میترا یزدچی* از زمان‌های قدیم آب‌انبارها که حوض یا استخر سرپوشیده‌ای برای ذخیره آب در زیرزمین بودند، ساخته می‌شدند تا آب آشامیدنی را برای روزهای کم آبی فراهم ‌کنند.
در گذشته، اغلب شهرها و روستاهای ایران دارای فضاهای گردهمایی نظیر شربت‌خانه‌ها بودند که مردم برای گفت‌وگو و استراحت موقت در این اماکن گرد هم می‌آمدند، شربتی می‌آشامیدند و در باب موضوعات محلی روز مذاکره می‌کردند. گفته می‌شود نخستین شربت خانه‌ها پس از ظهور اسلام و منع مذهبی نوشیدن شراب، در دوره سلطنت تیمور در شهر سمرقند پدید آمد و در زمان شاه اسماعیل صفوی به اوج رسید، ولی در نهایت در همان دوره با آمدن قهوه رو به زوال رفت. در دوره صفویه یک فضایی مانند عطاری نیز وجود داشت که انواع و اقسام دمنوش‌ها و شربت‌ها به مراجعه‌کنندگان داده می‌شد که منحصرا برای ایرانیان بود. حالا به تقلید از آن شربت‌خانه‌ها، در آب انبار تاریخی شادقلی خان استان قم توسط بخش خصوصی، یک شربت‌خانه راه‌اندازی شده است. شربت‌خانه شادقلی‌خان در حال حاضر با انواع دمنوش‌های گیاهی از گردشگران پذیرایی می‌کند. آب انبار شادقلی خان مربوط به دوره قاجار و در فهرست میراث فرهنگی ایران قرار گرفته است. در زمان واگذاری با 80 درصد تخریب کامل رو به رو بود که به صورت سرقفلی با تعامل با اداره اوقاف و میراث فرهنگی به عنوان ناظر، عملیات مرمت و احیای آن به مدت سه سال انجام شد و پس از آن به صورت یک مجموعه گردشگری و پذیرایی درآمد.
بخش دیگر آب انبار شادقلی خان، عکسخانه است که گردشگران با لباس‌های محلی استان‌های مختلف کشور و در فضایی کاملا سنتی در آن عکس یادگاری می‌گیرند. بازارچه صنایع دستی، سفره‌خانه، چایخانه و مخزن آب‌انبار که شاید در آینده نزدیک به نمایشگاه عکس تغییر کاربری دهد، از دیگر بخش‌های این آب انبار تاریخی است. انبار سابق و شربت خانه فعلی شادقلی خان، که در فاصله ۳۰۰ متری حرم مطهر حضرت معصومه(س) و تقاطع بلوارهای پیامبر اعظم(ص) و عمار یاسر قرار دارد، پیش از تغییر کاربری مخروبه و موجب ناراحتی و مزاحمت مردم محل بود، ولی امروز تعداد زیادی از جوانان همان محله با افتخار در آن شاغل شده‌اند و موجب رونق کسب‌وکار سایر کسبه نیز شده است.
تمام مایحتاج این شربت‌خانه با همکاری اهالی محل تهیه شده و توریست‌های مسلمان زیادی روزانه در آن رفت و آمد دارند. همچنین متولیان آن امید دارند که در آینده نزدیک فعالیت‌های این شربت‌خانه را گسترش دهند.
yazdchymit@yahoo.com*