از افتتاح دوره دکترا تا تشکیل کمیته برند گردشگری
گروه گردشگری- پرستو فخاریان: همایش گرامیداشت روز جهانی گردشگری روز شنبه 13مهرماه در دانشگاه علامه برگزار شد. در این همایش سند افتتاح مقطع دکترای مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه طباطبایی به امضای دکتر حسین سلیمی -سرپرست دانشگاه علامه- و محمدعلی نجفی - رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری- رسید. این همایش که به همت گروه علمی گردشگری، انجمن علمی مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه طباطبایی و کانون هماهنگی دانش و صنعت گردشگری برگزار شد، با سخنرانی افتتاحیه دکتر سلیمی آغاز به کار کرد و با سخنرانی اساتید برجسته این حوزه ادامه یافت.
سرپرست دانشگاه علامه در سخنرانی افتتاحیه همایش از سه حوزه‌ای که دانشگاه علامه در زمینه همکاری با سازمان میراث فرهنگی اعلام آمادگی می‌کند، نام برد و ابراز امیدواری کرد که این همکاری‌ها شکل بگیرد و ادامه پیدا کند. سلیمی گفت: دانشگاه علامه می‌تواند کانونی برای گسترش فعالیت‌های علمی بین‌المللی باشد و این آمادگی وجود دارد که دبیرخانه دائمی بین‌المللی برای برگزاری همایش سالانه با همکاری مراکز توریستی دنیا شکل بگیرد. وی همچنین افزود: این دانشگاه، استادان و دانشجویان آن پتانسیل این را دارند که در حوزه تعیین نقشه راه و شکوفا کردن پتانسیل‌های گردشگری کمک شایانی داشته باشند. سرپرست دانشگاه علامه به‌علاوه از آمادگی دانشگاه علامه برای تشکیل یک دانشکده مستقل در یکی از مراکز توریستی کشور خبر داد که مدرکش مورد تایید دانشگاه علامه و یکی از دانشگاه‌های معتبر جهان در این حوزه باشد.

لزوم تلفیق علم و عمل در گردشگری
پس از سخنان سلیمی، پروفسور جعفری -مشاور و رایزن چندین آژانس بین‌المللی همچون سازمان جهانی گردشگری (WTO) و بانک توسعه قاره آمریکا - میهمان ویژه این جلسه به ایراد سخنان خود پرداخت. وی در سخنان خود با اشاره به دهه ۸۰ میلادی که به رویکرد وفق دادن گردشگری با محیط توجه شد، عنوان کرد: در همین دوره بود که اقبال عمومی نسبت به اکوتوریسم افزایش یافت و سعی در به حداقل رساندن اثرات منفی صورت گرفت. او همچنین با ذکر این مطلب که هر کشوری باید بداند با چه نوعی از گردشگری می‌تواند گردشگر بیشتری به خود جذب کند، ادامه داد: روند توسعه توریسم ابتدا از عمل آغاز شد و سپس در قالب علم قرار گرفت. بنابراین امروزه اگر کشوری با توجه به تئوری‌هایی که در پس علم گردشگری وجود دارد عمل نکند، در این عرصه بازنده خواهد بود. وی دهه ۹۰ به بعد را عرصه تلفیق علم و عمل در گردشگری خواند و گفت: توریسم نمی‌تواند بین رشته‌ای نباشد، پس یک دانشجوی گردشگری باید به همه این حوزه‌ها مسلط باشد.
این سردبیر همکار مجموعه کتاب‌های «پیوند تئوری و عمل در گردشگری» انتشارات امرالد انگلستان در ادامه سخنان خود، حفاظت از آثار باستانی، امنیت و طبیعت را وظیفه جامعه علمی دانست. وی همچنین خطاب به دولت‌ها گفت: دولت‌ها باید توجه داشته باشند که از نیروهای آموزش‌دیده در حوزه توریسم بهره ببرند و فعالان این حوزه باید متناسب با آن، تربیت شوند. وی «چند فرهنگی بودن»، «چند زبانی بودن»، «میدان جغرافیا داشتن» و «شهروند جهانی بودن» را از ابزارهای مدیریت گردشگری عنوان کرد و توضیح داد: اگر می‌خواهیم به خوبی پذیرای گردشگرها از ملیت‌های مختلف باشیم، باید بدانیم چه چیزی آنها را خوشحال می‌کند. وی با اشاره به بازار هدف چین افزود: با توجه به جمعیت زیاد مسلمانان چین، ما حتی می‌توانیم برنامه‌های مشخصی برای پذیرش گردشگر از این کشور داشته باشیم. این مدیر برنامه بین‌المللی دانشگاه دوله ایلز بالرز اسپانیا، در ادامه سخنان خود با مقایسه سواحل ایران و اسپانیا نسبت به آلودگی سواحل دریای مازندران ابراز تاسف و خاطر نشان کرد: آب همواره برای ما مایه‌ای حیاتی بوده است و هر روز بیشتر این اهمیت رخ می‌نماید. وی با اشاره به شعار سازمان جهانی گردشگری و لزوم توجه به آب و بهره‌گیری از این فرصت، بیشترین مصرف فردی آب را به فرد توریست نسبت داد و در این راستا شرح داد: مصرف آب یک هتل یا یک رستوران بسیار بالا است و شایسته است این مراکز هم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند. به علاوه تصور کنید چه میزان آب برای شست‌وشوی هرروزه ملحفه‌ها و حوله‌های هتل مصرف و چقدر مواد شوینده از این طریق وارد طبیعت می‌شود. امروز تدابیری برای این منظور در هتل‌های بین‌المللی درنظر گرفته شده است. چرا نباید از تکنولوژی برای کاهش مصرف منابع طبیعی در گردشگری بهره گیریم؟
وی با اشاره به این موضوع که هیچ صنفی بیشتر از توریسم صلح‌طلب نیست، افزود: بی‌شک با از بین رفتن صلح، توریسم نیز از بین خواهد رفت؛ به تعبیری این جزو وظایف فعالان گردشگری است که صلح را حفظ کند. وی با ذکر لزوم پایداری در گردشگری، تشریک مساعی و هماهنگی و همکاری بخش‌های مختلف گردشگری را لازمه بقای توریسم عنوان کرد.
پروفسور جعفری سخنان خود را با این کلام به پایان برد که «ما توریسمی می‌خواهیم که در آن هم توریست شاد باشد، هم میزبان و هم طبیعت حفظ شود.»

بخش خصوصی، اساس گردشگری
رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سخنران بخش دوم همایش روزجهانی گردشگری بود.
وی در سخنان خود دانشگاه را کانون علم و آزاداندیشی عنوان کرد و آزاداندیشی را لازمه توسعه علمی دانست. نجفی با اشاره به این موضوع که رابطه دانشگاه و دستگاه‌های اجرایی بعضا بسیار ضعیف بوده، افزود: مراکز تولید علم باید با دستگاه‌های اجرایی ارتباط داشته باشند. وی ادامه داد: در این مدت من متوجه شده‌ام که بسیاری از ایده‌هایی که به ذهن من رسیده، پیش از این مدنظر استادان امر بوده و این مایه خرسندی ما است و لزوم تعامل ما با دانشگاه را مشخص می‌کند. او قابلیت‌های ایران را بیشمار دانست و دغدغه اصلی را به فعلیت رساندن این پتانسیل‌ها ذکر کرد. وی با اشتباه خواندن انحلال برخی مراکز علمی هتلداری و گردشگری، گفت: سعی ما در سال‌های پیشین این بوده که این مراکز را بهبود ببخشیم. نجفی با اشاره به افتتاح مقطع دکترای جهانگردی در دانشگاه علامه طباطبایی، ابراز امیدواری کرد که این امر گامی در جهت کاربردی کردن پتانسیل‌ها باشد.
او با اظهار این مطلب که طی سفرش به نیویورک با استادان در دانشگاه‌هایی که در این حوزه کار می‌کردند دیدارهایی داشته، عنوان کرد: دانشگاه نیویورک هنوز مقطع دکترا در رشته جهانگردی ندارد ولی بیش از 80درصد فارغ‌التحصیلان این رشته، در مشاغل مرتبط مشغول به کار و توسط یک سیستم، شناسایی می‌شوند. وی با تصریح این مطلب که منظور از کم سواد بودن بخش گردشگری، عدم بهره‌گیری هتلداران و آژانس‌داران از دانش‌آموختگان است، گفت: بخش‌های مختلف گردشگری باید یکدیگر را پوشش دهند.
وی اساس گردشگری را در بخش خصوصی ذکر کرد و از برنامه‌اش مبنی بر احصای مجموعه‌ای از فعالیت‌های این بخش خبر داد. معاون رییس جمهور افزود: بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد باید در بحث تصمیم‌گیری و نظارت نیز نقش داشته باشند.
در ادامه نجفی در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که پرسیده بود «چه برنامه‌ای برای برندسازی گردشگری در سازمان وجود دارد»، گفت: در این زمینه دکتر بهشتی و همکارانشان مشغول تحقیق و بررسی هستند و با توجه به اینکه اهمیت این موضوع برما روشن شده است، به زودی دستاورد آن مشخص خواهد شد.
نجفی به سوالی درمورد چرایی مخالفت ایشان با وزارتخانه شدن سازمان میراث، اینگونه پاسخ گفت: این نهاد چون باید فرابخشی کار کند، باید در جایگاهی بالاتر از وزارتخانه قرار بگیرد. از سوی دیگر این بخش آنچنان با تغییرات متعدد روبه‌رو بوده که بهتر است 4سال آتی را صرف سروسامان دادن به آن کنیم تا اینکه بخواهیم در تغییر ساختار سازمانی آن، به اتلاف وقت بپردازیم. وی با اشاره به بی سابقه بودن قرار گرفتن سه بخش صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری ذیل یک سازمان، گفت: در همه دنیا نیز این‌گونه نیست که بخش گردشگری تحت عنوان وزارتخانه اداره شود.
این مراسم با تقدیر از پروفسور جعفری از سوی دانشگاه علامه، پایان یافت.
حاشیه
آقای نجفی در جمع متخصصان و دانشگاهیان حوزه گردشگری در جواب سوال یکی از دانشجویان گفتند: «لزومی ندارد معاون گردشگری، حتما متخصص این حوزه باشد. همین که دکترای مدیریت داشته باشد کافی است» و این حرف را در شرایطی عنوان کردند که در همین روز و با حضور ایشان مقطع دکترای مدیریت جهانگردی نیز در دانشگاه علامه طباطبایی افتتاح شد!
هنگام انتصاب دکتر نجفی که بحث غیر متخصص بودن ایشان مطرح شد، اینکه ایشان مدیر خوبی هستند می‌توانست پاسخ خوبی به منتقدین باشد. ایشان باید در سه حوزه کمابیش مرتبط و گاه ناهمسوی صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری هماهنگی ایجاد کنند و یافتن کسی که متخصص هر سه حوزه و در عین حال مدیر خوبی باشد، کاری سخت یا شاید ناممکن بود. حال وقتی ایشان با رویکرد تخصص‌گرایی و استفاده از کارشناسان این حوزه که جدا ضرورتی گریزناپذیراست، سکان این سازمان را در دست گرفتند، شاید انتظار شنیدن این سخن از ایشان نمی‌رود. «معاون گردشگری» عنوان مشخصی است که پارامترهای موثر در انتخاب وی نیازی به تبیین ندارد. او قرار نیست فقط هماهنگ کننده و مدیر باشد بلکه باید گردشگری و تمام چالش‌های پیش روی آن و راه‌ رشدش را بداند. انتخاب یک مدیر صرف در این حوزه، ادامه روند نامهربانی و برخورد غیرمسوولانه با آن است؛ آن هم در شرایطی که پیش از این به قدر کافی از عدم تخصص و سوء مدیریت رنج برده است. تغییر درروندی که پیش از این وجود داشت (و بیم آن می رود که ادامه پیدا کند) و اکثریت متخصصان در ناکارآمدی آن همداستانند، مستلزم ایجاد تغییری در شکل و محتوی این مدیریت است؛ همچنان که در مدیریت‌های دیگر رخ داد. با وجه نظر قرار دادن تخصص گرایی، بازگشت به کارشناسان و آشتی دادن آنها، می‌توان گردشگری را با تجربه و تخصص از آب و گل درآورد.
حالا این نکته هم بماند که معاون رییس‌جمهور به سوال «خبرنگار دنیای اقتصاد» مبنی بر تغییر در معاونت گردشگری، پاسخ نداد و این ابهام را در اذهان باقی گذاشت که آیا در دوره پیشین معاونت گردشگری موفق بوده که اکنون تغییری در آن ایجاد نمی‌شود؟