تحریم‌ها خودکار برطرف می‌شود

هفته‌نامه تجارت فردا در شماره ۱۴۰ خود گفت‌و‌گویی با مجید تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه داشته است. این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با ترجمه اقتصادی برجام به‌عنوان یک سند دیپلماتیک به نشانه شناسی از معنای سفر هیات‌های اقتصادی پرداخته است.با توجه به اهمیت موضوع «دنیای‌اقتصاد» بخشی از این گفت‌و‌گو را بازنشر داده است؛ اما متن کامل آن در سایت هفته‌نامه تجارت فردا قابل دسترس است.

بنگاه‌های اقتصادی کشور در سال‌های گذشته با دقت و احتیاط کامل تمامی مذاکرات و دیدارهای اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را تا حصول به نتیجه نهایی رصد کرده‌اند. نتیجه‌ای که اگرچه منتج به توافق جامع هسته‌ای شد، اما هنوز به این پرسش بخش خصوصی کشور که سازه تحریم‌ها چه زمانی قرار است فرو بریزد و تعاملات ایران با جهان پیرامونش چه زمانی از سر گرفته می‌شود، پاسخی داده نشده است.

از دیدگاه ما از همان زمانی که ایران برای انعقاد توافق ژنو پای میز مذاکره با اعضای گروه ۵+۱ نشست ساختار تحریم‌ها متزلزل شد و سازه آن شکست. از همان زمان تا امروز شاهد حضور هیات‌های مختلف سیاسی و اقتصادی کشورهای جهان در ایران هستیم. هیات‌های اقتصادی و بنگاه‌های تجاری که عمدتا به منظور بررسی پروسه همکاری‌های مشترک اقتصادی و تجاری با ایران راهی تهران شدند و اکنون با دستیابی به توافق جامع هسته‌ای هم بر حجم و هم بر تعداد آنها افزوده شده است. البته این سفرها زمانی به مرحله اجرا می‌رسد که مراحل تصویب توافق هسته‌ای در مجلس شورای اسلامی نیز سپری شود. با وجود این کار برای شرکت‌های خارجی به نوعی آغاز شده و به‌طور مثال از نخستین هفته حصول توافق هسته‌ای ایران و ۵+۱ با حضور وزیر اقتصاد و هیات بزرگ تجاری آلمان آغاز شد و در هفته گذشته نیز با سفرهای دیگر مقامات اروپایی ادامه یافت. نخستین برداشت ما از سفرهای هیات‌های اقتصادی کشورهای مختلف جهان به ایران این است که علاوه بر مهیا شدن فضای همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه علاقه برای این دست از همکاری‌ها بیش از گذشته شده است. یعنی حصول نتیجه از مذاکرات دوساله ایران و شش کشور مذاکره‌کننده، بنگاه‌های اقتصادی خارجی را به سمت بازگشت به بازار ایران سوق داده است. البته علاوه بر سفر این هیات‌ها به تهران طی هفته‌های گذشته سمینارهایی نیز با موضوع اقتصاد ایران در کشورهایی نظیر اتریش و در شهر وین برگزار شد که بسیاری از شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ اقتصادی اروپا در آن حضور داشتند و در یک برداشت کلی می‌توان اینگونه گفت که همه این رفت و آمدها نشان‌دهنده تغییر نگرش به ایران و روند سرمایه‌گذاری در کشورمان است. بر همین اساس معتقدم در حال حاضر فضا برای انجام کار جدی در ایران آماده شده است و این موضوع را می‌توان در عملکرد بنگاه‌های اقتصادی خارجی، در شروع به کار دفاتر منطقه‌ای آنها یا حتی استخدام نیروهای جدید در این دفاتر مشاهده کرد. این شرکت‌ها با چشم‌انداز بسیار روشنی که از آینده سرمایه‌گذاری در ایران دارند اقدامات خوبی را آغاز کرده‌اند و با امید به نتیجه‌بخش بودن تلاش‌هایشان منتظر روز اجرای توافق هستند.

می‌توانید اطلاعاتی از این شرکت‌ها و زمینه سرمایه‌گذاری آنها ارائه کنید؟

اجازه بدهید فعلا به نام این شرکت‌ها اشاره‌ای نکنم. قطعا در گذر زمان و طی ماه‌های آینده شما نیز اطلاعاتی از عنوان و حوزه فعالیت شرکت‌های مورد اشاره به دست می‌آورید. همین اندازه می‌گویم که برخی از شرکت‌های اروپایی کار خود را به صورت جدی برای حضور و سرمایه‌گذاری در ایران آغاز کرده‌اند و حتی بسیار جلوتر از کارهای مقدماتی پیش رفته‌اند که به مرور زمان این اسامی را خواهید شنید. البته مجددا تاکید می‌کنم که این اقدامات به معنای انعقاد قرارداد یا حتی یادداشت تفاهم همکاری با طرف ایرانی نیست، چرا که تا زمان طی مراحل قانونی لغو تحریم‌ها، این کار امکان‌پذیر نیست. اما در هر صورت به روند حضور شرکت‌های خارجی در ایران اشاره کردم تا از اشتیاق این شرکت‌ها برای همکاری با شرکای ایرانی بگویم و اینکه زمینه‌چینی‌ها از هم‌اکنون آغاز شده است. زمینه‌چینی‌هایی که خود موید اطمینان نسبت به روند دستیابی به توافق است. قطعاً اگر این اطمینان وجود نداشت بنگاه‌های تجاری خارجی اینگونه عمل نمی‌کردند. همه این اقدامات صورت می‌گیرد تا در روز موعود دیگر مشکلی از حیث انجام امور مقدماتی باقی نمانده باشد و از همان روز فعالیت‌ها آغاز شود.

زمان دقیق و روز اجرای برجام مشخص شده است؟

هنوز خیر. این روز پس از طی مراحل قانونی اجرای توافق در ایران و آمریکا مشخص می‌شود که بر اساس اطلاعات منتشرشده این روند در آمریکا دو تا سه ماه و در ایران نیز با وجود مشخص نبودن زمان دقیق آن وقتی است که نمایندگان مجلس شورای اسلامی با بررسی کلیات و جزئیات طرح مورد نظر به آن رای مثبت بدهند. ما دقیقاً روز تصویب این طرح در مجلس را روز توافق می‌دانیم و برای اجرای تعهدات خود اعلام آمادگی می‌کنیم. آنچه در حال حاضر میان گروه‌های مذاکره‌کننده ایران و اعضای گروه ۵+۱ صورت گرفته، تفاهم اولیه است و نیازمند طی مراحل عملیاتی و البته اجرای تعهدات طرفینی است. تعهد طرف مقابل لغو تحریم‌ها است که باید از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا صورت گیرد و تعهد ما نیز اقداماتی است که در توافق جامع هسته‌ای به آن اشاره شده است. کشورهای غربی باید برای لغو تحریم‌هایی که به صورت کاملا ناعادلانه بر اقتصاد ما اعمال کرده‌اند اعلام آمادگی کنند والا ما با کشورهای دیگر که مشکلی نداریم. نه با چین و نه روسیه. مجموعه کشورهای اروپایی و آمریکا که ما را تحریم کرده‌اند باید در روز اجرای توافق رسما و کتبا متعهد شوند که در همان روز مشخص، تمام تحریم‌های موردنظر را به صورت خودکار لغو می‌کنند. ما به آنها گفته‌ایم و اینجا هم می‌گوییم تا پیش از اجرای تعهدات کشورهای غربی در لغو تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران دست به اقدامی نمی‌زنیم. ما زمانی نسبت به اجرای تعهداتمان در فردو و اراک وارد عمل می‌شویم که کشورهای اروپایی و آمریکا نیز اقدامات خود را به نحو احسن انجام داده باشند. به گمانم از آن زمان تا اجرای کامل تعهدات ما دو تا سه ماه زمان نیاز است تا تغییرات موردنظر در تاسیسات هسته‌ای ایران نیز ایجاد شود.

در این مدت تکلیف تحریم‌ها چه می‌شود؟

پس از اجرای تعهدات ما و کشورهای غربی، تحریم‌ها به صورت خودکار لغو می‌شوند و دیگر نیازی نیست که بیایند و بگویند ما می‌خواهیم تعهد و امضای جدیدی بدهیم. اصلا اگر آنها از پیش تعهدی به ما نمی‌دادند که کار را شروع نمی‌کردیم. ما بنا را بر عمل به تعهدات قرار داده‌ایم و می‌خواهیم در همان روز اجرای توافق تمامی تحریم‌های مالی، تجاری، بانکی و بیمه‌ای ایران لغو شود. در آن روز هم شرکت‌های ایرانی می‌توانند در قراردادهای تجاری با همتایان خارجی خود وارد معامله شوند. تعاملات بانکی و بیمه‌ای و همچنین همکاری‌های حوزه حمل و نقل چه در بخش دریایی و چه هوایی از این روز آغاز می‌شود.

می‌خواهم بگویم از همان روز اجرای توافق ما شاهد آغاز روندی جدید در همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی با کشورهای دیگر خواهیم بود و حدس ما این است که از همین حالا تا پنج یا ۶ ماه دیگر این روند به ثمر می‌رسد. دو تا سه ماه برای طی شدن روند قانونی توافق در کشور آمریکا و اجرای تعهدات کشورهای غربی و پس از آن دو تا سه ماه هم برای اجرای تعهدات ایران. از آن زمان شرکت‌هایی که حالا در حال انجام مشق شب‌شان هستند وارد روند عملیاتی کار می‌شوند. می‌دانم که همین حالا هم برخی از شرکت‌ها روند مطالعاتی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی ایران را شروع کرده‌اند، چرا که نمی‌خواهند از رقبای دیگر خود عقب بمانند. موضوع مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد آزادی اموال و دارایی‌های بلوکه‌شده ایران است که بعد از اجرای توافق جامع هسته‌ای صورت می‌گیرد. بعد از این توافق، دسترسی ایران به منابع بلوکه‌شده در کشورهای دیگر میسر می‌شود، هرچند این موضوع به معنای آن نیست که بخواهیم همه اموال و دارایی‌های بلوکه‌شده را به کشور بازگردانیم، اما دیگر منعی برای دستیابی به این اموال وجود ندارد. ممکن است بخواهیم بخشی از این اموال را برای پروژه خاصی سرمایه‌گذاری کنیم و بخشی دیگر را به کشور بازگردانیم تمامی این موارد بستگی به تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های دولت دارد.

در درون دولت آیا این هماهنگی میان دستگاه سیاست خارجی کشور و وزارتخانه‌های اقتصادی برای گذار از دوران پسا‌توافق و آمادگی برای لغو تحریم‌ها وجود دارد؟

دکتر روحانی از همان زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری و طبعا ماه‌ها و سال‌های پس از آن بر لزوم تعامل سازنده با تمامی کشورهای جهان تاکید داشتند. این اولویت نخست دستگاه سیاست خارجی ایران در رابطه با تمامی کشورهای جهان است که البته با احترام متقابل با ما برخورد می‌کنند. خود این موضوع نشان‌دهنده آن است که ما می‌خواهیم در چارچوب یک سیاست سازنده و البته با رعایت خطوط قرمزمان با دنیا کار کنیم.

سیاست موردنظر دولت یازدهم که به نوعی رئوس کاری ما نیز هست در مذاکرات هسته‌ای خود را به خوبی نشان داد و نتیجه آن شد که ما توانستیم با طرف مقابل به تفاهمی در تامین خواسته‌های هر دو سوی میز مذاکرات دست پیدا کنیم. پیام توافق جامع هسته‌ای برای جهانیان نیز بسیار روشن بود. اینکه ایران می‌تواند ضمن ایستادگی روی اصول و مواضع کلی خود به تفاهم جهانی دست پیدا کند. مذاکرات هسته‌ای یکی از عرصه‌های تحقق سیاست‌های صلح‌طلبانه ما برای تعامل با دنیا بود و ادامه این روند در بحث‌های منطقه‌ای نیز خود را نشان می‌دهد و ما شاهد فضایی توأم با احترام متقابل در میان کشورهای منطقه و همسایگان خواهیم بود. ما این اطمینان را به تمامی کشورهای منطقه می‌دهیم که امکان تعامل سازنده در رابطه با تمامی موضوعات منطقه‌ای وجود دارد، البته ممکن است در رابطه با برخی از موارد و مسائل ما اختلاف‌نظرهایی داشته باشیم، اما این نافی همکاری‌های دوجانبه یا چندجانبه نیست.ما تمایلی به ادامه سیاست‌های گذشته و به بحث گذاشتن آنچه در سال‌های پیش به وقوع پیوسته، نداریم. مبنای ما سیاست‌های دوساله دولت یازدهم است که معتقدم این مبنا برای سرمایه‌گذاران خارجی اطمینان‌بخش بوده است. علاوه بر این اقداماتی که در سطح داخلی برای سر و سامان دادن به امور و فعالیت‌های اقتصادی کشور صورت می‌گیرد نیز این سیگنال را به جهانیان ارسال می‌کند که اقتصاد ایران در حال نظم گرفتن است.

همین نظم‌دهی می‌تواند سرمایه‌گذارانی را که در گذشته با اکراه به دنبال حضور در ایران بودند نیز متقاعد کند که برای سرمایه‌گذاری مجدد به کشورمان بیایند. فکر نمی‌کنم دیگر نیازی به سخن گفتن از رویکرد سازنده دولت تدبیر و امید در ارتباطات بین‌المللی آن باشد. رویکردی که می‌تواند کشورهای جهان را متقاعد به بازگشت آرامش به اقتصاد ایران کند و نتیجه‌اش هم این باشد که کشورها برای عقب نماندن از روند سرمایه‌گذاری در کشورمان بنگاه‌های اقتصادی و مالی‌شان را برای مشارکت در این حوزه تشویق و ترغیب کنند. اینها همه از نتایج یک تعامل سازنده با جهان پیرامونمان است که استارت آن از مذاکرات هسته‌ای زده شد و در ارتباط با کشورهای همسایه و پس از آن سایر نقاط جهان ادامه پیدا می‌کند، البته این نکته را نیز باید بگویم که ما از حضور تجار و بازرگانان خارجی در کشورمان استقبال می‌کنیم، اما نه به هر بها و هزینه‌ای. این موضوعی بود که ما در مذاکرات هسته‌ای نیز آن را بیان کردیم و گفتیم که توافق را تحت هر شرایطی جایز نمی‌دانیم و این‌طور نیست که بخواهیم با پذیرش تمامی خواسته‌های طرف مقابل به توافق دست پیدا کنیم. حالا این رویکرد را در قبال حضور سرمایه‌گذاران خارجی نیز داریم و می‌گوییم از حضور این افراد در ایران استقبال می‌کنیم، اما این‌طور نیست که فکر کنیم با تمامی شرایط و خواسته‌های آنها کنار می‌آییم. بنگاه‌های اقتصادی که مایل به حضور و سرمایه‌گذاری در ایران هستند باید در چارچوب خطوط قرمز ما به کشورمان بیایند. ما نیازمند سرمایه‌گذاری تحت هر هزینه‌ای نیستیم.