خود خارج کردند. با توجه به اینکه سیاستگذار از سیاست‌های مبهم و بعضا ناصحیح عقب‌نشینی نکرد، بر تلاطمات بازار سهام افزوده شد. به همین دلیل بورس د‌رحالی‌که می‌توانست با قدرت گوی سبقت را از دیگر رقبای خود برباید، با خروج سهامداران و به‌نوعی قهر حقیقی‌ها مواجه و ترمز رشد سهام در ماه‌های طولانی کشیده شد. حال در چنین شرایطی که بازار با ریسک‌های بیرونی نیز مواجه شده است، چه راه‌حل‌هایی برای بازگشت پول به بازار سهام می‌توان متصور بود؟
در پاسخ به این ابهام بزرگ باید گفت در شرایطی که بازار درگیر بی‌اعتمادی سرمایهگذاران است حتی انتظارات تورمی نیز نمی‌تواند سبب تحرکات جدی در این بازار شود. از این‌رو به‌کرات ملاحظه کرده‌ایم که بورس در رویارویی با شکل‌های جدید تورمی منفعل عمل کرده و با تاخیری فرسایشی وارد مسیر افزایشی شده است. تمامی صاحب‌نظران بورس بر این باورند که تالار شیشه‌ای بعد از مرداد 99 با یک جو آمیخته به تردید گره خورده است. همین امر عاملی شده است که با وجود ملاک‌های ارزندگی سهام، اما بازار در حسرت ورود پول به سر ببرد. در به وجود آمدن این شرایط چند عامل نقش مهمی ایفا می‌کنند. هم‌زمان با تب بی‌اعتمادی در بورس، برخی از افراد خبره بازار بر این اعتقاد بودند که سیاستگذار بورسی می‌تواند نقش مهمی در بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه بازی کند، اما در ریاست 30 ماهه مجید عشقی، اتفاقی از این حیث رخ نداد. بنابراین هم بازار از مسیر صعودی بازماند و هم سفته‌بازان جولان بیشتری یافتند تا از وضعیت موجود به نفع خود بهره ببرند.
یک گام به جلو
در روزهای گذشته شاهد اقدامات مثبت سازمان بورس بودیم که باید آنها را به فال نیک گرفت؛ البته نه از این منظر که اعمال محدودیت موقتی دامنه نوسان جلیقه نجات بورس‌بازان شد، بلکه از این جهت که سرمایهگذاران دریافتند که در مواقع بحرانی، می‌توانند روی تدابیر سیاستگذار بورسی حساب باز کنند. روز گذشته و با وجود حواشی زیاد همه بازارها، بورس توانست از مسیر نزولی فاصله بگیرد تا بیش از این بر طبل ناامیدی سهامداران نکوبد. اگرچه وضعیت کنونی بازار با پیش‌بینی‌های ابتدای سال فاصله چشمگیری دارد اما ورود نقدینگی مردم به بازار سهام برای در امان ماندن از ریزش بازارهای دیگر می‌تواند یک سیگنال متفاوت در بر داشته باشد.
حتی اگر بازارهای موازی برای عقب‌نشینی از سقف‌های قیمتی مقاومت به خرج دهند، در صورتی که متولیان سازمان در مواجهه با بحران‌های غیرمترقبه بتوانند تدابیری به کار بندند که خسارت‌های ناشی از ریسک‌های بیرونی کنترل شود و به حداقل برسد، همین امر سبب می‌شود توجه فعالان اقتصادی به بازار سرمایه جلب شود و به‌مرور تقاضا برای خرید سهام بدون بروز رفتارهای هیجانی افزایش یابد. اظهارات کارشناسان بازار سرمایه حاکی از این است که با مدیریت صحیح سیاستگذار در شرایط استرس‌زا، بازار می‌تواند به سمتی حرکت کند که با خروج پول هیجانی روبه‌رو نشود. اگر بورس وارد این مرحله شود، دیگر هر سیگنال منفی نمی‌تواند سمت‌و‌سوی شاخص را تغییر دهد و سبب هراس سهامداران شود.
درحالی که شاخص کل بورس تهران در 14روز معاملاتی سپری‌شده از سال تنها به رشد 0.54درصدی دست یافته است، اما همچنان بسیاری از تحلیلگران با تصور اینکه بازار سهام در وضعیت بنیادی مطلوبی به سر می‌برد، از بازگشت رونق به به بورس خبر می‌دهند. اگرچه متغیرهای اثرگذار بر بورس در شرایط متزلزل با چشم‌اندازی مبهم قرار دارند اما قطعا این روند پایدار نخواهد ماند.
سرنوشت مبهم بورس
در همین حال، ادامه تمرکز معامله‌گران حقیقی بر سهام شرکت‌های کوچک که در ماه‌های اخیر با قدرت دنبال شده است، می‌تواند موجب شود پول‌های بیشتری مجددا به سمت این سهام روانه شود. تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند با توجه به اینکه صنایع کوچک‌تر از ریسک کمتری برخوردارند، ممکن است عمده نقدینگی در روزهای آینده بازار جذب این نمادها شود. این رویکرد، در کنار پایان یافتن تردیدها درخصوص وضعیت جدید بین‌المللی کشور، شرایطی را فراهم می‌کند تا سرمایهگذاران دست از احتیاط مضاعف بردارند. به این ترتیب به نظر می‌رسد کماکان نمادهای کوچک‌تر و نیز شرکت‌های دارای پتانسیل افزایش سرمایه از محل تجدید‌ارزیابی دارایی در صدر توجه معامله‌گران باشند و سهام بزرگ و شاخص‌ساز در انتظار رفع ابهامات موجود، به‌ویژه در بخش ریسک‌های غیراقتصادی، باقی بمانند.
از سوی دیگر قیمت‌های جهانی نفت، فلزات، محصولات پتروشیمی و معدنی برای سرمایهگذاران بورس تهران به لحاظ وزن شرکت‌های مرتبط در بازار پابه‌پای بسیاری از متغیرهای داخلی شامل نرخ ارز نیمایی، سود بانکی و دلار بازار آزاد اهمیت دارد. از این رو، تعقیب تحولات در حوزه جهانی همراه با رخدادهای داخلی برای سرمایهگذاران اهمیت فراوانی دارد. در روزهای اخیر یک سناریوی دیگر نیز برای بازار سهام در حال دست به دست شدن است. آیا سیاستگذار برای کنترل قیمت ارز از بورس حمایت خواهد کرد؟ در همین رابطه اکثر کارشناسان بر این باورند که بورس به‌تنهایی می‌تواند به تعادل برسد اما وضعیت سایر بازارها در این میان نقش مهمی دارد. بنابراین اینکه دولت اقداماتی را در جهت بهبود وضعیت بورس برای کنترل نرخ ارز در دستور کار قرار دهد، بسیار محتمل است.
با مشاهده اظهارات سیاستگذاران اقتصادی می‌توان دریافت که مجددا دولت اقداماتی را در سیستم ارزی کشور به کار بندد. اگرچه این مهم می‌تواند رشد دلار نیما را به تعویق بیندازد، اما از هیجان ورود پول به بازار ارز کاسته خواهد شد. بنابر این دلیل، ارزندگی بورس برگ برنده بازار مذکور به حساب می‌آید. از این‌رو ورود پول به بخش سهام می‌تواند گزینه‌ای جدی به نظر برسد. اظهارنظرهای مدیران اقتصادی و غیراقتصادی کشور در هفته‌های اخیر انتظارات برای مشخص شدن تدابیر جدید ارزی را به اوج رسانده است. شایعات زیادی در همین خصوص شنیده می‌شود اما هیچ‌کدام به‌صورت کامل قطعیت نیافته است و همچنان سرمایهگذاران در انتظار برنامه جدید در حوزه سیاست ارزی کشور هستند. به هر روی به نظر می‌رسد معاملات روزهای آینده سهام در شرایطی آغاز شود که بازار از طرف سهامداران با احتیاط رصد شود و شاخص‌ها با جهش قابل‌توجهی مواجه نباشند.
