«دنیای اقتصاد» ظرفیت اقامتی مشهد را بررسی می‌کند
ورود نهادهای غیرخصوصی به بازار اقامت
دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: بنا بر آمار اعلام‌شده از سوی آستان قدس رضوی، هر سال حدود ۲۷ میلیون زائر و گردشگر مذهبی به مشهد مقدس سفر می‌کنند و هر زائر به‌طور میانگین ۳ شبانه‌روز در این شهر اقامت دارد؛ بر این مبنا، ۸۰ میلیون خواب-زائر یا نفر- شب قابل شمارش است که در این صورت وجود ۲۰۰هزار تختخواب، برای اسکان ضروری به نظر می‌رسد. برهمین اساس، یک زائرشهر با ظرفیت اسکان ۲۰ هزار نفر، در حاشیه اتوبان مشهد-باغچه در حال احداث است. ساخت این شهرک که از تمام قابلیت‌های اقامتی و خدماتی برای پذیرایی از زائران امام هشتم(ع) برخوردار است، در سه فاز در حال پیگیری و برای اتمام فاز نخست آن بودجه‌ای معادل ۳۵ تا ۴۰ میلیارد تومان از طرف آستان قدس رضوی تامین شده است.
دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: بنا بر آمار اعلام‌شده از سوی آستان قدس رضوی، هر سال حدود ۲۷ میلیون زائر و گردشگر مذهبی به مشهد مقدس سفر می‌کنند و هر زائر به‌طور میانگین ۳ شبانه‌روز در این شهر اقامت دارد؛ بر این مبنا، ۸۰ میلیون خواب-زائر یا نفر- شب قابل شمارش است که در این صورت وجود ۲۰۰هزار تختخواب، برای اسکان ضروری به نظر می‌رسد. برهمین اساس، یک زائرشهر با ظرفیت اسکان ۲۰ هزار نفر، در حاشیه اتوبان مشهد-باغچه در حال احداث است. ساخت این شهرک که از تمام قابلیت‌های اقامتی و خدماتی برای پذیرایی از زائران امام هشتم(ع) برخوردار است، در سه فاز در حال پیگیری و برای اتمام فاز نخست آن بودجه‌ای معادل ۳۵ تا ۴۰ میلیارد تومان از طرف آستان قدس رضوی تامین شده است. هدف از ایجاد این مجموعه، افزایش ظرفیت اقامتی مشهد و حفظ شأن زائرانی عنوان شده که عشق و ارادت به امام هشتم(ع) آنها را راهی خراسان می‌کند؛ درحالی‌که توان مالی کافی برای استفاده از امکانات اقامتی هتل‌ها و مسافرخانه‌های موجود در این شهر را ندارند.
ظرفیت مازاد
در همین حال، به گفته نایب‌رئیس اتحادیه هتل آپارتمان‌‌داران و میهمان‌پذیران مشهد، ضریب اشغال واحدهای اقامتی موجود در این شهر، جز در تعداد روزهای مشخصی از سال، حداکثر ۲۵ درصد بوده و این شهر با داشتن ۱۴۰هتل، ۳۲۰هتل‌آپارتمان و ۵۰۰میهمان‌پذیر و در مجموع داشتن ۱۵۰ هزار تخت، به واحدهای جدیدی نیازمند نیست. مهدی آجیلیان با اشاره به اینکه گسترش ظرفیت اقامتی مشهد منطقی نبوده و براساس نیازسنجی‌های اصولی و علمی نیست، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «برنامه‌ریزی برای ساخت اقامتگاه‌های تازه با استناد به آمار ورود سالانه ۸۰ میلیون خواب-زائر و پس از آن به دست آوردن عدد ۲۰۰ هزار تخت به عنوان نیاز اقامتی این شهر، برآمده از محاسبات صرف بدون در نظر گرفتن نسبت توزیع آماری این تعداد زائر در زمان‌های مختلف سال است.» او می‌افزاید: «نسبت بزرگی از آمار زوار، تنها به روزهای خاصی از سال که مقارن با مناسبت‌های مذهبی است، اختصاص دارد و در این زمان‌ها است که ظرفیت اقامتی موجود پاسخگوی نیاز مسافران نیست. اما در دیگر ایام سال، عرضه مازاد بر تقاضا است و به همین میزان نیز قیمت واحدهای اقامتی شکسته می‌شود؛ به گونه‌ای که درآمدها غالبا با هزینه‌ها برابری نمی‌کند و صاحبان اقامتگاه‌های رسمی از زیان‌ده بودن کسب و کار خود سخن می‌گویند.»
عملکرد خصوصی‌ها و غیرخصوصی‌ها
درحالی‌که تعدد فعالان اقتصادی در یک صنف یا رده شغلی خاص، با ایجاد رقابت در آن حوزه، به تعدیل قیمت‌ها، افزایش کیفیت و در نتیجه رضایت مصرف‌کنندگان می‌انجامد، بر اساس قواعد حاکم بر بازار آزاد، اشباع بازار از یک کالا در نتیجه افزایش تعداد تولیدکنندگان و در واقع پیشی گرفتن میزان عرضه بر تقاضا، مدت زیادی دوام نیاورده و به صورت طبیعی با کاهش میزان عرضه، تعادل به بازار بازگردانده می‌شود؛ در این صورت، نرخ‌ها همواره به گونه‌ای تعیین می‌شوند که ضمن تامین حقوق خریداران، تولیدکننده نیز برداشتی منطقی از سرمایه‌گذاری خود در آن مقوله داشته باشد. به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران با در نظر گرفتن سود حداکثری، هیچ‌گاه زمینه‌ای را انتخاب نمی‌کنند که تقاضای کافی برای آن وجود نداشته باشد و همواره با تنظیم میزان تولیدات خود، عرضه و تقاضا را در موازنه نگه می‌دارند. اما در شرایطی، این نظم می‌تواند با دخالت نهادهای غیرخصوصی که به منابع مالی دولتی دسترسی دارند بر هم زده شود. در چنین شرایطی، این بخش خصوصی است که از نتیجه این مداخلات متضرر شده و سیاست‌های خصوصی‌سازی در عمل با شکست مواجه می‌شود.
در همین راستا، آجیلیان نیز با اشاره به ورود بخش‌های غیرخصوصی به تصدی‌گری صنعت اقامت در مشهد اظهار می‌کند: «سرمایه‌گذارانی که از نهادهای غیرخصوصی وارد این حوزه شده‌اند، بدون داشتن کمترین نگرانی در خصوص میزان سود و زیان خود، بی‌آنکه در این زمینه مطالعات کافی داشته باشند، اقدام به احداث و ایجاد واحدهای اقامتی برای زائران کرده‌اند. اضافه شدن یک زائرشهر به مجموع ظرفیت اسکان مشهد ظرف یک سال گذشته، یکی از نتایج آن است.» نایب‌رئیس اتحادیه هتل آپارتمان‌‌داران و میهمان‌پذیران مشهد خاطرنشان می‌کند: «ادله سازندگان این مجموعه‌های اقامتی معطوف به برآورد نیاز اقامتی مشهد بیش از ظرفیت کنونی آن و همچنین ایجاد امکان اقامت ارزان برای اقشار کم‌درآمدتر، هیچ‌کدام با واقعیت‌های موجود سازگار نیست؛ خالی بودن بیش از ۷۰درصد از تخت‌های موجود در تمام روزهای سال جز در ایامی که مجموع آنها به یک ماه هم نمی‌رسد و ارائه خدمات اقامتی در واحدهای رسمی تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی با قیمت‌های هم‌تراز نرخ‌های واحدهای دولتی و شبه‌دولتی، ساخت این واحدها را زیرسوال می‌برد.» او تصریح می‌کند: «با این‌همه از آنجا که این سرمایه‌گذاران غیرخصوصی نسبت به برگشت سرمایه یا همخوانی مخارج و درآمدهایشان با هم نگران نیستند، بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های حاکم، به این عرصه وارد شده‌اند.» آجیلیان در ادامه ساخت شهرک اقامتی در ورودی مشهد با عنوان زائرشهر را نیز اقدامی در امتداد سیاست‌های بدون پشتوانه علمی در ورود بخش‌های غیرخصوصی به اقتصاد توصیف و اظهار می‌کند: «اضافه شدن این ظرفیت تازه برای اسکان گردشگران، جز در ۶، ۷ روزی که مشهد با سیل زائران ورودی روبه‌رو است، نتیجه‌ای جز هر چه خالی‌تر ماندن واحدهای اقامتی موجود در این شهر ندارد و سوالی که مطرح می‌شود این است که این حجم عظیم از سرمایه‌گذاری چرا با پیوست اقتصادی همراه نیست.»
رقیب بخش خصوصی نیستیم
در همین حال اما، تولیت آستان قدس رضوی پیش از این با تاکید بر اینکه زائرشهر به هیچ عنوان رقیب بخش خصوصی در اسکان زائران نخواهد بود، گفته بود: «جمعیتی که در زائرشهر رضوی اسکان خواهند یافت، آن جمعیتی نیستند که به‌طور معمول در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها اسکان می‌یابند؛ بلکه کسانی هستند که در کمپ‌ها اسکان د‌اد‌ه می‌شوند.» آیت‌الله سید‌ابراهیم رئیسی این اقامتگاه را برای اسکان زائران کم د‌رآمد امام رضا(ع) معرفی و خاطرنشان کرده بود: «متاسفانه جمعیت زیادی از زائران با د‌رآمد‌‌های متوسط به پایین وجود دارند که توان مالی اسکان در هتل‌ها و میهمان‌پذیرها را نداشته و عموما در کمپ‌های سطح مشهد مقدس اسکان می‌یابند؛ بی‌ترد‌ید این نوع اسکان در شأن مشهد‌الرضا(ع) و میهمانان امام علی بن موسی‌الرضا(ع) نیست.» عضو شورای‌عالی حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه زائرشهر رضوی به هیچ عنوان جایگزینی برای هتل‌ها و مسافرخانه‌های مشهد نیست، یادآوری کرده بود: «زائرشهر رضوی برای اسکان زائران کم‌د‌رآمد بنا شده و اگرچه تلاش ما بر آن است که حد‌اقل‌های مورد‌نیاز برای اسکان مناسب چند روزه زائران را در این زائرسرا فراهم آوریم، اما قطعا امکانات آن در حد و اند‌ازه هتل‌ها نخواهد بود.»
این اظهارات در حالی بیان می‌شوند که فعالان بخش خصوصی معتقدند به‌دلیل عرضه مازاد بر نیاز تخت اقامتی در مشهد، قیمت ارائه خدمات در واحدهای خصوصی و غیرخصوصی در ایام غیرپیک برابری می‌کند و تدارک واحدهای موقت برای اسکان زائران در ایام خاص، گزینه منطقی ساماندهی وضعیت اسکان زوار حرم رضوی خواهد بود. آنها تاکید می‌کنند ساخت این تعداد واحد اقامتی درحالی‌که هم‌اکنون میزان عرضه تخت افزون بر حجم تقاضاهای موجود در غالب ایام سال است، نه تنها مانعی برای هزینه‌کرد منابع اقتصادی کشور در محل‌های مورد نیاز است بلکه با دامن زدن به چالش اشغال پایین هتل‌های مشهد و متناسب نبودن دخل و خرج واحدهای اقامتی، بیش از پیش بخش خصوصی را متحمل ضرر و زیان می‌کند. پیش از این نیز، صاحبان واحدهای اقامتی در این شهر، نسبت به فعالیت آموزش و پرورش در امر اسکان زائران اعتراض کرده و در واقع این اقدام را نوعی دخالت در امر واحدهای اقامتی دانسته‌‌اند. سال گذشته بیش از ۱۰ هزار کلاس درس در مشهد برای امر اسکان در نظر گرفته شده بود.
ارسال نظر