با حضور سرپرست وزارت صنایع کلید خورد
دو منطقه ویژه برای استقرار صنایع انرژی بر
این منطقه ۱۴هزار هکتاری با قرار گرفتن در مجاورت عسلویه به عنوان پایتخت گازی جهان و دسترسی اقتصادی به آب‌های آزاد، برنامه استقرار غول‌های صنایع معدنی را تدارک دیده است. سرپرست وزارت صنایع و معادن، هدف دولت نهم را از استقرار صنایعی همچون فولاد، آلومینیوم، سیمان و حتی پتروشیمی، استفاده از گاز طبیعی برای توسعه صنایع انرژی‌بر ذکر می‌کند. در منطقه ویژه صنایع انرژی‌بر، قرار است ۱۰میلیون تن فولاد، ۱۰میلیون تن سیمان و ۲/۱میلیون تن آلومینیوم تولید شود که به گفته محرابیان، تمام این صنایع با سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی راه‌اندازی می‌شود.
این منطقه ۱۴هزار هکتاری با قرار گرفتن در مجاورت عسلویه به عنوان پایتخت گازی جهان و دسترسی اقتصادی به آب‌های آزاد، برنامه استقرار غول‌های صنایع معدنی را تدارک دیده است. سرپرست وزارت صنایع و معادن، هدف دولت نهم را از استقرار صنایعی همچون فولاد، آلومینیوم، سیمان و حتی پتروشیمی، استفاده از گاز طبیعی برای توسعه صنایع انرژی‌بر ذکر می‌کند. در منطقه ویژه صنایع انرژی‌بر، قرار است ۱۰میلیون تن فولاد، ۱۰میلیون تن سیمان و ۲/۱میلیون تن آلومینیوم تولید شود که به گفته محرابیان، تمام این صنایع با سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی راه‌اندازی می‌شود.
طرح ایجاد مناطق ویژه استقرار صنایع انرژی‌بر در سواحل جنوبی
مقدمه
مکان‌یابی صنعتی به ویژه برای قطب‌های رشد صنایع سنگین همواره با چالش پیش‌بینی حد رشد و سقف مطلوب توسعه فیزیکی قطب رشد صنعتی همراه است. پیش‌بینی سقف مورد انتظار توسعه، پایه برنامه توسعه فیزیکی برای یک افق زمانی ده تا پانزده ساله خواهد شد.
اگر چنین برنامه‌ای به دلایل مختلف قرین موفقیت کامل نشود نشانگر توجیه‌ناپذیری اقتصادی مکان است.
اما اگر امکان تخصیص یافته با جریان رشد فزاینده (بیش از سقف پیش‌بینی شده) روبه رو شود، توسعه را با مشکلات متعددی روبه‌رو خواهد کرد.
پهنه کوشکنار- لامرد به عنوان قطب رشد در مطالعات مکان یابی صنایع انرژی‌بر، از مزیت‌های مکانی مناسب زیر برخوردار است:
1 - قرارگیری در مرز استان‌های فارس و هرمزگان که پهنه را در حوزه نفوذ اقتصادی هر دو استان قرار می‌دهد. این دو استان در‌حال‌حاضر نیز دارای برنامه‌های توسعه صنعتی گسترده‌ای هستند.
۲ - نزدیکی به سایت گازی عسلویه (منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس)
3 - وجود گاز شیرین به میزان قابل برداشت بالاتر از 100میلیون مترمکعب در روز (حوزه‌های تابناک، شانول، راوی و هما) در مجاورت پهنه ویژگی دیگر این منطقه است که می‌تواند به عنوان ذخیره یا پشتیبان حوزه مشترک پارس‌جنوبی جهت مصرف در صنایع انرژی‌بر، در نظر گرفته شود.
سایت کوشکنار - لامرد قطب رشدی با پتانسیل توسعه مضاعف در نظر گرفته شده است که در صورت تبدیل شدن به یک مرکز جاذب و یا فضایی با جریان‌های قوی صنعتی اقتصادی از قابلیت توسعه لازم پس از حد مطلوب توسعه در افق طرح نیز برخوردار باشد.
به این ترتیب رویکرد محوری وزارت صنایع در طرح مکان‌یابی صنایع انرژی‌بر در پهنه‌های کوشکنار - لامرد بر این اصل پایه‌ای استوار بوده که قطب رشد مورد نظر دو سمت‌گیری روشن داشته باشد.
اول: پیش‌بینی فضای کافی زیستگاهی، رفاهی و خدماتی وابسته و پشتیبان به سکونت و صنعت به منظور تضمین تحقق یک توسعه کارآمد و پایدار.
دوم: پیش‌بینی امکان توسعه مضاعف برای حفظ مطلوبیت اقتصادی آینده سایت.
از این رو برنامه توسعه و استقرار صنایع انرژی‌بر در پهنه‌های کوشکنار - لامرد با هدف ایجاد چشم‌اندازی مناسب برای یک قطب رشد صنعتی و زیستگاهی با سمت‌گیری‌های توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی با توجه به برنامه‌های راهبردی کشور (چشم‌انداز ۲۰ ساله و برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور) تهیه شده است و این راهبرد واقع‌گرایانه نیز از نظر دور نمانده که دستیابی به گنج توسعه صنعتی در کشور استقرار موثر و کارآمد کرانه‌ای است و کشور ایران از این ثروت بزرگ و نعمت خدادادی در استراتژیک‌ترین حوزه آبی جهان یعنی خلیج فارس و دریای عمان برخوردار است.
به منظور جانمایی صنایع انرژی‌بر در دو سایت کوشکنار و لامرد، با تعیین محدوده قابل بارگذاری اقدامات لازم برای تملک اراضی صورت گرفته است.
تامین آب صنایع در سایت کوشکنار از خلیج فارس با احداث آب شیرین کن در سایت لامرد با استفاده از منابع آب زیرزمینی منطقه صورت می‌گیرد.
انتقال آب از سایت کوشکنار به سایت لامرد از طریق خط لوله و پمپاژ نیز امکان‌پذیر است که محتاج مطالعات امکان‌پذیری و اقتصادی است.
همچنین انتقال آب از منابع آبی استان فارس به منطقه لامرد امکان دیگری است که حسب نیاز باید مورد مطالعه قرار گیرد.
طرح مکان‌یابی صنایع انرژی‌بر در محدوده جغرافیایی کوشکنار - لامرد در کرانه جنوبی ایران در چارچوب طرح مطالعات مکان‌یابی صنایع انرژی‌بر توسط وزارت صنایع و معادن طی فراخوان و ارزیابی پیشنهادات رسیده به مهندسان مشاور ره‌شهر واگذر شد.
مطالعات طرح از فروردین ۱۳۸۵ آغاز و با کار فشرده ۴ ماهه گروه وسیعی از همکاران مشاور در بخش‌های مختلف به نتیجه رسید و حاصل آن ۴۶ جلد گزارش مستقل و شش جلد سنتز مطالعات و سند نهایی هدایت طرح بود که طی سه نشست مشترک با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مورد بررسی قرار گرفت و به تصویب رسید.
در سند نهایی مرحله اول مطالعات، کوشکنار، لامرد و دیر دارای بیشترین مزیت مکانی بودند، اما در شروع فعالیت‌های اجرایی دو سایت کوشکنار و لامرد به دلیل موقعیت فضایی و مجاورت در اولویت اجرا قرار گرفتند. این دو سایت از طریق یک کریدور به هم ارتباط می‌یابند. در این کریدور تسهیلات لازم برای انتقال مواداولیه، کالاهای واسطه، کالاهای ساخته شده و همچنین ارتباطات جاده‌ای و ریلی در نظر گرفته می‌شود.
به این ترتیب، برنامه‌ریزی جامع و تهیه طرح استقرار صنایع انرژی‌بر در محدوده دشت‌های فوق و کریدور رابط بین آنها در دستور کار قرار گرفت.
اگرچه به جهت دسترسی به راه آبی، استقرار کرانه‌ای صنایع انرژی‌بر، اجتناب‌ناپذیر است، اما به دلیل محدودیت کرانه کوشکنار در بعد طول و عوارض طبیعی و نبود فضای کافی و مناسب برای استقرار مجموعه صنایع انرژی‌بر به صورت خطی در کرانه مزبور، پسکرانه بلافصل آن، لامرد، برای استقرار صنایع انتخاب و کرانه ساحلی به طور عمده برای استقرار خدمات بندری و اسکله در نظر گرفته شد. در عین حال چون محدوده کوشکنار به تنهایی پاسخگوی کل توسعه خوشه‌ای صنایع وابسته و پایین‌دستی و نیز جنبی صنایع انرژی‌بر نیست، محدوده لامرد که با فاصله مستقیم 20 تا 25کیلومتر بلافصل کوشکنار قرار دارد، به عنوان پسکرانه پشتیبان توسعه خوشه‌ای انتخاب شد.
گزارش حاضر تشریح وضعیت محیطی تاثیرگذار بر عملیات اجرایی سایت کوشکنار- لامرد و چگونگی منطقه‌بندی کلان طرح استقرار صنایع انرژی‌بر و چارچوب توجیه فنی اقتصادی طرح است.
اهداف کمی توسعه صنایع انرژی‌بر
اهداف کمی توسعه در سطح ملی
فولاد
تولید انواع محصولات فولادی مورد نیاز داخلی، ضمن حداکثر استفاده از مزیت‌های نسبی کشور به ویژه سنگ‌آهن و انرژی و صدور بخشی از تولیدات به بازارهای منطقه و جهان.
با توجه به چشم‌انداز فوق، اهداف کلان این بخش تا سال 1404، در موارد زیر دسته‌بندی می‌شود:
- کسب سهمی معادل ۵/۳درصد تولید جهانی برابر ۶/۵۴میلیون تن انواع محصولات فولادی در سال ۱۴۰۴
- تامین حداکثر نیازهای داخلی
- صدور فناوری و دانش فنی به کشورهای در حال توسعه و همسایه
- جذب و توسعه سرمایه خارجی و بخش‌خصوصی داخلی
آلومینیوم
سند چشم‌انداز 20ساله کشور صنعت آلومینیوم را از زمره صنایع پیش برنده توسعه صنعتی کشور قرار داده و توسعه آن را در مناطق ویژه صنایع انرژی‌بر توصیه کرده است. هدف پیش‌بینی شده برای تولید آلومینیوم تا سال 1404برابر 5/1میلیون تن است.
سیمان
سیمان نیز از زمره صنایع انرژی‌بر محسوب می‌شود و پیش‌بینی شده که تولید سیمان تا سال 1404 به 150میلیون تن برسد.
۲ -۲- اهداف کمی توسعه در منطقه ویژه صنایع انرژی‌بر فولاد
هدف تبیین شده برای تولید فولاد در سایت صنایع انرژی‌بر کوشکنار - لامرد برابر 10میلیون تن فولاد در سال است که معادل 3/18 در کل هدف پیش‌بینی شده تولید فولاد کشور تا سال 1404 است. به این ترتیب با تحقق هدف فوق، پهنه کوشکنار- لامرد به بزرگ‌ترین منطقه تولید فولاد کشور تبدیل خواهد شد. برای دسترسی به هدف تولید فوق پیش‌بینی شده که 7 واحد تولیدی با ظرفیت تولید 5/1میلیون تن در منطقه احداث شود. مقیاس فوق حداقل ظرفیت اقتصادی تولید فولاد است.
آلومینیوم
هدف تعیین شده برای تولید آلومینیوم در سایت کوشکنار- لامرد برابر 2/1میلیون تن در سال است. برای دستیابی به ظرفیت تولید فوق استقرار 3 واحد 400هزار تنی تولید آلومینیوم در نظر گرفته شده است. با توجه به ظرفیت فعلی تولید آلومینیوم در کشور، در صورت تحقق استقرار واحدهای تولیدی پیش‌بینی شده پهنه کوشکار، لامرد به بزرگ‌ترین منطقه تولید آلومینیوم کشور تبدیل می‌شود.
سیمان
پیش‌بینی شده که در منطقه کوشکنار- لامرد 10 واحد یک‌میلیون تنی سیمان تا سال 1404 ایجاد شود. این مقدار تولید برابر 7/6درصد هدف ملی تولید سیمان تا سال فوق است.
سایت صنایع انرژی‌بر به جهت نزدیکی به مجموعه پارس ۱ و امکانات زیربنایی مناسب یکی از سایت‌های ممتاز برای استقرار صنایع بالادست و پایین دست پتروشیمی است. عمق مناسب دریا و نبود محدودیت‌های زیست محیطی، همراه با فضاهای زیستگاهی مناسب و دسترسی به فرودگاه و شبکه‌های حمل و نقل زمینی، شرایط بسیار مناسبی را برای توسعه صنایع پتروشیمی در این منطقه مهیا کرده است.
برق
برای پشتیبانی فعالیت‌های تولیدی پیش‌بینی شده حدود ده‌هزار مگاوات برق مورد نیاز است که همگام با برنامه استقرار صنایع در منطقه باید تولید آن برنامه‌ریزی شود. برای دوره ساخت و بخش خدمات وابسته حدود ۶۰۰۰ مگاوات برق مورد نیاز خواهد بود که از هم اکنون تمهیدات لازم برای تولید آن در نظر گرفته خواهد شد.
آب
میزان آب صنعتی مورد نیاز صنایع انرژی‌بر حدود ۱۲۰میلیون متر مکعب در سال پیش‌بینی شده که با افزودن آب لازم برای مصارف انسانی این مقدار به ۱۲۵میلیون متر مکعب افزایش خواهد یافت.
گاز
با شروع فعالیت همه صنایع پیش‌بینی شده، حجم گاز مصرفی صنایع مزبور به حدود ۵/۳میلیارد مترمکعب در سال خواهد رسید که از منابع پارس جنوبی تامین خواهد شد.
اشتغال
فعالیت‌های صنعتی پیش‌بینی شده در منطقه استقرار صنایع انرژی‌بر وجود اشتغال صنعتی برابر ۵۰هزار نفر خواهد شد، همچنین حدود ۲۵۰۰۰نفر در بخش خدمات مستقیم مربوط به صنایع مزبور فعال خواهند شد. بنابراین جمع شغل‌های مستقیم ایجاد شده برابر ۷۵۰۰۰نفر خواهد بود.
تسهیلات زیربنایی در دست طراحی و اجرا
به منظور تامین زیربناهای مورد نیاز سایت، مجموعه‌ای از اقدامات مختلف در دست بررسی و اجرا است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
اسکله چند منظوره
اسکله چندمنظوره منطقه ویژه استقرار صنایع انرژی‌بر، در محدوده کوشکنار یکی از مهم‌ترین اقدامات در دست طراحی و اجرا است که امکان تامین مواداولیه مورد نیاز صنایع و همچنین صدور محصولات تولیدی منطقه را میسر می‌کند و در آینده تبدیل به یکی از مراکز مهم ارتباط دریایی در سواحل خلیج‌فارس خواهد شد.
تاسیس منطقه گمرکی
به منظور تبادل کالا و تامین نیازهای منطقه ویژه صنایع انرژی‌بر و تسهیل ارتباط بین سرزمینی و خارج، تاسیسات و امکانات موردنیاز استقرار گمرک در منطقه در دست طراحی و تامین است.
کریدور ارتباطی
جهت برقراری ارتباط میان سایت‌های ساحلی- بندری کوشکنار و سایت صنعتی لامرد به منظور تامین نیازها و نقل و انتقال مواداولیه و محصولات، کریدور ارتباطی به طول ۳۶کیلومتر و عرض ۵متر در نظر گرفته شده که علاوه بر ایجاد یک محور حمل و نقل جاده‌ای بزرگراهی و متناسب با نیازها، فضای مناسب تاسیسات اعم از خطوط انتقال نیرو، خطوط انتقال گاز و آب را نیز در افق مناسبی تامین خواهد کرد.
فعالیت‌های در دست انجام (سال 1386)
مدیریت طرح ایجاد مناطق و ویژه استقرار صنایع انرژی‌بر با امکان نظر به ضرورت تسریع در آماده‌سازی سایت‌های استقرار صنایع انرژی‌بر، برنامه کاری فشرده‌ای را تدارک دیده تا آماده‌سازی سایت در حداقل زمان و هزینه صورت گیرد.
عملیات در دست انجام طرح شامل امور زیر است:
- ادامه مطالعات تفصیلی
- تملک سایت‌های لامرد و کوشکنار
- ادامه کار نقشه‌برداری
- طراحی جاده‌های دسترسی و پیرامونی سایت
- ادامه مطالعات و آزمایش‌های ژئوتکنیک
- طراحی ساختمان‌های عمومی
- طراحی شبکه کنترل سیلاب
- طراحی معابر و سیویل سایت
اعتبارات پیش‌بینی شده و مصوب طرح
برآورد کل اعتبار موردنیاز طرح برای انجام مطالعات و عملیات اجرایی بالغ‌بر 3070میلیارد ریال است که حسب پیشرفت فعالیت‌ها تخصیص خواهد یافت. اعتبار مصوب سال 1386 برابر 243میلیارد ریال (9/7درصد کل اعتبار طرح) است که صرف انجام فعالیت‌های پیش‌بینی شده خواهد شد.
زمانبندی فعالیت‌ها
آماده‌سازی سایت‌های استقرار لامرد و کوشکنار شامل تهیه طرح‌های مورد نیاز و ایجاد تاسیسات (ساختمان‌های عمومی، بندر، اسکله، راه و راه‌آهن و...) برای مدت 5 سال (1391-1386) زمانبندی شده است. پیش‌بینی شده که سال 86 عمدتا صرف تمهید مقدمات و تهیه طرح‌های مورد نیاز شود و عملیات اجرایی از اوایل سال 87 آغاز شود. اگرچه ممکن است شروع بعضی از طرح‌های اجرایی اواخر سال 86 باشد. همچنین پیش‌بینی شد که با آماده شدن طرح‌ها معرفی زمین به سرمایه‌گذاران در اواخر سال 1386 صورت گیرد و مقدمات استقرار صنایع و عملیات اجرایی آن از سال 1387 شروع شود.
pic2
با توجه به اینکه دوره زمانی ایجاد و بهره‌برداری از صنایع انرژی‌بر، بیش از 5 سال به طول خواهد انجامید و افق توسعه نهایی طرح نیز تا سال 1400 پیش‌بینی می‌شود، لازم است به منظور رعایت صرفه اقتصادی و کاهش زمان اجرای عملیات در سال‌های ابتدایی، ایجاد تاسیسات زیربنایی و مقیاس آن هماهنگ با پیشرفت عملیات اجرایی صنایع انرژی‌بر، صورت گیرد.
اهداف طرح
اهداف کمی تعیین شده برای سایت‌های لامرد و کوشکنار بخشی از اهداف تعیین شده در سطح ملی است و برای دستیابی به اهداف تعیین شده لازم است زیربناهای لازم توسط دولت در جهت تشویق و جلب و جذب سرمایه‌گذاران خصوصی داخلی و خارجی برای احداث واحدهای بزرگ صنعتی و دستیابی به اهداف ایجاد شود. شایان ذکر است که از هم‌کنون شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران طی نامه شماره 1047/108-1ص/پ مورخ 17/5/86 درخواست کرده تا فضای مناسب برای سرمایه‌گذاران طرح‌های پتروشیمی (تبدیلات گازی) به میزان 10میلیون تن در سال در نظر گرفته شود و اعلام کرده‌اند که در صورت اجرای طرح کوشکنار در کمترین زمان ممکن آماده سرمایه‌گذاری در منطقه خواهد بود.
تامین مالی طرح
با توجه به زمانبندی اجرای تاسیسات عمومی و زیربنایی طرح و پیش‌بینی اینکه سهم عمده اعتبارات مورد نیاز برای عملیات فوق بعد از سال دوم هزینه می‌شود و منبع عمده تامین آن اعتبارات، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بودجه عمومی دولت است، ضروری است از هم‌اکنون اقدامات مورد نیاز برای تصویب اعتبارات مورد نیاز طرح انجام گیرد تا وقفه‌ای در زمانبندی اجرای پروژه‌های طرح پیش نیاید.
پیش‌بینی منابع داخلی و قابل جذب بخش‌خصوصی برای استفاده در طرح توسعه کوشکنار-لامرد از جمله مواردی است که در مرحل اجرای فعالیت‌ها می‌باید به آن توجه شود. هر چند اقدام دقیق این منابع پس از انجام مطالعات شناسایی و پیش طرح توجیهی و نهایتا طرح توجیهی امکان‌پذیر خواهد بود، اما از هم‌اکنون می‌توان نسبت‌های اصلی آن را به شرح زیر پیش‌بینی کرد:
- درآمد حاصل از واگذاری زمین به واحدهای صنعتی،
- مشارکت مستقیم بخش‌خصوصی در ایجاد تاسیسات،
- مشارکت مستقیم بخش‌خصوصی در مدیریت و نگهداری زیرساخت‌ها،
- اخذ عوارض از فعالیت‌های وابسته و پشتیبان در محدوده‌های طرح،
- پیشنهاد مشوق‌های مالی و تسهیلات به منظور ایجاد منابع درآمدی پایدار،
- استفاده از درآمدهای حاصل از فعالیت بندر و اسکله و عملیات گمرکی سایت‌های لامرد و کوشکنار،
- واگذاری عملیات پشتیبانی بندری به بخش‌خصوصی و ایجاد درآمد برای فعالیت‌های طرح.
- در صورت اتخاذ سیاست مشارکت بخش خصوصی (داخلی و خارجی) به ویژه در ایجاد زیرساخت‌هایی نظیر بندر، اسکله، آب شیرین کن، نیروگاه و دیگر تاسیسات زیربنایی، می‌توان اعتبارات مورد نیاز از منابع دولتی را در حد بسیار زیادی کاهش داد. در این صورت لازم است موارد زیر مدنظر قرار گیرد:
- آماده‌سازی مقدماتی سایت‌ها که با اعتبارات دولتی انجام می‌گیرد از شتاب لازم برخوردار شود و خدمات و تسهیلات اولیه آماده شود.
- جذابیت‌های محیطی و مکانی برای حضور سرمایه‌گذاران فراهم شود. طراحی و معماری با کیفیت بناها و فضاهای واجد ارزش و ارائه خدمات با کیفیت مناسب از جنبه اثرگذاری بر متقاضیان سرمایه‌گذاری، همواره مهم و واجد اهمیت است.
برای جلب مشارکت بخش خصوصی و تضمین کیفیت خدمات و استمرار حضور سرمایه‌گذاران، ضروری است سازمان مشورتی - خدماتی مناسب تشکیل شود، تا ضمن ارائه خدمات (حقوقی، اداری و اقتصادی)، پیگیر سرعت جریان امور باشد.
ارسال نظر