تورهای کودکان بازار متفاوت گردشگری

زهرا کارکوب: امروزه آموزش خارج از چارچوب کلاس درس و یادگیری از طریق سفر یکی از جنبه‌های مهم آموزش کودکان در جهان به شمار می‌رود و در دهه اخیر رشد بسزایی داشته است. بیکن گفته است «سفر در جوانی یک نوع تربیت است». سفر موجب ترکیب آموزش رسمی و غیررسمی است که از آن به عنوان راهکاری در جهت یادگیری مادام‌العمر یاد می‌شود. امروزه تحقیقات بسیاری در زمینه گردشگری کودکان انجام گرفته که حاکی از تاثیرگذاری سفر در آموزش و پرورش کودکان است. گفته می‌شود گردشگری کودکان نقش بسزایی درسلامت، شادابی و تندرستی کودکان ایفا می‌کند. تجربه ارتباطات تازه و بازی‌های گروهی موجب ارتقای مهارت‌های اجتماعی و عاطفی آنان شده و حضور در گروه، بر گسترش روحیه مسوولیت‌پذیری و همکاری آنان بسیار تاثیرگذار است. اکتشاف و مشاهدات عینی و تجربه حضور در محیط‌های مختلف شهری و طبیعی موجب افزایش پایداری اطلاعات عمومی آنان شده و علاقه به یادگیری را در کودکان افزایش می‌دهد. کودک، مخاطب آژانس

گردشگری کودکان در کشورهای مختلف جهان نه تنها در قالب سفرها و اردوهای مدارس بلکه در قالب خدمات تورهای تخصصی کودک و نوجوان، توسط تورگردانان و آژانس‌های مسافرتی مختلف ارائه می‌شود که راهنمایان، قصه‌گوها و طراحان بازی‌های گروهی و نمایشی، ویژه کودک و نوجوان این تورها را همراهی می‌کنند. مقاصد مختلف نیز از جمله موزه‌ها، کمپ‌های آموزشی، مراکز فرهنگی- ورزشی و تفرجگاه‌ها فضای خود را جهت حضور کودکان و نوجوانان آماده‌ و طراحی کرده‌ و رویدادهای سالانه و ماهانه برای مخاطبان خود تدارک می‌بینند.

در ایران در سال‌های اخیر شاهد فعالیت برخی تورهای تخصصی کودک و نوجوان در شهرهای مختلف به‌ویژه در زمینه تورهای طبیعت‌گردی بوده‌ایم. برخی مدارس تجربه‌های ارزشمندی در زمینه برنامه‌ریزی و اجرای سفرهای آموزشی کودکان دارند. آنها تلاش می‌کنند دانش‌آموزان را با فضاهای مختلف شهری و طبیعی آشنا کنند و از امکانات محیط جهت آموزش دانش‌آموزان و افزایش روحیه نشاط و شادی کودکان بهره گیرند. در یکی از مدارس ابتدایی شهر تهران یک روز در هفته به‌ عنوان روز گردش اختصاص داده شده و علاوه بر مربی پرورشی یک نفر به‌طور ویژه مسوولیت برنامه‌ریزی و طراحی سفرها و گردش‌های مدرسه را به عهده دارد و این مساله حاکی از اهمیتی است که این مدرسه برای تجربه سفر در کنار همسالان قائل است.

طراحی هدفمند تورهای کودکان

با این حال محمدحسین یزدانی،‌ رئیس انجمن صنفی تورگردانان معتقد است تاکنون به طور فراگیر و جدی در این زمینه فعالیتی صورت نگرفته است و عمده فعالیت‌های انجام شده نیز از سوی بخش خصوصی نظیر موسسه‌های آموزشی طبیعت‌گردی بوده است. این مقام مسوول درباره شیوه طراحی و اجرای این تورها به «دنیای‌اقتصاد» گفت: تورهایی ویژه کودکان و نوجوانان به صورت هدفمند طراحی و در آنها تلاش می‌شود مفاد درسی در قالب سفر و کاوش به دانش‌آموزان آموزش داده شود.

به‌عنوان مثال برای آشنایی کودکان با مقوله میراث فرهنگی، اشیایی در یک محوطه زیر خاک پنهان شده و کودک با شیوه‌های علمی باستان‌شناسی و بیرون کشیدن اشیا از دل زمین آشنا می‌شود.

آنچه از گفته‌های یزدانی برمی‌آید توجه به این نکته است که تورهای آموزشی کودکان باید به‌صورت حرفه‌ای و ایمن طراحی شده و تحت مدیریت یک راهنمای تور مجرب در کنار آموزگاران برگزار شود و نمی‌توان آن را به یک اردوی صرف بدون برنامه‌ریزی تقلیل داد. از این رو با توجه به گسترش تجربه‌های تورگردانی و راهنمایی تور در کشور، بهره‌گیری از این تجربیات در حوزه کودک و نوجوان غیرقابل‌اجتناب خواهد بود. جهت نیل به این مهم، توجه به تخصص‌های بین‌رشته‌ای، ایجاد تعامل و مفاهمه میان آموزش و پرورش و صنعت گردشگری، تربیت راهنمایان تخصصی کودک و نوجوان و نیز آماده‌سازی مراکز و مقاصد ویژه برای مخاطبان کودک و نوجوان ضروری به نظر می‌رسد.

از این رو توجه به نقش سفر در یادگیری کودکان می‌تواند ابزار توانمندی در اختیار کسانی قرار دهد که وظیفه خطیر آموزش کودکان را برعهده دارند. این ابزار می‌تواند در کنار سایر روش‌های آموزشی در جای مناسب خود به خدمت درآید. هر روش و ابزاری دارای مزایا و معایبی است و اگر در زمان و مکان مناسب خود و متناسب با مخاطب خاص خود به‌کار گرفته نشود می‌تواند آثار مخربی بیش از آثار مثبت خود بر جای بگذارد. برگزاری سفرهای آموزشی کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

لذا با کسب دانش کافی در این زمینه می‌توان نسبت به مزایا و معایب و آثار مثبت و منفی آن آگاهی یافت. عمده‌ترین مشکلات در برگزاری سفرهای مدارس، مشکلات مالی و تامین ایمنی و نیز کمبود فضاهای ویژه کودک و نوجوان است.

تحقیقات نشان می‌دهد مدارس غیردولتی با وجود تعداد سفرهای سالانه بیشتر حوادث کمتری نسبت به مدارس دولتی داشته‌اند.گردشگری کودک و نوجوان از جمله حوزه‌هایی است که با قابلیت‌های فراوان در انتظار توجه، مدیریت و جهت‌دهی است تا بتواند توانمندی‌های خود را در زمینه آموزش کودکان و توسعه گردشگری آشکار سازد. لازم است به جهت دستیابی به مزایای انکارناپذیر سفرهای کودک و نوجوان، با کسب دانش و توجه لازم ابعاد مختلف آن را مدیریت کرده، اثرات منفی آن را کاهش داد و از مزایای آن بهره برد.