مترجم: مهدی نیکوئی nikoueimahdi@gmail.com ارمنستان دارای یکی از پویاترین بخش‌های گردشگری منطقه است. در سال ۲۰۰۸، دولت این کشور قانونی تصویب کرد که به موجب آن سیاست‌ها و اهداف توریسم در آن به خوبی قابل رویت بود. هدف از این قانون این بود که گردشگری منجر به افزایش درآمدهای ملی در سطح کشور، توسعه متوازن منطقه‌ای، افزایش استانداردهای زندگی جمعیت و تسریع فرآیند کاهش فقر شود. در سیاست دولت پیش‌بینی شده است گردشگری از طریق راه‌های زیر می‌تواند دسترسی به اهداف را عملی کند: ۱. افزایش تعداد بازدیدهای گردشگران

۲. افزایش درآمد از گردشگری

۳. ایجاد فرصت‌های شغلی

سند توسعه گردشگری دولت ارمنستان برای ارزیابی و برنامه‌ریزی منابع گردشگری، روندهای توسعه و چشم‌اندازها تدوین شد. در این سند اهداف دولت در گردشگری، موانع و چالش‌های پیش‌رو و در نهایت راهکارها و اصول دستیابی به این اهداف بررسی شده است.

صنعت گردشگری ارمنستان طی ۱۶ سال گذشته روند رشد قابل توجه و باثباتی داشته است. تا پیش از تدوین این سند و برنامه‌ریزی‌های فشرده دولتی، سهم ارمنستان از بازار گردشگری اروپایی و جهانی بسیار کم بود. اما با گذشت ۶ سال از برنامه ویژه گردشگری دولت، طبق آمارهای جهانی سهم گردشگری از GDP به ۸ درصد رسیده است که تقریبا برابر با اکثر کشورهای توریست‌پذیر جهان است.

دولت ارمنستان چگونه برنامه‌ریزی کرد؟

دولت ارمنستان پیش‌بینی کرده بود اجرای سیاست‌های گردشگری باید برای رشد پایدار این حوزه باشد. رشد پایدار نیازمند همکاری فعالانه و موثر تمامی ذی‌نفعان، دولت مرکزی، دولت محلی، بخش خصوصی و شهروندان است. همچنین به این نکته توجه شد که رشد پایدار بدون حفاظت و احیای منابع (طبیعی، تاریخی، میراث فرهنگی و انسانی) امکان‌پذیر نیست. هرگونه تاثیر منفی بر این عوامل، مانع از توسعه بلندمدت این صنعت خواهد شد. از این رو عنوان شد هدف دولت ارمنستان از مطالعه و تدوین این سند دستیابی به توسعه پایدار و باثبات این صنعت بوده است.

در سند ۴۲ صفحه‌ای توسعه گردشگری ارمنستان به تفصیل در مورد مسیر حرکت و چشم‌انداز این کشور تحلیل شده است. در زمان تدوین این سند، ۱۴ مانع و چالش برای دستیابی به اهداف توسعه گردشگری شناسایی شد که قابل توجه است:

۱. جایگاه محصولات گردشگری ارمنستان در بازار جهانی توریسم: ارمنستان برخلاف آنکه از نظر منابع تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیار غنی است، در شمار کشورهای گردشگرپذیر جهان محسوب نمی‌شود.

۲. ترویج سفر: تا سال ۲۰۰۸ هرکدام از مقاصد اقدام به فعالیت‌های ترویجی برای جذب گردشگران می‌کردند. از این بین می‌توان به شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی اشاره کرد که باعث حفظ روند رشد صنعت گردشگری می‌شد. اما مقرر شد ارمنستان از شیوه‌های جدیدتر ترویج و افزایش آگاهی استفاده کند که از این بین می‌توان به استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی اشاره کرد.

۳. سهولت دسترسی: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت ارمنستان در این حوزه سهولت دسترسی بود. براساس تحلیل‌ها پروازهای این کشور در سال ۲۰۰۸ هزینه‌های بیشتری نسبت به سایر کشورها به گردشگران تحمیل می‌کرد. شبکه مسیرها محدود و برنامه‌ریزی پروازها (به‌خصوص برای اروپای شرقی) نامناسب بود. حمل‌ونقل هوایی و هزینه‌های مسیریابی به وضوح بالا بود و مسافران علاوه‌بر هزینه ویزا، مجبور به پرداخت مالیات خروج نیز بودند.

۴. زیرساخت‌ها: در این زمینه نیز مشخص شد باید برنامه‌ریزی‌ها و اختصاص بودجه بیشتری صورت گیرد.

۵. فصلی بودن: تحلیل‌ها نشان می‌داد در این زمینه نیز ارمنستان با مشکلی جدی روبه‌رو است. اکثر گردشگران در فصل تابستان از راه رسیده و به سیستم حمل‌ونقل و اقامتگاه فشار می‌آوردند. در صورتی که سایر فصول سال درآمدها کاهش می‌یافت. برای حل این موضوع مقرر شد محصولات گردشگری و خدمات جایگزین بیشتری به بازار جهانی عرضه شود.

۶. کیفیت خدمات نیاز به بهبود داشت و باید برنامه‌ریزی‌هایی در زمینه بهبود تجربیات گردشگران انجام می‌شد.

۷. مخارج گردشگری انجام گرفته در ارمنستان بسیار پایین بود. به این منظور باید روی قیمت، کیفیت و منحصربه‌فرد بودن محصولات گردشگری کار می‌شد.

۸. منابع انسانی فعال در حوزه گردشگری فاقد مهارت‌ها و کیفیت جهانی لازم بودند.

۹. محیط کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری حمایت‌کننده: بیشتر کسب‌وکارهای گردشگری را بنگاه‌های کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند که توانایی سرمایه‌گذاری‌های سنگین در صنعت را ندارند. از این رو مقرر شد سرمایه‌گذاران بالقوه از طریق انگیزاننده‌ها، ترویج فرصت و ارائه داده‌های قابل اتکا و واقعی حمایت شوند.

۱۰. حمایت داخل دولتی: با توجه به اینکه بیشتر بخش‌های دولت در توسعه گردشگری دخیل هستند، نیاز بود بین آنها همکاری نزدیک‌تری وجود داشته باشد، از این رو مقرراتی در این زمینه وضع شد.

۱۱. تحقیقات کیفی و کمی قابل اتکا: اطلاعات دقیق و کاملی از گردشگری ارمنستان در دست نبود که نیاز به تحقیقات و ایجاد پایگاه‌های داده جدید را برجسته‌تر می‌کرد.

۱۲. چالش‌های محیطی: بر تغییرات محیطی و تاثیرات متقابل توسعه گردشگری و محیط به‌طور ویژه نظارت شد.

۱۳. احاطه اجتماعی. جامعه شهروندان ارمنستان از اهمیت گردشگری آگاه نبودند، بنابراین، لازم بود در این مورد و همچنین طرز فکر آنها و تفاوت‌های فرهنگی اطلاع‌رسانی‌ شود.

۱۴. نگهداری و حفاظت از میراث فرهنگی: منابع تاریخی و فرهنگی یکی از مهم‌ترین مزایای نسبی ارمنستان است. از این رو لازم بود برای حفظ و نگهداری آنها برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای انجام شود.