احمد پنجه‌پور وکیل پایه یک دادگستری گویا پرداخت عوارض، قبض، مالیات و جریمه، در روزگار ما به عنوان یکی از نشانه‌های حیات شناخته می‌شود، یکی از آن بزنگاه‌های مهم پرداخت عوارض، دقیقا هنگام خروج از کشور است. قانون چه می‌گوید؟

مطابق با ماده واحده «قانون دریافت عوارض خروج از کشور» مصوب ۱۳۶۵، دولت مکلف است از هر مسافری که با گذرنامه دولت جمهوری اسلامی ایران به خارج از کشور مسافرت می‌کند مبلغی را تحت عنوان عوارض خروج‌ از کشور اخذ و به حساب درآمد عمومی کشور منظور نماید. (البته این مبلغ در آن زمان تنها، پنجاه هزار ریال بوده است).

همچنین میزان این مبلغ در «قانون مالیات بر ارزش افزوده» کاملا مشخص و معین شده است. مطابق با ماده ۴۵ این قانون به دولت اجازه داده می شود، بابت خروج هر مسافر از مرزهای هوایی دویست و پنجاه هزار ریال و از مرزهای دریایی و زمینی مبلغ پنجاه هزار ریال از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی (نزد خزانه‌داری کل کشور) واریز کند. تغییرات این مبالغ هر سه سال یک بار با توجه به نرخ تورم با تصویب هیات وزیران تعیین می‌شود. با توجه به آخرین تغییراتی که از سوی مقامات ذیربط در اردیبهشت ماه امسال اعلام شد، میزان عوارض خروج از کشور برای هر فرد در مقاصد بین‌المللی(و نه زیارتی) ۷۵ هزار تومان تعیین شد. باتوجه به تبصره ۲ ماده واحده قانون عوارض خروج از کشور میزان عوارض برای مقاصد زیارتی، هرچه که باشد، نصف میزان عوارض بین‌المللی است.

آیا فقط ایرانیان عوارض خروج از کشور می‌دهند؟

با بررسی تطبیقی در قوانین و ضوابط سایر کشورها، می‌توان به سهولت دریافت که عوارض خروج از کشور (Departure tax) تنها برای ایرانیان نیست و برای سایر کشورها نیز وجود دارد. عوارض یا مالیات خروج از کشور در برخی از کشورها تنها برای سفرهای هوایی لحاظ شده و در برخی دیگر علاوه‌بر سفرهای هوایی، در سفرهای زمینی و دریایی نیز باید پرداخت شود. این نوع از عوارض را یا در فرودگاه مبدا و در هنگام خروج از کشور یا در هنگام خرید بلیت و با سرشکن کردن در قیمت آن از مسافر دریافت می‌کنند. دولت‌ها در تعیین میزان عوارض، قوانین خاص خود را دارند و بسته به سیاست‌های خرد و کلان خود، تغییرات و مالیات‌های گوناگونی را در قوانین خود وضع می‌کنند.

برای مثال (و در صورتی که واحد پول را برای همگی دلار در نظر بگیریم)، استرالیایی‌ها برای خروج از کشور باید ۶۳ دلار بدهند که در مقایسه با ایرانیان (که تنها ۲۵ دلار می‌پردازند) مبلغ گزافی است. آلمانی‌ها بسته به اینکه مقصدی که مسافر آن هستند چقدر از خاک کشورشان دور است، ۱۰ یا ۶۳ دلار پرداخت می‌کنند. اتباع ترکیه حدود ۷ دلار عوارض می‌دهند و برای سفرهای زمینی نیز چیزی پرداخت نمی‌کنند. پرداخت عوارض خروج از کشور در قانون بودجه ایرلند در سال ۲۰۱۴ به کلی ممنوع اعلام شد؛ این در حالی است که کشور نزدیک آنها، انگلستان، چهار نوع مالیات را برای سفرهای مختلف وضع کرده است، کم یا زیاد بودن مبلغ آن به دور یا نزدیک بودن مقصد بستگی دارد.

چه کسانی از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف هستند؟

مطابق با تبصره ۵ ماده واحده مذکور و همچنین ماده ۴۵ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷، همه افراد ملزم به پرداخت عوارض نیستند. اهم افرادی که مطابق با قانون از پرداخت عوارض، معاف هستند عبارتند از:

- اطفال تا سن هفت‌سالگی تمام.

- ایرانیانی که اقامتگاه آنان طبق مقررات قانون مدنی در خارج از کشور است، فقط برای بار ‌اول خروج از کشور در هر سال عوارض پرداخت می‌کنند.

- ایرانیانی که با رعایت ضوابط مقرر از طرف وزارت علوم و تحقیقات، جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور می‌روند.

- کارمندان ایرانی سازمان ملل متحد و سازمان‌های تابعه مشمول «کنوانسیون مربوط به مزایا و مصونیت‌های ملل متحد» و‌ همچنین کارشناسان سازمان مزبور و سازمان‌های تابعه.

- ایرانیانی که برای اشتغال به‌کار یا کارآموزی حرفه‌ای به خارج از کشور مسافرت کنند، با تایید وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت امور‌خارجه.

- خلبانان و خدمه هواپیماها و ناخدایان و ملوانان و خدمه کشتی‌ها و رانندگان وسائط نقلیه کرایه‌ای و رانندگان در حین ماموریت یا انجام وظایف شغلی.

- راهنمایان مخصوص اتوبوس‌های شرکت‌های مسافربری جهانگردی که به اقتضای شغل خود در مرزهای قانونی کشور تردد می‌کنند، با تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

- مامورین قطارهای مسافربری و باربری بین‌المللی و کارکنان راه‌آهن جمهوری اسلامی.

- مرزنشینان و ایرانیان مقیم سواحل و جزایر خلیج‌فارس که با پروانه گذر، رفت وآمد می‌کنند.

- مسافران ایرانی که قصد دارند از طریق بنادر حاشیه دریای خزر با کشتی‌های مسافری دارای پرچم دولت جمهوری اسلامی ایران از کشور خارج‌ شوند.

- جانبازان انقلاب اسلامی که از طرف بنیاد شهید برای معالجه به کشورهای دیگراعزام می‌شوند.

همچنین علاوه‌بر سفرهای زیارتی، مطابق با تبصره دوم این ماده واحده به بیمارانی که با تایید و معرفی وزارت بهداشت و درمان، ضرورتا باید جهت ادامه ‌معالجه به خارج از کشور مسافرت کنند و همراه بیمار (‌حداکثر یک نفر) به ترتیب به میزان ۶۰ درصد و ۴۰ درصد مبالغ مذکور در ماده واحده و تبصره (۱)‌ آن تخفیف داده می‌شود.