حمیرا ریگی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ؛
جاذبه‌های مکران
مکران پایتخت ایران می‌شود؟ این روزها بحث انتقال پایتخت به کرانه‌های دریای بلوچستان در محافل سیاسی و اقتصادی داغ است. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت اعلام کرده: «پایتخت جدید قطعا جنوب و منطقه مکران است.» در همین راستا مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور به چابهار و زابل سفر کرده تا هم با مردم دیدار داشته باشد و هم مسائل مربوط به توسعه سرمایه‌گذاری منطقه چابهار را بررسی کند. مکران منطقه‌ای است که سرشار از سرمایه و پتانسیل است، اما همواره از دیده‌ها پنهان بوده و با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. برای نقب زدن به آنچه در زیر پوست چابهار می‌گذارد، روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت‌وگویی را با «حمیرا ریگی»، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار انجام داده تا با سفری به قلب کرانه‌های دریای مکران ما را همراه سازد. حمیرا ریگی خود از میان بلوچستان برخاسته، سال‌های طولانی است در عرصه سیاست فعالیت می‌کند. او خود را از فعالان اجتماعی می‌داند که وارد حوزه مدیریت شده است. او تجربه‌های گسترده‌ای داشته از فرمانداری در قصرقند تا سفیری در برونئی. ریگی اکنون مسوولیت مدیرعاملی سازمان منطقه آزاد تجاری-صنعتی چابهار را به عهده دارد.
مهم‌ترین قدم در راستای رسیدن به چشم‌اندازی روشن و اهداف پیش‌بینی شده برای چابهار از دیدگاه شما چیست؟
بی‌شک تقویت اقتصادهای بومی منطقه چابهار یکی از مهم‌ترین راهکارها برای تحقق این چشم‌انداز روشن است. چابهار دارای ظرفیت‌های منحصربه‌فردی در زمینه شیلات، کشاورزی، گردشگری و صنایع‌دستی است که می‌شود از آنها برای رشد اقتصادی منطقه و اشتغال‌زایی استفاده کرد.
شما کدام یک از این موارد را ستون اصلی اقتصاد بومی چابهار می‌دانید و راهکار تقویت آن چیست؟
از دیدگاه من شیلات و صنایع دریایی، ستون اصلی اقتصاد بومی چابهار است و یکی از مهم‌ترین مراکز صید و فرآوری آبزیان در ایران. راهکارهای تقویت این بخش شامل مدرن‌سازی ناوگان صیادی برای افزایش بهره‌وری می‌شود و همچنین باید اقداماتی برای کاهش صید سنتی صورت بگیرد، چراکه باعث کاهش منابع دریایی می‌شود. یکی دیگر از اقدامات مهم در توسعه شیلات، توسعه صنایع فرآوری آبزیان از جمله بسته‌بندی و صادرات ماهی و میگو است و ایجاد مزارع پرورش ماهی و میگو در قفس در سواحل چابهار که منجر به اشتغال قابل‌توجهی می‌شود. افزایش صادرات آبزیان به کشورهای همسایه مانند پاکستان، هند، امارات و چین یکی دیگر از برنامه‌های ماست. نتیجه اینکه توجه به این ظرفیت باعث افزایش اشتغال محلی، بهره‌وری پایدار از دریا می‌شود و ارزآوری را بالا می‌برد.
سال‌هاست که کارشناسان درباره توسعه کشاورزی و محصولات گلخانه‌ای و بهره‌گیری از اقلیم خاص چابهار می‌گویند، آیا شما برنامه‌ای برای توسعه کشاورزی دارید؟
چابهار به دلیل اقلیم گرم و مرطوب و دسترسی به منابع آبی، شرایط مناسبی برای کشت محصولات کشاورزی خاص دارد و این پتانسیل بسیار مهمی است که بی‌شک باید تلاش‌های همه‌جانبه‌ای برای توسعه آن انجام بگیرد و ما کارهایی در این زمینه را آغاز کردیم. با این وجود می‌خواهیم که به عنوان مثال کشت محصولات گرمسیری مانند موز، انبه، پاپایا و گواوا و نارگیل که در مناطق دیگر ایران کمتر یافت می‌شود را افزایش دهیم. گلخانه‌های مدرن و هوشمند برای کشت محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای و سبزیجات و صادرات آن ایجاد کنیم. همچنین باید سطح زیرکشت گیاهان دارویی بومی مانند آلوئه‌ورا و اکالیپتوس را افزایش دهیم که در بازارهای جهانی تقاضای زیادی دارد. البته همه اینها در گرو این است که ما سیستم‌های پیشرفته کشاورزی را تقویت کنیم؛ مانند استفاده از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و هیدروپونیک که منجر به کاهش مصرف آب و افزایش بازدهی می‌شود. چرا که اعتقاد داریم، این ظرفیت می‌تواند باعث ایجاد اشتغال پایدار، افزایش صادرات محصولات کشاورزی و کاهش وابستگی به واردات شود.
تاکنون تلاش‌های بسیاری برای توسعه صنعت گردشگری در چابهار شده است، اما بی‌شک باید اقدامات بسیار گسترده‌تر و جدی‌تری در این زمینه صورت بگیرد.
یکی از برنامه‌های اصلی ما پرداختن به گسترش و توسعه گردشگری است. در همین زمینه قصد داریم که از ظرفیت‌های بی‌نظیر سواحل مکران استفاده کنیم. سواحلی بی‌نظیر که در صورت پرداختن به آن، این سواحل می‌تواند در جهان شاخص و مثال‌زدنی شوند. به نظر من این سواحل یکی از زیباترین مناطق گردشگری ایران است که فقط با توجه به آن تبدیل به بهشت گردشگری می‌شود. توسعه این بخش می‌تواند اقتصاد محلی را متحول کند مثلا توسعه گردشگری دریایی و توسعه بوم‌گردی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی یا برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و محلی برای معرفی فرهنگ و آداب‌ورسوم مردم منطقه. مطمئنا با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تفریحی و دریایی مانند راه‌اندازی تفریحات آبی، قایق‌سواری، ماهی‌گیری تفریحی و غواصی این منطقه متحول خواهد شد. خوشبختانه در این چند ماه اخیر با عزم و اراده جدی دولت وفاق ملی در جهت تقویت مسیرهای حمل‌ونقل به ویژه ریلی در راستای تقویت ترانزیت کارگاه‌ها رشد صد درصدی را شاهد هستیم.
بسیاری از مردم ایران با سوزن‌دوزی زنان بلوچ آشنا هستند، اما چه باید کرد این هنرهای سنتی به جهان معرفی شوند.
به راستی مردم بومی چابهار، صنایع‌دستی متنوعی دارند که می‌تواند به بازارهای داخلی و خارجی صادر شود از جمله سوزن‌دوزی بلوچی که از زیباترین صنایع‌دستی ایران است. تولید زیورآلات سنتی و همچنین مرواریدبافی و پارچه‌های دست‌بافت که قابلیت فروش در بازارهای بین‌المللی را دارند. ما تلاش می‌کنیم که از زنان کارآفرین و ایجاد کارگاه‌های تولیدی برای توسعه این هنرهای سنتی حمایت کنیم. از همه مهم‌تر ایجاد نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های آنلاین برای معرفی و فروش محصولات محلی است که در نهایت به اشتغال‌زایی برای زنان و جوانان، حفظ صنایع بومی و افزایش صادرات غیرنفتی می‌انجامد. مطمئن باشید اگر این اقدامات به‌درستی اجرا شوند، چابهار می‌تواند به یک الگوی موفق توسعه بومی در ایران تبدیل شود.
اکنون بحث‌های بسیاری درباره آینده چابهار به عنوان پایتخت و همچنین قطب اقتصادی و سیاسی کشور مطرح است. بی‌شک همه می‌دانند که این منطقه با مسائل و مشکلات متعددی درگیر است. برای این آینده چابهار چه نیازهایی دارد و کدام زیرساخت‌ها باید آماده شود؟
مهم‌ترین قدم در راه رسیدن به این چشم‌انداز این است که برای تکمیل و توسعه شبکه جاده‌ای و راه‌آهن اقدامات اساسی انجام شود. یکی از مهم‌ترین مشکلات چابهار نبود اتصال مناسب به شبکه ریلی و ضعف زیرساخت‌های جاده‌ای است. رئیس‌جمهور می‌تواند دستورات لازم را برای تسریع در اجرای راه‌آهن چابهار-زاهدان بدهد. این پروژه که از سال ۱۳۹۲ آغاز شده، اما هنوز تکمیل نشده است. همچنین رئیس‌جمهور می‌تواند بودجه کافی اختصاص دهد تا فرآیندهای اداری تسهیل شود و این پروژه تا پایان دولت به بهره‌برداری برسد. از سوی دیگر ما نیاز داریم تا جاده‌های ترانزیتی چابهار-میلک و چابهار-بم ارتقا پیدا کند. این مسیرها نقش مهمی در ترانزیت کالا به افغانستان و آسیای مرکزی دارند و نیازمند توسعه و افزایش ایمنی هستند. در این زمینه جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی برای توسعه حمل‌ونقل منطقه‌ای، به‌ویژه از هند و چین که به چابهار علاقه‌مند هستند، بسیار مهم است، چرا که باعث افزایش ترانزیت، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و تسریع در توسعه اقتصادی می‌شود.
چه اقداماتی باید در زمینه تکمیل زیرساخت‌های چابهار صورت بگیرد؟
بعد از مسیرهای حمل‌ونقل، قدم مهم بعدی برطرف شدن مشکل تامین برق، انرژی و گازرسانی به صنایع و روستاهاست. چابهار هنوز به‌طور کامل به شبکه گازرسانی کشور متصل نشده و بسیاری از روستاها دسترسی پایدار به برق ندارند. امیدواریم که رئیس‌جمهور اجرای سریع پروژه انتقال گاز از ایرانشهر به چابهار را در اولویت برنامه‌های ملی قرار دهد تا صنایع و خانوارهای منطقه از گاز طبیعی بهره‌مند شوند. از سوی دیگر ظرفیت تولید برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر(خورشیدی و بادی) و تکمیل نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی چابهار که بخشی از نیاز منطقه را برطرف خواهد کرد، باید افزایش پیدا کند. همچنین بخش خصوصی برای احداث نیروگاه‌های کوچک مقیاس، به‌ویژه برای تامین برق واحدهای صنعتی و کشاورزی تشویق شود که منجر افزایش بهره‌وری صنعتی، کاهش هزینه‌های انرژی و بهبود کیفیت زندگی مردم خواهد شد.
برای مدیریت منابع آبی چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
تامین آب پایدار از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها یکی از اقدامات مدیریتی منابع آب است. همان‌طور که می‌دانید چابهار با مشکل جدی کمبود آب آشامیدنی و صنعتی مواجه است. امیدواریم که رئیس‌جمهور از توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها و تامین بودجه برای طرح‌های آب‌رسانی حمایت کند. یکی دیگر از برنامه‌های ما اجرای پروژه انتقال آب از دریای عمان برای تامین نیازهای صنعتی و شهری است و همچنین تقویت شبکه توزیع و کاهش هدررفت آب از طریق بازسازی خطوط انتقال که کاهش بحران کم‌آبی، حمایت از صنایع و بهبود زندگی مردم را در پی خواهد داشت.
آیا روی توسعه بندر و زیرساخت‌های لجستیکی تمرکز دارید.
چابهار ظرفیت تبدیل‌شدن به هاب تجاری و ترانزیتی منطقه را دارد، اما هنوز زیرساخت‌های بندری و انبارداری آن نیاز به بهبود دارند. یکی دیگر از امیدواری‌های ما این است که آقای دکتر پزشکیان از توسعه بندر شهید بهشتی و شهید کلانتری برای افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا حمایت کنند؛ همان‌طور که از ایجاد شهرک‌های لجستیکی و انبارداری مدرن برای تسهیل تجارت و صادرات و منطقه ویژه اقتصادی جدید. در صورت به نتیجه رسیدن این برنامه‌ها ما بی‌شک شاهد جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، افزایش صادرات و رشد تجارت منطقه‌ای خواهیم بود. امیدوارم که از این پس قدم‌های بلندی در راستای توسعه مکران برداریم.
