فرشید کریمی/ کارشناس ارشد گردشگری و هتلداریسال‌هاست

که دهم ماه ژوئن برابر با بیستم خرداد به‌عنوان روز جهانی «صنایع‌دستی» در تقویم بین‌الملل به ثبت رسیده که خود بیانگر جایگاه والای تولیدات صنایع‌دستی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ملموس هر منطقه از جهان است؛ آنچه امروزه به عنوان هنرصنعت شناخته شده و بی‌شک ریشه‌ای به بلندای تاریخ دارد و در تمامی سرزمین‌ها از ارزش والایی برخوردار است. اهمیت صنایع‌دستی به عنوان مولفه‌ای فرهنگی و از عوامل توسعه اقتصادی ملل مختلف، تا جایی‌ است که در سال ۱۹۶۴ میلادی، شورای جهانی صنایع‌دستی وابسته به یونسکو تاسیس شد و به این ترتیب صنایع‌دستی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت.

همچنین سال‌های زیادی است که جایگاه صنایع‌دستی در ارتباط با گردشگری بیش از گذشته مطرح شده و به عنوان یکی از لازمه‌های این صنعت در راستای پاسخگویی به نیازهای فرهنگی گردشگران در کانون توجه قرار گرفته است؛ چراکه خرید سوغات از اقدامات معمول گردشگران است و بخش عمده این سوغات را تولیدات صنایع‌دستی تشکیل می‌دهد. اهمیت این ارتباط تا جایی است که امروزه کشورهای بسیاری کوشیده‌اند با تلفیقی از صنایع‌دستی و نمادهای ملی- ‌منطقه‌ای خود تولیدات جدیدی را برای فروش به گردشگران کشورهای مختلف خلق و عرضه کنند. همچنین بسیاری از کشورها به ایجاد امکانات گردشگری در کنار مراکز عمده تولید محصولات صنایع‌دستی و تولیدات سنتی خود پرداخته‌ و به این طریق صنایع‌دستی را محور توسعه گردشگری در یک منطقه قرار داده‌اند. ایران از قطب‌های تولید صنایع‌دستی جهان است؛ عنصر فرهنگی که در تعامل با صنعت نوپای گردشگری کشورمان قرار دارد و همواره مورد توجه گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، واقع شده است.

با توجه به اینکه در چند سال اخیر روند ورود گردشگر به کشور نسبت به گذشته افزایش یافته، بنابراین این افزایش، فرصت مناسبی را برای عرضه و فروش تولیدات صنایع‌دستی فراهم آورده است. به عبارتی افزایش تولید و فروش محصولات صنایع‌دستی با رشد توریسم ارتباط مستقیمی دارد و به اشتغال‌زایی در بازار صنایع‌دستی منجر خواهد شد. تحقق این مهم نیازمند توجه به مواردی است که از مهم‌ترین آن‌ها اشباع بازار صنایع‌دستی از محصولات چینی و فاقد اصالت است که به صورت انبوه و با الگوبرداری از محصولات ایرانی تولید و به کشور وارد می‌شوند. این محصولات اگرچه با قیمتی بسیار ارزان‌تر از محصولات ایرانی به فروش می‌رسند، اما از اصالت و هویت ایرانی برخوردار نیستند و گردشگران نیز قطعا تمایل چندانی برای خرید این محصولات به عنوان نمادهای فرهنگی یک منطقه از خود نشان نخواهند داد. مورد دیگر نبود یا کمبود مولاژهای تولیدی از نمادهای شهرهای مختلف کشورمان است؛ آنچه که در بسیاری از شهرهای دنیا با هدف عرضه به گردشگران به وفور یافت می‌شود، اما در ایران چندان در دسترس نیست و گردشگران برای تهیه این محصولات سردرگم هستند. در کنار چنین موانعی تقویت نگاه گردشگرمحور به مقوله صنایع‌دستی نیز امری ضروری است که راه‌اندازی کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی بومی در مناطق گردشگری برای فراهم‌آوردن زمینه بازدید گردشگران از اقدامات موثر در این زمینه خواهد بود. هم‌اکنون نیز تعداد زیادی از این کارگاه‌ها در کشور فعال هستند. در عرصه بین‌الملل و مقوله صادرات نیز ایجاد مراکز متمرکز فروش در کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای علاقه‌مند به فرهنگ مشرق زمین نیز اقدامی دیگر است که البته باید حساب‌شده و با شناسایی و بررسی بازارهای هدف باشد؛ اینکه هر بازار متقاضی کدام‌یک از کالاهای ایرانی است و به چه دلیل؟

باید توجه داشت که میان گردشگری و صنایع‌دستی رابطه‌ای دو‌سویه برقرار است. صنایع‌دستی می‌تواند از عوامل تاثیرگذار در جذب گردشگران باشد و توسعه گردشگری نیز توسعه تولید و افزایش بازار فروش محصولات صنایع‌دستی را به دنبال خواهد داشت؛ چراکه محوریت گردشگری در ایران، گردشگری فرهنگی است و به‌طور حتم گردشگران اعم از گردشگران داخلی و خارجی مشتاق هستند تا هنگام بازگشت، نمادی فرهنگی از مقصد مورد بازدید را خریداری کنند و به عنوان یادگار یا سوغات همراه خود ببرند.