ویژه‌خواری در گردشگری، صنایع دستی را تهدید می‌کند
جواد ترکان* صنایع دستی به عنوان یک هنر-صنعت برای اقتصاد کشور اهمیت دارد و از آنجا که کمترین سرمایه‌گذاری در آن، بیشترین ارزش افزوده را ایجاد می‌کند، می‌تواند یکی از گزینه‌های جایگزین نفت در عرصه اقتصاد ایران باشد. از سوی دیگر هنگامی که این هنر توسط یک گردشگر به کشوری دیگر برده می‌شود، معرف خوبی است برای هنر و ذوق ایرانی؛ اما نکته حائز اهمیت در مورد صنایع دستی، ارتباط تنگاتنگ آن با وضعیت گردشگری کشور است؛ به طوری که رونق گردشگری، بازار پرسود صنایع دستی را به دنبال خواهد داشت. می‌دانیم صنایع‌دستی تا وقتی به فروش نرسد، تولید هم نخواهد شد.
متاسفانه در سال‌های گذشته، در دولت نهم و دهم، ورود گردشگر به کشور ما و به‌خصوص به استان اصفهان که همواره از مراکز پرگردشگر کشور بوده است، کاهش چشمگیری داشت و در نتیجه بازار صنایع‌دستی هم شرایط مطلوبی را تجربه نکرد. در کنار نبود گردشگر خارجی، وجود مسافران داخلی هم به‌دلیل شرایط اقتصادی کشور و نیز ناآشنا بودن با صنایع دستی مرغوب، نتوانست کمبود گردشگر خارجی را حتی به میزانی ناچیز جبران کند، این بود که صنایع‌دستی سال‌های نامطلوبی را پشت سر گذاشت، تاجایی که بسیاری از کسانی که در این حرفه مشغول به‌کار بودند، به دنبال راهی برای تغییر شغل خود می‌گشتند.
در کنار بحرانی که عدم حضور گردشگر برای هنر- صنعت صنایع دستی ایجاد کرده است، معضل دیگری هم گلوی صنایع‌دستی استان اصفهان را فشار می‌دهد و هنرمندان و افراد مشغول به این حرفه را تهدید می‌کند، ویژه‌خواری در بازار صنایع دستی به صورت زد و بندهایی میان برخی راهنمایان تورها و بعضی فروشگاه‌های صنایع دستی، همان پدیده حاصل سال‌های رکود است. برخی تورلیدرها با هماهنگی تعدادی از مغازه‌داران میدان نقش‌جهان، تورها را به سمت مغازه‌هایی خاص سوق می‌دهند و با معرفی اجناس آنها به عنوان کالای مرغوب، صنایع دستی بی‌کیفیت را با قیمتی گرانتر به گردشگران می‌فروشند و در ازای آن، حق معرفی خود را از صاحب فروشگاه دریافت می‌کنند.
در بحران کمبود گردشگر، بهره‌مندی فقط چند فروشگاه از همین تعداد محدود، تهدید بزرگی است برای بازار صنایع دستی ما. ارائه اجناس بی‌کیفیت هم که بیشتر مواقع در این زد و بندها دیده می‌شود، به بدنامی بازار صنایع دستی منجر شده است که در درازمدت اثرات سویی برای صنایع‌دستی و گردشگری کشور و اصفهان به دنبال خواهد داشت. این معضل بارها در جلسات مختلف با مدیریت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان مطرح شده است؛ اما هر بار فروشندگان متهم شده‌اند و هیچ اقدامی برای رفع آن از سوی مدیریت انجام نگرفته است. پرسش اینجا است: درحالی که چنین معضلی هر دو حوزه صنایع دستی و گردشگری اصفهان و کشور را نشانه گرفته است، علت عدم رسیدگی از سوی سازمان میراث فرهنگی اصفهان چه می‌تواند باشد؟
*مشاور اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان