گردشگری مناسبتی در آخرین چهارشنبه سال
چهارشنبه‌سوری؛ بحران یا امکانی درآمدزا
چهارشنبه‌سوری این قابلیت را دارد که به یکی از جذاب‌ترین انواع گردشگری مناسبتی تبدیل شود
گروه گردشگری- فاطمه باباخانی*: «چون امیر سدید منصوربن نوح به ملک نشست، هنوز سال تمام نشده بود که در شب سوری چنان‌که عادت قدیم است آتشی عظیم افروختند.»
می‌گویند در ایران باستان رسم بر این بود که در پایان هر ماه جشنی برپای دارند که نام سور را بر آن می‌نهادند، پس از ورود اسلام، رسم اعراب که در آن چهارشنبه‌ها را روز شوم و نحس می‌دانستند و معتقد بودند با شادمانی و جشن می‌توانند شیاطین و اجنبه را از وجودشان بزدایند؛ این فرصت را برای ایرانیان فراهم ساخت تا با بهره‌گیری از این رسم، آخرین چهارشنبه سال را به جشن و پایکوبی بپردازند و با واکنشی از سوی قوم حاکم نیز مواجه نشوند.
پس از آن تا سال‌ها این رسم برقرار بود تا اینکه با ممنوعیت برگزاری آن، چهارشنبه‌های آخر سال نیز تغییر ماهیت دادند و بزرگان قوم به گوشه خانه‌ها رفته و از میدان خارج شدند. دیگر سخنی از خوردن آجیل شب چهارشنبه سوری و مراسم آن از قبیل قاشق‌زنی و شال‌گردانی و مهم‌تر از همه پریدن از آتش برای بازگرداندن نیروی فزاینده و نیک به مردمان برای چیرگی بر غم و افسردگی نبود؛ به جای این رسوم ما شاهد حضور انواع ترقه‌ها بودیم که آرام‌آرام آخرین شب چهارشنبه سال را برای برگزارکنندگانش به تجربه‌ای مرگ‌آور تبدیل کردند. هر سال صفحه تلویزیون پر بود از برنامه‌ای که بچه‌هایی به هم‌سن و سالان خود با اشک و آه و گریه تذکر می‌دادند که مراقب باشند. از آن زمان تاکنون آمار سوختگی‌ها هر سال همچنان تکرار می‌شود و مسوولان با نزدیک شدن به آن، ستاد مدیریت بحران را برای رفاه حال شهروندان و امنیت محلات تشکیل می‌دهند.
تورها دست به‌کار می‌شوند؟!
اما چهارشنبه سوری همچنان در ذهن مردمان قدیمی و آنان که در پی پاسداشت سنت‌ها هستند، زنده است. هنوز در آخرین شب سال در کوچه‌های قدیمی شهر، خانواده‌هایی را می‌بینیم که کپه‌های آتش را به ردیف تشکیل داده‌اند و هنوز در واگویی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها از گذشته نه چندان دور از جذابیت‌های این جشن ملی می‌شنویم. چنین است که با حضور پرقدرت این جشن در اذهان عمومی، به‌رغم تمام حواشی آن در سال‌های اخیر، آژانس‌های گردشگری نیز دست به‌کار شده‌اند و تورهایی برای گذراندن آخرین شب چهارشنبه سال در یک محیط مفرح برای مسافران خود فراهم کرده‌اند. این تورها که اغلب در مناطق کویری برگزار می‌شوند در ذکر خدمات‌شان به همراهان وعده آتش و آجیل چهارشنبه‌سوری و گشت‌وگذار در رمل‌های کویری را می‌دهند. آتش در شب پرستاره کویری برپا می‌شود و جمع علاقه‌مندان به ردیف برای پریدن آماده می‌شوند؛ آنان که کهنسال‌ترند یا انگیزه‌ای برای پریدن ندارند همراه با خوردن آجیل شب چهارشنبه‌سوری با سایر همسفران گفت‌وگو می‌کنند.
رصد ستارگان و موسیقی محلی از دیگر برنامه‌هایی است که این تورها برای تبلیغ و جذب مسافر از آن بهره می‌گیرند. هزینه این تورها بسته به یک یا دو روزه بودن از ۸۵ هزار تومان شروع شده و تا ۲۳۵ هزار تومان نیز برای هر نفر هزینه برمی‌دارند؛ اما لازم نیست برای برگزاری این جشن در قالب یک تور حتما عازم کویر شوید، آژانس‌هایی هم هستند که مقصد خود را در مناطق خوش آب و هوای شهرها برپا می‌کنند که نمونه آن در تهران برگزاری این مراسم در شمشک یا لواسان است.
با این حال با توجه به محدودیت ظرفیت و گنجایش تورها، مشغله زیاد مردم در آخرین روزهای سال و موکول کردن برنامه‌های سفر و گردش خانواده‌ها به ایام نوروز، همچنان چهارشنبه‌سوری در اغلب محله‌ها قربانی می‌گیرد. برخی از مردم در این روز خود را زودتر از قبل به خانه می‌رسانند تا دچار آسیب‌های احتمالی نشوند؛ در مقابل جوان‌هایی هستند که برای قرق برخی محله‌ها برنامه‌ریزی و با دسته‌بندی در دو گروه متخاصم صحنه‌های نبرد را بازسازی می‌کنند.
صدای انفجار در بخش‌هایی از شهر به گوش می‌رسد، از میان خیابان تنها دود برمی‌خیزد و جوانان با پرتاب اشیای قابل انفجار در آتش در میان کوچه پناه می‌گیرند. این نمونه از جشن‌ها گرچه ممکن است برای معدودی از گردشگران هیجان‌طلب خالی از لطف نباشد، اما تاکنون نتوانسته است برای گردشگران داخلی و خارجی جاذبه ایجاد کرده و به امکانی درآمدزا تبدیل شود. این در حالی است که همسایگان جنوبی ما به‌خوبی از چنین رویدادی بهره گرفته و چهارشنبه‌سوری را در تقویم گردشگری خود گنجانده‌اند؛ گردشگرانی که برای گذراندن تعطیلات به امارات می‌روند این سال‌ها با جاذبه‌ای تازه مواجه شده‌اند؛ مراسم چهارشنبه سوری. در تبلیغاتی که آژانس‌های این کشور ترتیب داده‌اند افرادی نشان داده می‌شود که شادی‌کنان با دشداشه‌های بلند از روی آتش می‌پرند.
در مقابل ما تنها هزینه‌های جشن پایانی سال را می‌پردازیم و با رویه خویش آن را تبدیل به بحرانی برای جامعه کرده‌ایم که شاهد آن تشکیل ستاد مدیریت بحران است. از این رو ضروری است ما نیز از زاویه‌ای دیگر به این مراسم بنگریم و با پذیرش آن به عنوان جشنی ملی، از ظرفیت‌های آن برای آغاز یک‌سال نو و شاد برای شهروندان ایرانی و امکانی برای ارزآوری و برگزاری تورهای مناسبتی داخلی بهره بگیریم. چهارشنبه‌سوری با توجه به گستره فراگیری آن در سراسر ایران این قابلیت را دارد که به یکی از جذاب‌ترین انواع گردشگری مناسبتی تبدیل و با ساماندهی و برنامه‌ریزی مناسب زمینه‌های ثبت آن در یونسکو شود؛ پیش از آنکه این جشن را نیز کشورهای دیگر به نام خود مصادره
کنند.
*Fateme.babakhani۶۰@gmail.com
ارسال نظر