نگاه
جهانی شدن؛ معنا و مفهوم آن
جهانی شدن واژه دهه ۱۹۹۰ میلادی است. جهانی شدن فرآیندی از تحول است که مرزهای سیاسی و اقتصادی را کم رنگ می‌کند، ارتباطات را گسترش می‌دهد و تعامل فرهنگ‌ها را فزونی می‌بخشد.
علی کیوان پناه
جهانی شدن واژه دهه ۱۹۹۰ میلادی است. جهانی شدن فرآیندی از تحول است که مرزهای سیاسی و اقتصادی را کم رنگ می‌کند، ارتباطات را گسترش می‌دهد و تعامل فرهنگ‌ها را فزونی می‌بخشد. «جهانی شدن» یک پدیده چند بعدی است که آثار آن قابل تسری به فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، نظامی و فن‌آوری است و همچنین فعالیت‌های اجتماعی هم چون محیط زیست را نیز متاثر می‌کند.
بنابراین جهانی شدن را از ابعاد گوناگون می‌توان مورد بررسی قرار داد.
پژوهشگران اقتصادی، جهانی شدن را به طرق مختلف تعریف کرده‌اند و هریک از دیدگاه خاصی به این مساله نگاه کرده‌اند. کروگمنو رنه بالز جهانی شدن را « ادغام بیشتر بازارهای جهانی» تعریف کرده‌اند. پروفسور کول با بهره‌گیری از تعریف «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» (OECD) جهانی شدن را الگوی تکامل یابنده‌ای از فعالیت‌های فرامرزی بنگاه‌ها و شرکت‌ها تعریف می‌کند که شامل سرمایه‌گذاری بینالمللی، تجارت و همکاری برای ابداع و نوآوری و توسعه فرآورده‌های تازه و نو، تولید، منبع شناسی و بازاریابی است.
مک ایوان جهانی شدن را «گسترش بینالمللی مناسبات تولیدی و مبادله سرمایه سالارانه» می‌دادند. ساتکلیف و گلین علاوه بر گسترش سرمایه‌داری، جهانی شدن را با «به هم پیوستگی بیشتر اقتصادها» مشخص می‌کنند. لئوارد بر این عقیده است که جهانی شده وضعیتی است که رفاه یک مرد یا یک زن عادی، دیگر فقط به عملکرد دولتشان وابسته نمی‌باشد».
سیموز تعریف جامع تری را از جهانی شدن ارائه می‌دهد (سیف- ۱۳۷۸) او خصلت‌های جهانی شدن را در موارد زیر می‌داند:
* مرزهای ملی برای جداسازی بازارها اهمیت خود را از دست می‌دهند.
* فعالیت‌های تولیدی فرامرزی تخصصی می‌شوند و بنابراین سبب شکل‌گیری شبکه‌های تولیدی چند ملیتی می‌گردند.
* قدرت‌های چندپایه تکنولوژیک شکل می‌گیرند که در نهایت به همکاری‌های بیشتر بین بنگاه‌های بینالمللی منتهی می‌شود.
* شبکه‌های اطلاعاتی جهانی همه جهان را به یکدیگر مرتبط و وابسته می‌کند.
* همبستگی بالاتری در مراکز مالی دنیا به وجود می‌آید.
بازانسون مشخصه‌های اصلی جهانی شدن را در موارد زیر می‌داند:
* یکپارچه شدن تجارت از طریق حذف مرزهای تجاری
* حرکت شفاف سرمایه
* تسریع در مبادله تکنولوژی
* افزایش عمومی در مصرف گرایی جهانی
از دیدگاه مک گرو جهانی شدن عبارت است از:
«... برقراری روابط متنوع و متقابل بین دولت‌ها و جوامع که به ایجاد نظام جهانی کنونی می‌انجامد و نیز فرآیندی که از طریق آن حوادث، تصمیم‌ها و فعالیت‌ها در یک بخش از جهان می‌تواند پیامدهای مهمی برای سایر افراد و جوامع در بخش‌های کاملا دور کره زمین داشته باشد».
پال هرست و گراهام تامپسون، جهانی شدن را جریانات وسیع و رو به رشد تجارت و سرمایه‌گذاری بین کشورها تعریف کرده‌اند.
در دومین کار برد، جهانی شدن اقتصاد معادل «آزادسازی» در نظر گرفته شده است. در این نگرش، جهانی شدن به «فرآیند حذف محدودیت‌های اعمال شده از ناحیه دولت به روابط خارجی کشورها به منظور دستیابی به یک اقتصاد جهانی باز و بدون مرز» اشاره دارد. به عبارتی دیگر، در این کاربرد، منظور از جهانی شدن فرآیند ادغام در اقتصاد بینالمللی می‌باشد. شواهدی از چنین جهانی شدن را در دهه‌های اخیر می‌توان در کاهش گسترده یا حتی حذف کامل موانع بر سر راه تجارت، محدودیت‌های ارزهای خارجی، کنترل سرمایه و نیز حذف روادید برای شهروندان برخی کشورها مشاهده نمود.
صندوق بینالمللی پول (IMF) جهانی شدن را «ادغام وسیع‌تر و عمیق‌تر» تعریف می‌کند. به عبارت دیگر جهانی شدن را» رشد وابستگی متقابل اقتصادی کشورها در سراسر جهان از طریق افزایش حجم و تنوع مبادلات کالا و خدمات و جریان سرمایه در ماورای مرزها و همچنین از طریق پخش گسترده‌تر و وسیع‌تر تکنولوژی می‌داند». (IMF,۱۹۹۷,P۴۵)
با توجه به تعاریف بالا، جهانی شدن را می‌توان فرآیندی در نظر گرفت که در آن مرزهای اقتصادی میان کشورها هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود و تحرک روزافزون منابع، تکنولوژی، کالا، خدمات و سرمایه و حتی نیروی انسانی در ماورای سهل‌تر صورت می‌گیرد و در نتیجه به افزایش تولید و مصرف در کشورها می‌انجامد و نهایتا تعریف ذیل را می‌توان تعریفی نسبتا جامع و رسا از جهانی شدن اقتصاد در نظر گرفت:جهانی شدن اقتصاد، فرآیند ادغام اقتصاد‌های ملی در یک اقتصاد فراگیر جهانی است، که در آن عوامل تولید (نیروی کار و سرمایه) تکنولوژی و اطلاعات، آزادانه از مرزهای جغرافیایی عبور می‌کند و محصولات تولیدی (اعم از کالا و خدمات) نیز آزادانه به بازارهای کشورهای مختلف وارد می‌شود. از مشخصه‌های اصلی این فرآیند اتکای بیشتر به نظام بازار، خصوصی‌سازی (Privatization) و آزادسازی در ابعاد مختلف آن اعم از آزادسازی تجاری، بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌باشد.
منابع و مآخذ:
بهکیش، محمد مهدی، ایران در مسیر جهانی شدن، نشر نی، ۱۳۸۵
ارسال نظر