گردش در سینما؛ از فیلم تا لوکیشن

پرستو فخاریان- امروزه عوامل متعددی بر انتخاب مقصد سفر اثر می‌گذارند. بازاریابی و تبلیغات در این زمینه نقش مهمی دارند و رسانه‌ها به ویژه سینما هم با تبلیغات آشکار و هم نهان از مسافران دعوت می‌کنند تا برخی مناطق را از نزدیک ببینند. در این راستا گردشگری فیلم به وجود می‌آمد که به اثرات سینما و محصولات تلویزیونی بر تصمیمات سفر اشاره کند، فیلم‌هایی که مردم را تشویق می‌کنند که مکان‌های دست اولی را که پیش از این بر پرده سینما دیده‌اند، حالا از نزدیک مشاهده کنند. گردشگری فیلم نه تنها وسیله مناسبی برای بازاریابی مقصد است، بلکه فرصت‌های توسعه تولیدات تازه را نیز فراهم می‌آورد، تورهای موقعیتی (در محل‌هایی که لوکیشن فیلم‌های سینمایی بوده)، موزه‌های فیلم و سینما، نمایشگاه‌ها و... جاذبه‌هایی هستند که به گسترش توریسم نیز کمک می‌کنند. کنفرانس‌های مختلفی نیز حول محور تعامل سینما و گردشگری در جهان برگزار می‌‌شود و گویی اهمیت رابطه این دو صنعت باهم روز به روز بر همگان روشن می‌شود. بازدیدکنندگان از لوکیشن‌های فیلم، می‌خواهند تجربه‌ای «در محل» و نزدیک داشته باشند تا داستان مجدد برایشان تداعی شود. با این حساب واضح است که سینما در گسترش تصویر مناسب از کشورها نقشی بیش از حد تصور دارد و مخاطبان را برای شناخت کشورها جذب می‌کند. در واقع تصویری که فیلم‌ها از هر کشور در ذهن مخاطب به‌وجود می‌آورند، این امکان را فراهم می‌کند که مسافران بالقوه را به مسافران بالفعل تبدیل کند. توانایی سینما برای شکل دادن به انگاره فردی و اجتماعی مدتی است که قدرت‌های دولتی کشورهای مختلف را نیز برآن داشته تا از این فرصت کمال بهره را برای رسیدن به اهداف خود به ویژه در حوزه گردشگری ببرند.

برای مثال، لندن یکی از سینمایی‌ترین شهرهای جهان است و از این طریق توانسته جاذبه‌های گردشگری‌اش را معرفی کند. هرساله بیش از ۱۵میلیون گردشگری خارجی برای بازدید از لندن به انگلستان سفر می‌کنند و در کنار این تعداد، ۱۰ میلیون گردشگر داخلی نیز به این شهر می‌روند. فیلم‌های نمایش داده شده در بریتانیا، سالانه یک‌گردشگر خارجی از هر ۱۰ گردشگر خارجی را جذب می‌کند و این رقم پتانسیل افزایش نیز دارد. اکثر برندهای سینمایی مانند «هری پاتر»، موجب تبلیغات جهانی برای لندن شده و به علاوه باعث می‌شود که گردشگران را به خود جذب کند.

در سال ۲۰۱۲ لوکیشن‌های هشت‌گانه هری‌پاتر در صدر مقاصد گردشگری لندن بود. ایستگاه راهن‌آهن «سن پانکراس» لندن‌ و سالن بزرگ کلیسای کالج «کریست» که از فضاهای جالب این فیلم بود، بیشترین بازدیدکننده را داشته است. پیش از این، مجموعه‌ای از نقشه‌های فیلم در لندن تولید شده بود و حال نیز چنین نقشه‌هایی به صورت آنلاین درآمده و به‌عنوان نخستین ابتکارات گردشگری فیلم ارائه شده‌اند. این نقشه‌ها مردم را به نگاهی نو به شهر لندن و گردش در این شهر دعوت می‌کنند.

اسپانیا یکی از اولین کشورهای اروپایی بود که توجه رسمی و سازمانی به گردشگری مبذول داشت و از فیلم‌هایش نیز در جهت منافع سیاسی، گسترش و دفاع از وجهه ملی استفاده کرد. در اسپانیا نیز از همان ابتدا، سینما ثابت کرد که نقش بسیار چشمگیری در شکل‌دهی به تصور اجتماعی مردم دارد، این تصویر از اسپانیا هم به وجهه سیاسی آن کمک می‌کند و هم گردشگران را به این کشور می‌کشاند.

حالا کشورها مدت‌ها است که سعی می‌کنند لوکیشنی باشند برای فیلم‌های کارگردانان معروف. آنها خوب می‌دانند به زودی به واسطه اکران چنین فیلم‌هایی، سیل گردشگران به کشورشان جاری خواهد شد. مثلا ترکیه با آغوش باز از غول‌های فیلمسازی هند دعوت کرده که در این کشور آسیایی- اروپایی فیلم بسازند. تایلند، اندونزی، مالزی و هند از بین کشورهای آسیایی و استرالیا، اسکاتلند، نیوزلند، ایتالیا و آلمان از جمله دیگر کشورهایی هستند که صحنه‌های سینمایی جذاب و مشهوری را در خود جای داده‌اند و توریست‌ها را به خود جذب می‌کنند. جنگل‌های بکر نیوزلند نیز پذیرای کسانی است که «ارباب حلقه‌ها» را دوست داشتند و دلشان می‌خواهد فضایی را که این فیلم در آن ساخته شده، از نزدیک ببینند. همین‌طور حاشیه‌های بمبئی بعد از «میلیونر زاغه‌نشین» به خودش گردشگران بسیاری دید.

فراتر از همه اینها، هالیوود نیز خود یکی از پر بازدیدکننده‌ترین نواحی در آمریکا است. گردشگرانی که به این کشور سفر می‌کنند، اغلب علاقه‌مندند به هالیوود نیز سری بزنند و بدانند این همه فیلم که بر پرده‌های سینما دیده‌اند، در کجا و چگونه ساخته شده‌اند. یکی دیگر از نمونه‌ها هم دیزنی‌لند است. گرچه این پارک موضوعی، لوکیشن اصلی کارتون‌ها و انیمیشن‌هایی که در بچگی می‌دیدیم نیست؛ اما همین که آنچه کودکان بر پرده سینما یا تلویزیون دیده‌اند حالا در دنیای واقعی برایشان ساخته شده، خود جاذبه توریستی منحصر به فردی است که تقریبا همه گردشگرانی که به آمریکا می‌روند، سعی دارند آن را از دست ندهند.

سینما، تنها حوزه‌ای نیست که گردشگری به آن ربط پیدا می‌کند. در حقیقت میان رشته‌ای بودن گردشگری، آن را در موقعیتی قرار داده که می‌تواند با اندکی دقت و هوشمندی، از پتانسیل‌های بی‌شماری که برای توسعه‌اش وجود دارد کمال بهره را ببرد؛ حالا هر کشوری به فراخور سیاست‌هایش و هر بخشی به تناسب بضاعتش.