تلخکامی گردشگری در « سرزمین شکر»

دنیای اقتصاد، امیر شاملویی: در سال‌های دهه ۱۹۵۰ میلادی کوبا یکی از کشورهایی بود که در مهم‌ترین تنش‌های سیاسی جهان نقش داشت. این کشور که پس از انقلاب کوبا به رهبری فیدل کاسترو با آمریکا دچار تنش عمیقی شد، مورد تحریم‌های این کشور قرار گرفت و تا چند سال پیش نیز در این تحریم‌ها قرار داشت. دولت اوباما با تغییراتی که در سیاست‌ خارجی خود اعمال کرد، سرانجام با این کشور به توافق رسید و تحریم‌های علیه این کشور لغو شدند. اما حالا پس از به قدرت رسیدن ترامپ، صداهای جدیدی به گوش می‌رسد. رئیس جمهوری جدید ایالات متحده می‌گوید توافق دولت سابق این کشور با کوبا را لغو می‌کند و سیاست‌های جدیدی در قبال این کشور اتخاذ خواهد کرد که مطابق وعده‌هایش در دوران انتخاب ریاست‌جمهوری است. گمان می‌رود یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در نتیجه اقدامات آمریکا علیه این کشور آسیب ببیند، گردشگری کوبا باشد. این کشور پس از تنش در روابط خود با آمریکا از دهه ۱۹۵۰ میلادی به بعد، به کمک‌های اقتصادی شوروی نیاز داشت تا اینکه در دهه پایانی قرن بیستم با فروپاشی شوروی این کشور حامی اصلی خود را از دست داد.

کوبا برای عبور از مشکلات اقتصادی خود پس از قطع کمک‌های شوروی و فروپاشی آن کشور، راه تقویت گردشگری را در پیش گرفت و به‌ویژه پس از سال ۲۰۰۸ با انجام پاره‌ای اصلاحات اقتصادی نقش بیشتری برای بخش خصوصی قائل شده و به زیرساخت‌های گردشگری خود و نقش سرمایه‌گذاری خارجی و اصلاح قوانین توجه کرد. با توافق رائول کاسترو، برادر و جانشین فیدل کاسترو با اوباما، روزنه‌های امیدی برای بهبود اقتصاد کوبا و گردشگری این کشور شکل گرفت اما به نظر می‌رسد این توافق اکنون با مشکل روبه‌رو شده باشد. اقتصاد کوبا که تا چند سال پیش با کمک دریافت یارانه‌های ونزوئلا به چرخش درمی‌آمد اکنون با مرگ چاوز و مشکلات شدید اقتصادی در این کشور با دشواری‌هایی روبه‌رو شده است. رسانه‌های بین‌المللی از جمله فوربس و گاردین در گزارش‌هایی جداگانه به این مساله پرداخته‌اند که وضعیت کوبا و گردشگری این کشور پس از اظهارات جدید دونالد ترامپ چگونه خواهد بود.

تهدیدات نو برای یک اقتصاد بحران‌زده

فوربس در گزارش خود پیرامون اثرات این اظهارات بر گردشگری کوبا، با یک سوال آغاز می‌کند: چه خواهد شد اگر سیاست جدید دولت ترامپ مستقیما سفر اتباع آمریکایی به کوبا را تحت تاثیر قرار دهد؟ اگر چنین اتفاقی در عمل نیز محقق شود، سفارت‌های واشنگتن و هاوانا که در سال ۲۰۱۵ و پس از حدود نیم قرن تنش بین دو کشور، باز شده بودند، همچنان باز خواهند ماند. گروه محدودی از گردشگران آمریکایی همچنان به این کشور تردد خواهند کرد اما قوانین دشوارتر خواهد شد. اگر منع مبادلات علیه شرکت‌های تحت‌کنترل نظامیان کوبایی در دستور کار آمریکا قرار گیرد، یکی از صنایعی که متاثر خواهد شد صنعت هتلداری و گردشگری است، زیرا بیشتر صنایع در این کشور در اختیار آنان قرار دارد. پیامد این رویداد آن است که کوبایی‌هایی که در طول چند سال اخیر مشارکت خود را در بخش گردشگری این کشور افزایش داده‌اند، بیش از بسیاری از بخش‌ها و اقشار مردم این کشور متضرر خواهند شد.

به‌رغم اینکه سیاست سفر به کوبا‌ به معنی دشوارتر شدن محدودیت‌های سفر است، پروازهای مستقیم تجاری بین کوبا و آمریکا و مسیر جدید کشتی‌های کروز به این کشور همچنان از حرکت باز خواهند ماند. براساس قانون ایالات‌متحده آمریکا، سفر به کوبا تحریم شده اما دولت اوباما به اتباع خود اجازه داده بود به عنوان بخشی از سفرهای آموزشی «مردم با مردم» به این کشور سفر کنند. تاکید کوبایی‌ها برای سفر به این کشور بیشتر روی سبک زندگی و فرهنگشان قرار دارد. اما توریست‌های زیرک به چیزی بیش از آفتاب این جزیره کارائیبی علاقه دارند و علاوه‌بر سفرهای آموزشی می‌خواهند بازدیدی به صورت سفرهای انفرادی از کشوری که یکی از بهترین صخره‌های جهانی حفاظت‌شده را در جهان دارد، داشته باشند و از کشوری که یکی از بهترین سواحل و سیگارها را در جهان دارد، بهره‌مند شوند. سخت‌تر شدن قوانین با این سیاست جدید، چنین سفرهایی را دشوار خواهد کرد. اکنون سفرها تنها با مجوز تورهای گروهی قابل‌انجام خواهد بود.

دیوارهای بلند آمریکایی مقابل گردشگری کوبا

سیاست جدید سفر به معنی تشدید و فشار بیشتر بر قوانین موجود است که طراحی شده‌اند تا توریست‌های آمریکایی تنها در شکل‌های مجازی که برای سفر به این کشور عنوان شده، مسافرت کنند. عدم توجه به این ۱۲ حالت مجاز سفر موجب جریمه‌های سنگینی شده و در نتیجه گردشگرانی را که با انگیزه تفریح و فراغت دست به سفر از آمریکا به کوبا می‌زنند، خواهد ترساند. سیاست جدید و محدودتر کوبا قطعا روابط اقتصادی جدید با کوبا را نیز تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد، اما بر معاهدات کسب و کارهایی مانند هتل‌های استاروود (تحت اختیار شرکت بین‌المللی ماریوت) که در دوره اوباما منعقد شد و هدف از آن مدیریت هتل تاریخی هاوانا است، اثر نمی‌گذارد. همچنین هیچ طرحی وجود ندارد که میزان سیگار و برخی اقلام این کشور را که آمریکایی‌ها برای مصرف شخصی به کشور خود بازمی‌گردانند، تغییر دهد. دست‌اندرکاران صنعت سفر شامل خطوط هواییAirBnB، خطوط کشتی‌های کروز، هتل‌های زنجیره‌ای و گردشگران بالقوه و بالفعل، بر این تغییرات تمرکز کرده‌اند و اینکه چگونه این وقایع بر گردشگری کوبا اثر خواهد گذاشت نیز مورد بررسی علاقه‌مندان به سفر و فعالان آن کشور قرار گرفته است. با تشدید قوانین برای توریست‌های آمریکایی، بسیاری از مشاغل مربوط به صنعت سفر و منابع ارزی زیادی در معرض خطر قرار می‌گیرند و حداقل در کوتاه‌مدت این وضعیت برقرار خواهد بود.

مرگ یک تجربه خوب؟

این موارد در حالی است که به گزارش گاردین در سال ۲۰۱۵، پس از بهبود روابط بین دو کشور میزان سفرهای گردشگری اتباع آمریکایی به کوبا ۳۶ درصد افزایش یافته بود و این رقم شامل کسانی نیز می‌شد که به‌دلیل محدودیت‌های سفر بین دو کشور از طریق یک مرز میانجی مانند مکزیک به کوبا می‌رفتند. افزایش شگرفی در تعداد آمریکایی‌هایی که ارتباطات خانوادگی با کوبایی‌ها نداشتند و از این کشور بازدید می‌کردند نیز با آب شدن یخ بین دو کشور مشاهده شد. بر همین اساس، در فاصله اول ژانویه تا ۹ ماه مه سال ۲۰۱۵ بیش از ۵۱ هزار آمریکایی از کوبا دیدن کردند که نسبت به مدت مشابه سال پیش از آن که حدود ۳۷ هزار نفر بود، افزایشی ۱۴ هزار نفری آن هم در یک بازه تقریبا ۵ ماهه نشان می‌دهد. از این میان بیش از ۳۸هزار نفر به‌طور مستقیم به کوبا پرواز کرده بودند که در قیاس با مدت مشابه سال ۲۰۱۴، افزایشی ۹ هزار نفری را تجربه می‌کرد.

۱۳ هزار آمریکایی دیگر از طریق کشور سومی مانند باهاماس، مکزیک، جامائیکا یا جزایر کیمن به کوبا رفته بودند. با این حال این رقم نسبت به میزان گردشگران ورودی کوبا که در همین بازه در سال ۲۰۱۵ به حدود ۵/ ۱ میلیون نفر می‌رسید، چندان قابل‌توجه نیست. بر اساس آمارهای موجود دفتر ملی آمار کوبا، هرچند در ادامه سال در مجموع ۱۴۷ هزار گردشگر از مجموع ۱/ ۳ میلیون نفر گردشگر این کشور در سال ۲۰۱۵ آمریکایی بودند (یعنی حدود ۵ درصد از کل گردشگران)، با این حال سخت‌تر شدن شرایط سفر برای این کشور ضررهایی خواهد داشت و صنعت گردشگری این کشور را متضرر خواهد کرد. به‌رغم تمام آنچه گفته شد ترامپ نشان داده است که در مواردی بیش از آنچه دنبال سیاستی خاصی باشد، به دنبال تغییر شرایط قرارداد است و شاید این اظهارات اخیر نیز مبنی بر ایجاد یک رابطه جدید با شرایطی متفاوت از قرارداد بین اوباما و کاسترو باشد.