فرمول توسعه گردشگری سیستان و بلوچستان

دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: مقامات دومین استان پهناور کشور در تلاشند با تسهیل شرایط سفر به این منطقه، زمینه شکوفایی گردشگری را در این خطه فراهم و به دنبال ورود گردشگر و درآمدهای حاصل شده از این طریق، توجه سرمایه‌گذاران را برای تامین منابع مالی توسعه زیرساخت‌های این منطقه جلب کنند. اما فرمول دستیابی به این موفقیت در منطقه‌ای که سال‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته چندان هم آسان نیست. در همین حال، رئیس هیات‌مدیره کانون سراسری انجمن‌های راهنمایان گردشگری، ضمن ابراز خرسندی از توجه مبذول شده به سیستان و بلوچستان برای معرفی این استان به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری، احصای توانایی‌های این منطقه و پس از آن هدف‌گذاری کمی در این خصوص را‌ پیش‌نیاز حرکت در این مسیر و تحقق اهداف مورد نظر عنوان کرد.

آرش نورآقایی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با تاکید بر حذر کردن از پیمودن مسیرهای نادرست گذشته که برای معرفی دیگر مقاصد به‌کار گرفته شده، بررسی تجارب پیشین را بسیار ضروری دانسته و به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «گفتن از داشته‌ها برای توسعه یک مقصد گردشگری تنها راه‌حل ممکن نیست، بلکه روشن کردن این موضوع که این دارایی‌ها چگونه و از چه طریقی می‌توانند ارزش‌آفرینی کرده و به فرصت بدل شوند، ضرورت نخستین برای پوشاندن جامه عمل به ایده‌های موجود است.» او در این‌باره می‌افزاید: «تعریف یک معادله پایدار برای توسعه گردشگری سیستان و بلوچستان و آوردن رفاه به این استان از مسیر گردشگری، تنها با کمی‌سازی اهداف و برنامه‌ها ممکن خواهد بود.»

به عقیده این راهنمای گردشگری، پس از شناختن تمام ظرفیت‌های گردشگری این منطقه، گام بعدی تعیین اهداف قابل اندازه‌گیری است. نورآقایی توضیح می‌دهد: «برای مثال باید با تعیین سطح فروش و درآمدهای حاصل از صنایع دستی، آینده این حوزه را در استان به وضوح مشخص کنیم. در مورد هر یک از سایت‌های تاریخی نیز میزان بازدیدها باید به‌عنوان ملاک ارزیابی میزان موفقیت در عملکرد دستگاه‌ها مورد نظر قرار گیرد؛ چرا که تنها از این طریق می‌توان به رصد فعالیت‌ها و مشخص کردن ادامه مسیر نائل آمد.»

گامی برای آشناسازی

برگزاری تورهای آشناسازی برای گروه‌های مرجع از جمله اصحاب رسانه و راهنمایان گردشگری، از جمله تلاش‌هایی است که مسوولان استانی و همچنین کشوری، برای معرفی استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان یک مقصد گردشگری به‌کار گرفته‌اند. همچنین نامیدن سال ۹۶ با عنوان گردشگری، اقدام دیگری است که با هدف معرفی این استان در مجموع مناطق گردشگرپذیر، با هدف جلب توجه گردشگران داخلی به پهناورترین استان کشور صورت‌پذیرفته است. در این خصوص نیز رئیس هیات‌مدیره کانون سراسری انجمن‌های راهنمایان گردشگری به خبرنگار ما می‌گوید: «در تورآشناسازی برای راهنمایان گردشگری، ماموریت مشخصی برای راهنمایان در امتداد برنامه‌های کلان‌تری که برای رونق بخشی به گردشگری سیستان و بلوچستان وجود دارد، تعریف نشد؛ با این‌همه، مهم‌ترین نقشی که راهنمایان در راستای معرفی این استان به‌عنوان یک مقصد جدید می‌توانند داشته باشند، تغییر نگرش گردشگران داخلی نسبت به این منطقه است.»

نورآقایی به ظرفیت‌های گردشگری سیستان و بلوچستان نیز اشاره کرد و توجه به الگوی پایدار در همزیستی مردمان این سرزمین با گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در این سرزمین را از جمله ضروریاتی عنوان می‌کند که در توسعه گردشگری این استان باید مورد توجه قرار گیرد. او در این‌باره می‌افزاید: «ساکنان سیستان و بلوچستان همواره توانسته‌اند با بهره‌مندی اصولی از منابع طبیعی گیاهی و جانوری، معیشت خود را به‌صورت پایدار تامین و در همجواری با عناصر طبیعی، صورتی مسالمت‌آمیز از همنشینی با محیط زیست را تجربه کنند.» این فعال بخش خصوصی ادامه می‌دهد: «با همین شیوه، این مردمان علاوه‌بر اینکه نیازهای اولیه خود را برطرف کرده‌اند، به خلق صنایع‌دستی ارزشمند نیز پرداخته‌اند؛ صنایعی که معرفی و تولید آنها با هدف ورود به بازار مصرفی، می‌تواند بسیاری از اهالی این منطقه را منتفع و به محلی برای کسب درآمد پایدار تبدیل کند.»

نورآقایی خاطرنشان می‌کند: «گونه‌های جانوری متنوع و منحصربه‌فرد در سیستان و بلوچستان از جمله تمساح گاندو و نیز گیاهانی که می‌توانند مصرف دارویی داشته باشند، دیگر ویژگی‌هایی هستند که در صورت هدف‌گذاری مشخص، فرصت‌هایی بزرگ را برای توسعه همه‌جانبه این منطقه فراهم می‌کنند.» وی سبک زندگی و موسیقی این استان را از دیگر جاذبه‌های گردشگری پهناورترین استان کشور می‌داند و اضافه می‌کند: «علاوه‌بر اینها، گردشگری ادبی، گونه دیگری از این صنعت خواهد بود که می‌تواند به رشد درآمدهای این منطقه کمک فراوان کند.» او در پایان سخنانش با اشاره به مرزی بودن این استان و همسایگی‌اش با کشورهای افغانستان و پاکستان که بعضا به عنوان یک فاکتور خطر و تهدید از آن یاد می‌شود، تصریح می‌کند: « با توجه به این تجربه ارزشمند تاریخی که سیستان و بلوچستان در بسیاری از دوره‌ها دروازه ایران به سوی شرق بوده است، باید گفت نه‌تنها این کشورها تهدیدی برای حیات اقتصادی و امنیت سیستان و بلوچستان نیستند، بلکه با داشتن برنامه‌ریزی حضورشان فرصتی برای رشد این استان خواهد بود.»

تسهیلات دولتی به آژانس‌های تورآور

در همین حال، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان نیز در پاسخ به تشریح برنامه‌های این اداره کل برای جذب گردشگران به این مقصد، به خبرنگار ما می‌گوید: «معاونت گردشگری اداره با برخورداری از بودجه اختصاصی استانداری که برای توسعه گردشگری استان در نظر گرفته شده است، می‌تواند زمینه‌های رفاهی و امنیتی خوبی را برای برگزارکنندگان تور به این مقصد فراهم کند.» کامبیز مشتاق گوهری می‌افزاید: «برای این منظور، آژانس‌هایی که می‌خواهند تورهایی را به مقصد سیستان و بلوچستان طراحی کنند، می‌توانند با تماس مستقیم با معاونت گردشگری این استان از تخفیف‌های ۳۰ تا ۴۰ درصدی مکان‌های اقامتی موجود در سطح استان برخوردار شوند. همچنین اداره کل میراث فرهنگی، این توانایی را دارد که کلیه امور مربوط به حمل‌ونقل تورهای گردشگری برای سیر و سیاحت در این منطقه جذاب و بکر تاریخی و طبیعی را فراهم کند.»

او علاوه‌بر اینها، معرفی رستوران‌هایی که خدمات با تخفیف به تورها می‌دهند را از جمله دیگر تسهیلاتی عنوان می‌کند که با کاهش هزینه تمام‌شده سفر به استان، به جذب گردشگران بیشتر کمک خواهد کرد. مشتاق گوهری در پاسخ به سرنوشت سیاست پرداخت یارانه برای سفر به این استان نیز خاطر نشان می‌کند: «این موضوع به‌طور کلی منتفی شده است و تنها یک طرح بود که هیچ‌گونه جنبه اجرایی و عملی به خود نگرفت.» ‌معاون گردشگری این اداره کل نیز با اشاره به در دست بودن تدوین تقویم رویدادهای استان به خبرنگار ما می‌گوید: «تلاش شده تمام پدیده‌های تک مکانی و منحصر به این استان و نیز دیگر مناسبت‌هایی که وجوه آنها در سیستان و بلوچستان پررنگ‌تر از سایر استان‌هاست، در این تقویم گنجانده شود.» مجتبی میرحسینی در این‌باره توضیح می‌دهد: «ما از تمامی دستگاه‌های اجرایی استان خواسته‌ایم که برنامه‌های مدنظر خود را در سطح ملی به ما ارائه دهند تا با طرح در شورای راهبردی گردشگری استان که به مناسبت نام‌گذاری امسال به نام گردشگری برای سیستان و بلوچستان تشکیل شده، ‌مورد بررسی قرار گیرد و در این تقویم گنجانده شوند.»

برگزاری مراسم شاهنامه‌خوانی در روز ۱۲ فروردین از جمله این رویدادهاست و به گفته این مقام مسوول، تقویم مذکور پس از نهایی شدن برای اعلان عمومی در اختیار رسانه‌ها قرار خواهد گرفت. علاوه‌بر همایش ملی شاهنامه خوانی، برگزاری جشن نوروز با دعوت از نمایندگان تعدادی از کشورهای حوزه نوروز، از دیگر برنامه‌هایی است که این معاونت با همراهی استانداری در ایام نوروز در تلاش برای برگزاری آن است. سفر به استان سیستان و بلوچستان و امکان دیدن تمامی واقعیت‌های آن از نزدیک، علاوه‌بر اینکه گردی از حسرت را به خاطر نادیده انگاشته شدن فرصت‌های بی‌نظیری که در این خطه وجود دارد بر دل می‌نشاند، به‌صورت توامان، موجی از امید به آینده را نیز در دل زنده می‌کند. پهناور بودن این استان، درحالی‌که شاید به‌دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های کافی حمل‌ونقل، هزینه‌های سفر را افزایش دهد و زمان بیشتری را هم برای سفر طلب کند، خود یکی از جمله دلایلی است که سبب شده، تنوع‌ زیستی و محیطی بی‌نظیر را در این سرزمین شاهد بوده و به این ترتیب جذابیت‌های رفتن به این منطقه دو چندان شود.

سایت‌‌های تاریخی مطرح در سیستان و بلوچستان که شهر سوخته مهم‌ترین آنهاست در کنار وجود ده‌ها اثر دیگر که بسیاری از آنها برای عموم مردم ناشناخته است از یکسو و جاذبه‌های طبیعی پراکنده در سطح این اقلیم از سوی دیگر، مجموعه‌ای بی‌بدیل از شگفتی‌ها را به گردشگران عرضه خواهد کرد. در همین حال، اتصال ایران به اقیانوس از طریق دریای عمان در حاشیه جنوبی استان، ظرفیت ناب دیگری است که با سرمایه‌گذاری‌های کافی و تدوین برنامه‌های حساب‌شده، در کنار دیگر جاذبه‌های گردشگری مذکور حیات اقتصادی و امنیتی منطقه را دگرگون خواهد کرد.