معضلات سهل و ممتنع گردشگری

گروه گردشگری: گردشگری ایران این روزها گرچه دوران رونق خود را می‌گذراند، اما همچنان با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. کمبود مراکز اقامتی مطلوب و تورلیدرهای مجرب و آشنا با زبان‌های مختلف عناوینی هستند که از سوی فعالان این حوزه بیان شده و مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز وعده حل آنها را به آینده‌ای نزدیک موکول می‌کنند. فقدان سرویس‌های بهداشتی کافی و مطلوب، اما موضوعی است که در سکوت فعالان این عرصه و مسوولان آمار گردشگران خارجی را پایین می‌‌آورد بدون آنکه درباره آنها بحث جدی صورت گیرد. اهمیت این موضوع اما در صنعت گردشگری به اندازه‌ای است که وزارت گردشگری تایلند به‌عنوان یکی از گردشگرپذیرترین کشورهای جهان به‌تازگی با همراهی آژانس‌های مسافرتی دولتی و بخش خصوصی، کمپین «توالت تمیز» را با هدف ایجاد انگیزه و آگاهی عموم مردم درپاکیزگی تمام توالت‌ها واهمیت آن درجذب گردشگر به مدت سه ماه در این کشور راه‌اندازی کرده است.

این اقدام که به مناسبت بزرگداشت روز جهانی توالت در ۱۹ نوامبر صورت گرفته، مسوولان و کارکنان بخش‌هایی نظیر وزارت بهداشت، اداره حمل‌ونقل و مرکز نظارت بر پارک‌های ملی و موسسات حیات وحش و نیز شهرداری بانکوک و مقامات خطوط آهن تایلند، مراکز خرید و هتل‌ها ودیگر بخش‌های مرتبط با گردشگری دراین کشور را درگیر کرده است. در همین رابطه وزیر گردشگری تایلند این کمپین را با حضور در معبد «سپیده دم» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری تایلند که دستشویی‌های بسیار تمیز آن نمونه کاملی از نظافت و بهداشت توالت برای همگان در این کشوراست، آغاز کرد.

آسیای شرقی، پیشرو در خدمات بهداشتی

آرش نورآقایی که نزدیک به یک دهه سابقه راهنمایی تورهای ورودی و خروجی را دارد در همین رابطه به «دنیای اقتصاد» گفت: کشورهای شرق آسیا در زمینه نظافت سرویس‌های بهداشتی در جهان بسیار پیشرو هستند؛ به گونه‌ای که پارک موزه فرهنگ توالت دو سال پیش در شهر سوون کره‌جنوبی راه‌اندازی شد. آنها این موزه را جهت آشنایی با روش‌های سنتی و مدرن توالت در کنار اهمیت این امر در سلامت و بهداشت عمومی افتتاح کرده‌اند.

رئیس هیات‌مدیره کانون راهنمایان گردشگری افزود: در ژاپن نیز سرویس‌های بهداشتی به‌ویژه در فرودگاه‌ها از تجهیزات کاملی برخوردار است، به‌گونه‌ای که گردشگر در آنها احساس راحتی داشته باشد. در اروپا نیز ضمن اینکه مساله بهداشت سرویس‌های بین راهی سال‌ها است حل شده، روی تجهیز آنها اقدامات ویژه‌ای صورت می‌گیرد.

نورآقایی با اشاره به توجه اندک به بحث سرویس‌های بهداشتی در ایران گفت: باید این مساله مهم که در رضایت گردشگران به‌ویژه گردشگران ورودی اهمیت دارد، در رسانه‌ها بیشتر پرداخته شود. برای گردشگران غیرایرانی که ناچار هستند به لحاظ پوششی نیز خود را با استانداردهای ما هماهنگ کنند استفاده از سرویس‌های بهداشتی ایرانی بسیار دشوار و این امر باعث مشکلات فراوانی برای آنها شده است.

وی در همین رابطه افزایش سرویس‌های بهداشتی فرنگی را در سایت‌های گردشگری خواستار شد و ادامه داد: متاسفانه ما در بحث نظافت نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجهیم و می‌توانم بگویم در هیچکدام از سایت‌های ما یک نمونه موردی استاندارد سرویس بهداشتی مشابه کشورهای شرق آسیا و اروپا وجود ندارد. در حالی که بوی خوبی از فضا متصاعد شده و گردشگران در آن احساس راحتی داشته باشند و حتی خود فضا تبدیل به یک جاذبه شود.

این راهنمای تور در ادامه سخنانش یکی از دلایل عدم رونق گردشگری در ایران را عدم توجه به ماهیت آن به‌عنوان یک صنعت خدمات محور دانست و گفت: ایرانی‌ها گرچه به لحاظ زبانی خود را خدمت‌کننده نشان می‌دهند، اما عموما این کار را دوست ندارند و حاضر به خدمت به مشتریان خود نیستند.

وی افزود: به عنوان مثال، زمانی که شما سوار تاکسی می‌شوید میزان صدای رادیو یا ضبط، زمان خاموش و روشن کردن بخاری یا کولر و میزان سرعت ارتباط مستقیمی با سلایق راننده دارد و شما نمی‌توانید در این زمینه به عنوان مشتری اظهارنظر کنید، در رستوران‌ها نیز مشابه آن مدیر رستوران خود را در جایگاه بالاتری قرار داده و رضایت شما را در اولویت قرار نمی‌دهد.

نورآقایی در همین رابطه توجه بیشتر به جامعه‌شناسی گردشگری در ایران را از ضرورت‌های رونق این صنعت عنوان و تصریح کرد: ما باید به پرسش‌هایی نظیر اینکه آیا مردم در ایران حاضر به پذیرش گردشگران اعم از داخلی یا خارجی هستند،پاسخ داده و آن را مورد آسیب‌شناسی قرار دهیم. هراس مردم از دوربین گردشگران و برخورد با آن همانند یک سلاح، از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

برای دریافت خدمات تمیز پول بپردازید

دبیر کانون سراسری انجمن‎های صنفی راهنمایان تور ایران نیز درباره کمپین مذکور در تایلند و ایده شکل دادن کمپین‌های مشابه در ایران برای جلب رضایت گردشگران به «دنیای اقتصاد» گفت: در ابتدا باید عامل فرهنگی‌ای که سرویس‌های بهداشتی ما را در این وضعیت نامناسب قرار می‌دهد، بررسی کرد، مردم ما در حوزه‌های شخصی خود شاید به شکل وسواس‌گونه‌ای تمیز هستند پس چه چیزی منظره حوزه‌های عمومی ما را این‌گونه زشت و نامناسب می‌کند. شاید بخشی از پاسخ این سوال در همان داستان وسواس تمیزی باشد که منجر به این می‌شود آنها حاضر نباشند مثلا به شیر آب دستشویی دست بزنند و چون از نظر آنها تمام این محیط آلوده و کثیف است، دیگر تلاشی برای تمیز نگاه داشتن آن نمی‌کنند.

مهسا مطهر با تاکید برای اینکه وضعیت مشابهی دربعضی توالت‌های عمومی سایر کشورها که پولی در جهت ارائه خدمات بهداشتی در آن دریافت نمی‌شود، وجود دارد؛ گفت: واقعیت این است که برای اصلاح این وضعیت باید برای مردم جا بیفتد برای دریافت خدمات تمیز باید پول پرداخت کنند، همان‌طور که در همه جای دنیا معمول است. این کار از طریق احداث دستشویی‌های اتوماتیک یا ساخت دستشویی‌های با متولی‌های مشخص ممکن می‌شود.

این فعال حوزه گردشگری بحث سرویس‌های بهداشتی را به‌رغم ظاهر ساده و پیش پاافتاده آن، مساله مهمی در نارضایتی گردشگر خارجی به واسطه ارتباط مستقیم آن با بدن و سلامتی دانست و خاطرنشان کرد: توریست‌هایی که من گاهی در سفر همراهی‌شان می‌کنم، اظهار می‌کنند می‌توانند از مشکل کمبود هتل یا سایر ضعف‌های حوزه گردشگری ایران به‌دلیل نوپا بودن آن چشم‌پوشی کنند، اما سرویس‌های بهداشتی نامناسب و ناکافی برایشان قابل تحمل نیست؛ چرا که معدود دستشویی‌های مناسب ما هم معمولا توالت فرنگی نیستند و استفاده از آنها برای گردشگران خارجی دشوار است.

وی با تاکید به اینکه به راه انداختن کمپین‌های مشابه «توالت تمیز» در ایران چندان موثر نیست گفت: مشکل ما به مراحل ابتدایی‌تری بازمی‌گردد، ما باید در ابتدا به تعداد کافی سرویس بهداشتی بسازیم و این داستان، متولی مشخصی هم پیدا کند. شاید بهترین کار در این شرایط واگذاری ساخت سرویس‌های بهداشتی و تولی‌گری آن به بخش خصوصی است. زمانی که سود حاصل از این کار برای این بخش جا بیفتد و به تجربه‌های موفقی از کسب‌وکارهای عمده خدمات گردشگری که فقط حول یک سرویس بهداشتی مناسب شکل گرفته توجه کنند، با کمال میل به این کار مبادرت

خواهند کرد.

مطهر در پایان با اشاره به برنامه‌ریزی‌های ناموفق و ناتمام دولت برای رفع این مشکل سهل و ممتنع حوزه گردشگری گفت: چند سال پیش طرح‌های بزرگی برای احداث سرویس‌های بهداشتی مناسب بین‌راهی در ۲۸ استان کشور ریخته شد، اما با توجه به مشکلاتی مانند عدم ثبات مدیریت و برنامه‌ریزی‌های درازمدت که اجرای آن مدام به تعویق افتاد، وضعیت این بخش همچنان نامناسب باقی ماند و حتی بدتر شد. به نظر می‌آید برنامه‌های کوتاه‌مدت، با مدیریت ثابت و تولی‌گری بخش خصوصی راه‌حل مناسب‌تری باشد.

گفته‌های این کارشناسان صنعت توریسم که در حوزه فعالیت خود به‌طور مستقیم با گردشگران خارجی و داخلی سرو کار دارند نشان می‌دهد مساله سرویس‌های بهداشتی گرچه به واسطه فرهنگ ایرانی همواره در گفت‌وگوها و بیان دغدغه‌ها در محاق قرار گرفته اما دارای اهمیت اساسی در رونق این صنعت خدمت‌محور است. بهداشت یکی از موضوعاتی است که گردشگر حتی با صرف‌نظر کردن از اقامتگاه نامناسب نمی‌تواند آن را در انتخاب مقصد سفر در نظر نگیرد.

او تنها مقاصدی را برمی‌گزیند که سلامت و شأن او را در این زمینه حفظ کنند. عنوان «مهمان‌نوازی ایرانی» که در صدر شعارهای گردشگری ایران قرار دارد تنها زمانی محقق خواهد شد که فرهنگ کشورهای مختلف در زمینه‌ای حیاتی نظیر بهداشت لحاظ شود. پاسخ به این دغدغه می‌تواند در حالی صورت گیرد که به گفته این فعالان از پتانسیل تبدیل شدن به یکی از بخش‌های درآمدزای این صنعت از سوی کسانی که حاضر به هزینه‌کرد برای استفاده از سرویس‌های بهداشتی استاندارد باشند، برخوردار است.