بررسی واکنش‌ها به راه‌اندازی شبکه فارسی‌زبان در ترکیه
«تیآرتی»؛ دوست یا دشمن؟
در همین زمینه، حسین شریعتمداری مدیرمسوول کیهان با فرض بر اینکه مجوز این شبکه از سوی ایران داده شده است، نوشت: «آیا مسوولان محترم کشورمان با صدور مجوز راه‌اندازی این شبکه به اردوغان و دولتی‌که این روزها دست‌های آلوده به خون مردم مظلوم سوریه دارد و انکار نمی‌کند که یکی از سه ضلع مثلث آمریکا، اسرائیل و ترکیه در مقابله خونین با نیروهای مقاومت است، جایزه داده‌اند؟! باور بفرمایید که اقدام شما واقعا شرم‌آور است.» معاونت امور رسانه و تبلیغات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اما اعلام کرده که برخلاف برخی مطالب منتشر شده، شبکه ترکیه‌ای «تیآرتی» (TRT) فارسی مجوز فعالیت این معاونت را ندارد. به نظر می‌رسد، مساله اصلی و نیازی که باعث راه‌اندازی چنین شبکه‌هایی شده است اصلا محل مباحثه نیست. عده‌ای عملکرد رسانه‌های داخلی به ویژه صداوسیما را زیر سوال می‌برند و معتقدند: «اگر این رسانه‌های داخلی عملکرد مطلوبی داشتند، دیگر نگرانی از راه‌اندازی چنین شبکه‌هایی وجود نداشت.» با این وجود ویدئویی در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌چرخد که نشان می‌دهد، هنوز این شبکه شروع به کار نکرده برخی به آن روی خوش نشان داده‌اند .
در حالی که مسوولان دولتی و دست‌اندرکاران رسانه‌ای فکرشان سخت مشغول مجوز دادن یا ندادن به شبکه فارسی‌زبان «تیآرتی» است، این شبکه شروع به کار خود را اعلام کرده است. «تیآرتی» فارسی بعد از شبکه‌های فارسی‌زبان «بی‌بی‌سی» و «صدای آمریکا» سومین شبکه تلویزیونی فارسی‌زبان است که از سوی دولت‌ها و کشورهای دیگر راه‌اندازی می‌شود. مهم‌ترین ویژگی تیآرتی ترکیه برخلاف این دو شبکه این است که در همسایگی ما قرار دارد و همچنین ارتباطات میان ایران و ترکیه بسیار قابل توجه است.
دیگر شبکه‌های تلویزیونی فارسی‌زبان موجود در خارج از کشور، یا متعلق به بخش خصوصی‌اند یا به صورت علنی و رسمی متعلق به دولت‌ها هستند. اگرچه تا امروز تحلیل جامع و کاملی درباره نحوه عملکرد این شبکه‌ها ارائه نشده است. برخورد مسوولان با این شبکه‌ها همواره سلبی بوده و همین رویکرد، مانع هرگونه بررسی بی‌طرفانه روی عملکرد و تاثیرگذاری این رسانه‌ها شده است.
سیدعلی قائم‌مقامی، تحلیلگر مسائل ترکیه درباره تیآرتی فارسی می‌گوید: «اگر هدف سازمان رادیو و تلویزیون ترکیه از افتتاح کانال تلویزیونی فارسی، معرفی توانایی‌های دولت و مردم ترکیه، تبیین سیاست داخلی و خارجی ترکیه و سیاست توسعه دوستی و برادری و خواهری دو ملت مسلمان ایران و ترکیه و توسعه گفت‌وگو و تبادل‌نظر برای همبستگی و همکاری دو‌جانبه و منطقه‌ای و بین‌المللی است، بسیار راه‌گشا و سازنده به‌جای رقابت مخرب خواهد بود. اما بر خلاف انتظار بنا به گفته پروفسور دکتر «محمد‌زاهد سوباجی» در سخنرانی افتتاح سال تحصیلی دانشگاه اولوداغ در روز پنج‌شنبه ۹ اکتبر «افتتاح کانال تلویزیونی ترکیه» با هدف اعمال فشار علیه ایران خواهد بود.»
سال ۱۳۸۸ بود که راه‌اندازی شبکه‌ای به نام «فارسی وان» با استقبال روبه‌رو شد. این شبکه با پخش سریال‌های عامه‌پسند آمریکای لاتین و کره‌جنوبی مشغول به کار شد و به زودی با سریال «ویکتوریا» گوی رقابت را از سریال‌های ایرانی ربود. در آن زمان هنوز ترکیه وارد رقابت سنگین در تولید سریال‌های سوپ اوپراها با کشورهای پرمخاطب نشده بود، اما به نظر می‌رسد برنامه‌‌ریزی یک دهه‌ای روی سریال‌ها به نتیجه رسید و به گزارش گاردین حداقل در سال ۱۳۹۹ بیش از ۱۲۰ کشور دنیا به روش‌های مختلف مشتری‌اش بوده‌اند. طبق آمار رسانه‌های هنری از نظر فروش و شمار تماشاگران بین‌المللی سریال‌های ترکیه‌ای درحال حاضر بعد از سریال‌های آمریکایی در رتبه دوم جهان قرار دارند. بسیاری از کشورهای عربی مخاطب اصلی این سریال‌ها هستند. در حال حاضر بیشتر سریال‌های ترکیه با دوبله فارسی از شبکه‌های «GEM» در ایران پخش می‌شود. ایرانی‌ها نه فقط مخاطبان پروپاقرص سریال‌های ترکی هستند، بلکه میلیون‌ها ایرانی سالانه به این کشور سفر می‌کنند. وزیر فرهنگ ترکیه شهریور امسال اعلام کرد که «سالانه ۲.۵میلیون نفر ایرانی به عنوان گردشگر به ترکیه سفر می‌کنند.»
بر اساس آمارها در سال ۲۰۲۱ ایرانی‌ها ۱۰ هزار و ۵۶ واحد مسکونی خریداری کردند و قیمت خرید خانه در ترکیه به پول ایران از یک‌میلیارد تومان شروع می‌شود. بنابراین اقتصاد و فرهنگ مردم ایران متمایل به ترکیه شده و مهاجرت‌های بسیاری هم در سال‌های اخیر به این کشور انجام شده است. با این همه شاید بی‌دلیل نباشد که سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه در وب‌سایت خود برخلاف گفته‌های مدیرکل این شبکه در دانشگاه درباره راه‌اندازی شبکه تلویزیونی به زبان فارسی نوشته است که هدف «ارائه محتوای خبری دقیق، جامع و بی‌طرفانه برای بیش از ۱۳۰ میلیون فارسی‌زبان در سراسر جهان» است. تیآرتی اضافه کرد: «تیآرتی فارسی، به عنوان دوازدهمین زبان و نهمین پلتفرم فعالیت‌های بین‌المللی این شبکه است.»
رضا غبیشاوی، کارشناس رسانه‌ای درباره این شبکه می‌گوید: «صداوسیما تاکنون نتوانسته به نیازهای اطلاع‌رسانی و سرگرمی مردم ایران پاسخ درخور و مناسب داشته باشد. کارکرد نامناسبت صداوسیما از یکسو و از سوی دیگر نبود شبکه‌های رادیو تلویزیونی خصوصی، جای خالی را برای بازیگری رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور باز می‌کند.» مصداق این ضرب‌المثل که باید یک سوزن به خودمان بزنیم و یک جوالدوز به دیگران.
