رئیس‌جمهور و معاون اول با معاونان نخست‌وزیر روسیه دیدار کردند
همکاری جامع ایران و روسیه
سه ماه پس از سفر نخست‌وزیر روسیه به تهران و دیدار با معاون اول رئیس‌جمهور، روز گذشته معاونان وی وارد تهران شدند تا این بار به صورت جدی مساله پیگیری «موافقتنامه جامع همکاری‌های راهبردی» تهران و مسکو دنبال شود. همزمان با این سفر، سخنگوی دستگاه دیپلماسی اعلام کرده است که سند جامع همکاری با روسیه احتمالا اواخر دی‌ماه امضا می‌شود. لذا به نظر می‌رسد این رایزنی‌ها در تهران، به‌نوعی آماده‌سازی سفر مسعود پزشکیان به مسکو برای امضای موافقتنامه جامع در هفته‌های آتی خواهد بود. البته طی چند ماه اخیر زمزمه‌هایی از سمت روسیه درباره پیشبرد این موافقتنامه شنیده می‌شد؛ همچنان‌که در تیرماه سال جاری ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، اعلام کرده بود مسکو در حال کار بر آن چیزی است که او آن را یک «معاهده بزرگ» با ایران خواند. اظهارات او اشاره‌ای به توافق‌نامه همکاری دوجانبه جامع بین تهران و مسکو قلمداد شد. در ماه ژانویه نیز وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که یک معاهده جدید بین‌دولتی که منعکس‌کننده «تعمیق بی‌سابقه» در روابط روسیه و ایران است، در مراحل نهایی قرار دارد.
آمادگی سه‌ساله برای یک توافق
جمهوری اسلامی ایران و روسیه در سال ۲۰۰۱یک قرارداد استراتژیک ۲۰ساله امضا کردند که در سال ۲۰۲۰ به طور خودکار به مدت پنج سال دیگر تمدید شد. همچنین، در همان سال، دو طرف توافق کردند که یک سند جدید جایگزین توافق قبلی شود. درواقع سه سال پیش، یعنی اواخر دی‌ماه سال ۱۴۰۰ بود که به دنبال سفر شهید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور وقت ایران، به مسکو، بحث پیگیری موافقتنامه جامع همکاری‌های راهبردی ایران به صورت جدی در دستورکار قرار گرفت.
در آن مقطع کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، در این خصوص تاکید کرد پیش‌‌نویس این موافقتنامه توسط ایران تهیه شده، اما نیاز به زمان دارد تا گفت‌وگوهای بین دو کشور انجام بگیرد. جلالی گفت که طرف ایرانی کار خود را در این زمینه انجام داده و امیدواریم طرف روسی نیز کار خود را انجام بدهد و در زمان مناسبی به جمع‌‌بندی مساله برسیم.
با گذشت سه سال ظاهرا طرف روسی برای تکمیل این قرارداد آمادگی پیدا کرده و روز گذشته رسانه‌های روسی از سفر کاری مشترک ویتالی ساولیف و الکسی اورچوک، معاونان نخست‌وزیر روسیه، به تهران خبر دادند. از جمله برنامه‌های این هیات دیدار با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، است. معاونان نخست‌وزیر روسیه در سفر به تهران علاوه بر دیدار با رئیس‌جمهور، با محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، و فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی ایران، نیز ملاقات کردند.
داستان تعویق از زبان تهران و مسکو
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز گذشته همزمان با ورود هیات روسی به کشور، توضیحاتی درباره تعویق در امضای این توافق‌نامه ارائه کرد. بقایی با تاکید بر اینکه نمی‌تواند از واژه «تعویق» در این زمینه استفاده کند، گفت: «طرفین در خصوص زمان امضای این سند مهم به‌طور مستمر در حال رایزنی بودند و به نظر می‌رسد این توافق در آینده‌ای نزدیک، در چارچوب یک سفر دوجانبه، به نتیجه برسد و احتمالا در اواخر دی‌ماه امسال به امضا خواهد رسید.»
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، نیز در ۲۳ آبان اعلام کرد که شرایط امضای توافق‌نامه راهبردی جامع ایران و روسیه تعیین شده و طرفین در حال مذاکره درباره نحوه امضای آن هستند. او افزود که این موافقتنامه آماده است و در یک نشست رسمی بین سران دو کشور امضا خواهد شد.
زاخارووا اشاره کرد که همان‌طور که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در دیدار خود با رئیس‌جمهوری ایران در حاشیه اجلاس بریکس در کازان اعلام کرد، این توافق آماده است و در دیدار دوجانبه سران امضا خواهد شد.
او همچنین تاکید کرد که همکاری‌های ایران و روسیه به‌طور موثر در حال توسعه است و این توافق جامع همکاری، که شامل زمینه‌های مختلفی مانند انرژی، حملونقل، صنعت، کشاورزی و فرهنگ است، می‌تواند نقطه‌عطفی در روابط دو کشور باشد. طبق گزارش‌ها، امضای این توافق ابتدا قرار بود در مارس انجام شود، اما به‌دلیل تغییرات سیاسی در ایران و درگذشت آیت‌الله ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران، به تعویق افتاد.
دستورکار معاونان روسی در تهران
معاونان نخست وزیر روسیه که در تهران به سر می‌برند، توضیحاتی درباره اهداف این سفر و همچنین میزان تعاملات فعلی دو کشور ارائه کردند. به گزارش خبرگزاری اینترفکس، ویتالی ساولیف درباره بازه زمانی اجرایی شدن پروژه‌های مشترک حملونقل روسیه-ایران، از جمله آغاز احداث راه‌آهن رشت-آستارا، به خبرنگاران گفت: «ایران فراتر از هر چیزی، شریک راهبردی ماست و بدون شک، ما مسائل مشترک زیادی داریم که قرار است درباره آنها گفت‌وگو کنیم؛ از جمله در حوزه حملونقل موتوری، حملونقل ریلی و تبادلات هوایی. بنابراین، انتظار داریم مذاکرات در این سفر هر یک از طرفین را قادر به انجام دادن اقدامات بعدی بسازد.»ساولیف همچنین گفت قرار است در این سفر درباره آغاز احداث راه‌آهن رشت-آستارا تحت پروژه گذرگاه حملونقل بین‌المللی شمال-جنوب گفت‌وگو شود. او افزود: «ما امیدواریم که بتوانیم راهکاری پیدا کنیم و به حلوفصل مسائلی که درباره توافق امضا شده میان دولت‌ها در سال ۲۰۲۳ وجود دارد، ادامه می‌دهیم.»از سوی دیگر الکسی اورچوک، دیگر معاون نخست‌وزیر روسیه، روز گذشته درباره میزان تجارت تهران و مسکو گفت: «حجم تجارت روسیه و ایران با افزایش ۱۴.۷درصد طی ۹ماه اخیر به ۳.۳میلیارد دلار رسیده است و امیدواریم توافق تجارت آزاد اوراسیا و ایران حجم تبادلات را گسترش دهد.» وی افزود: «توافق‌نامه منطقه آزاد تجاری اوراسیا و ایران، امکان سالانه ۳۰۰میلیون دلار صرفه جویی در عوارض را برای تجارت روسیه فراهم می‌کند.»
عزم ایران بر تکمیل گذرگاه شمال-جنوب
نکته مهم این سفر تاکید طرف ایرانی بر تکمیل راهگذر شمال-جنوب است. در همین ارتباط، رئیس‌جمهور در دیدار معاون نخست‌وزیر روسیه، درباره گسترش روابط دوجانبه و راهکارهای تسریع و تکمیل راهگذر راهبردی شمال–جنوب گفت‌وگو کرد. ویتالی ساولیف با اشاره به توافق‌نامه اجرای خط‌آهن راهگذر آستارا-رشت، بر اراده دولت متبوعش برای اجرای این توافق‌نامه تاکید و اظهار کرد: طرف روسی خط اعتباری لازم را تامین کرده و ضمن همکاری با دولت آذربایجان برای کریدور شمال-جنوب، خواهان اجرای این توافق‌نامه از سوی ایران است.وی با اشاره به اینکه دولت روسیه خواستار سرعت بخشیدن به روند اجرای این توافق است، گفت: روسیه و آذربایجان با هم توافق کردند که آن بخش از این خط‌آهن که در خاک آنها قرار دارد، مدرن و به‌روزرسانی شود و از دولت ایران نیز می‌خواهیم که به تامین تمهیدات لازم برای مدرن و نوسازی این خط در خاک کشورش کمک کند. معاون نخست‌وزیر روسیه حملونقل کالا از روسیه به ایران و بالعکس را رو به رشد توصیف کرد و اظهار داشت: انتظار می‌رود با اجرای توافق‌نامه خط‌آهن آستارا-رشت بتوانیم در مرحله اول به ظرفیت انتقال ۱۵میلیون تن کالا میان دو کشور برسیم.
