گسترش گردشگری؛ گسترش امنیت مناطق مرزی
فواد شمس* مناطق مرزی ایران به دلایل جغرافیایی و بعضا سیاسی و فرهنگی با مساله کمبود امکانات و عدم سرمایه‌گذاری مواجه هستند. همین موضوع باعث شده است که زیرساخت‌های مناسب برای توسعه این مناطق به وجود نیاید. در نتیجه همواره نقاط مرزی و حاشیه‌ای ایران جزو نقاط محروم کشور محسوب می‌شوند. استان‌هایی همچون کردستان، آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان در چنین وضعیتی به سرمی‌برند. بررسی‌‌های انجام شده نشان می‌دهد پدیده‌هایی چون قاچاق کالا، مواد مخدر، شرارت و کشیده شدن مرزنشینان به فعالیت‌‌های غیرقانونی ناشی از فقر، بیکاری و کمبود امکاناتی است که به دنبال عدم توجه به مناطق مرزی کشور اتفاق افتاده است. در چند سال اخیر هم شاهد برخی مشکلات اجتماعی، سیاسی و امنیتی در این مناطق بوده‌ایم. از طرف دیگر مناطق مرزی ایران دارای پتانسیل بالای گردشگری هستند. اکثر این مناطق جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارند. در مورد مشخص مد نظر ما استان سیستان و بلوچستان در تاریخچه توسعه گردشگری در جنوب شرق کشور جایگاه ویژه‌ای دارد؛ وجود اماکن باستانی و تاریخی در این منطقه منجر به ایجاد قابلیت‌های گردشگری در آن شده است. با این وجود که این استان می‌تواند به عنوان منبع درآمدزایی برای منطقه و کشور باشد و از فقر و بیکاری مردم منطقه بکاهد، واقعیت امر این است که صنعت گردشگری نتوانسته در این منطقه موفقیت چندانی به دست آورد. امنیت و گردشگری، علت و معلول نقش و تاثیر صنعت گردشگری در امنیت ملی یک کشور دارای جایگاه مهمی است که پیش از این نیز در این صفحه از آن یاد شده است. اکثر کشورهای توسعه یافته با وجود دارا بودن منابع کلان اقتصادی و درآمد، ترجیح می‌دهند در صنعت گردشگری سرمایه‌گذاری کنند. حضور مستقیم بازدیدکنندگان و گردشگران در یک منطقه مرزی علاوه بر توسعه اقتصادی و تبادلات فرهنگی، آن بخش از کشور را به عنوان یک قطب امن برای زندگی و گردشگری تبدیل می‌کند. در واقع باید گفت که گردشگری نیاز به یک بستر امن دارد. باید امنیت یک منطقه برقرار باشد، تا بتوان امید داشت که گردشگری در آن منطقه رشد یابد. از طرف دیگر گسترش صنعت گردشگری در هر منطقه‌ای موجب فراهم آمدن درصدی از امنیت در آنجا خواهد شد. یزدان پناه استاد جغرافیای دانشگاه تهران در این زمینه می‌گوید: امنیت و گردشگری، پارامترهای یک معادله هستند که نسبتی مستقیم با هم دارند. در واقع همانطور که یکی از عوامل مهم توسعه گردشگری وجود امنیت است، رونق گردشگری در یک منطقه و تردد گردشگران در یک مقصد، منجر به ایجاد امنیت خواهد شد. افزایش شمار گردشگران نیز موجب رونق گرفتن کسب‌وکار، افزایش درآمد شرکت‌ها و موسساتی می‌شود که در امر گردشگری فعال هستند. توسعه توریسم به ویژه در مناطق کمتر توسعه یافته، عامل موثری برای مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد طبقات محروم می‌شود. همین امر کاهش بیکاری، رونق اقتصادی و اجتماعی به ارمغان می‌آورد. با این وجود صنعت گردشگری و مقوله امنیت ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، به ویژه در این منطقه؛ یعنی اگر امنیت نباشد، صنعت گردشگری نیز عرض اندام نخواهد کرد. امنیت در معنای گسترده یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در میزان تقاضای گردشگران برای سفر به هر منطقه‌ای تاثیر‌گذار است. به این ترتیب امنیت شاخص‌ترین عامل گسترش گردشگری در هر نقطه جغرافیایی است. بازارچه‌ها و نقش آن در گردشگری مرزی یکی از راه‌هایی که برای گسترش گردشگری در مناطق مرزی می‌تواند مفید باشد ایجاد بازارچه‌های مرزی است. این تجربه در مناطق مرزی کردستان ایران امتحان خوبی پس داده است. به نظر می‌رسد که یکی از راهکارهایی که باید برای گسترش صنعت گردشگری در استان سیستان و بلوچستان نیز به‌کار برد، ایجاد بستری برای توسعه گردشگری خرید در این مناطق مرزی و در قالب بازارچه‌ها است. وجود این بازارچه‌ها اثرات مثبتی مانند بهبود شرایط اجتماعی-اقتصادی و کاهش مهاجرت دارد. در استان سیستان و بلوچستان، منطقه چابهار دارای این پتانسیل است. اگر با برنامه‌ریزی مشخص و مدون بتوان چنین کاری را گسترش داد، این شاخه از گردشگری می‌تواند یکی از پایه‌های اساسی اقتصادی در این استان مرزی باشد. امروزه برخلاف گذشته، تنها راه حل ایجاد امنیت درمناطق مرزی استفاده از روش‌های نظامی و امنیتی نیست؛ بلکه برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران می‌توانند با برنامه‌ریزی‌های توسعه اعم از توسعه کارکردهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بدون حضور نیروهای نظامی و امنیتی، امنیت نواحی مرزی را تامین کنند. گسترش صنعت گردشگری یکی از این راهکارها برشمرده می‌شود. استان سیستان و بلوچستان هم با توجه به پتانسیل‌های موجود، می‌تواند قطبی برای گردشگری تاریخی و تجاری باشد. از طرف دیگر طبیعت بکر و دست نخورده این استان فرصت خوبی برای گسترس اکوتوریسم نیز است. به نظر می‌رسد یکی از راه‌های کارآمد و کم هزینه برای حل بحران‌های موجود در مناطق مرزی ایران - خصوصا در جنوب شرقی کشور- همین گسترش صنعت گردشگری است. گردشگری به عنوان یک فعالیت روبه رشد هم اثرات اقتصادی دارد و هم موجب تعمیق پیوندهای فرهنگی و اجتماعی بین مردم ساکن در این منطقه با دیگر شهروندان مرکزنشین می‌شود و می‌تواند نقش مهمی درافزایش حس تعلق به مکان و تحکیم وحدت ملی در کنار بهبود و ارتقای امنیت مناطق مرزی ایران داشته باشد. *کارشناس جغرافیا
ارسال نظر