مشی قانونی گردشگری در کشور میزبان

احمد پنجه‌پور / وکیل پایه یک دادگستری

پیش از این به مواردی پرداختیم که بیشتر بیانگر حقوق و وظایف کشورها در قبال گردشگران در کد اخلاق گردشگری بود. بنا بر این کدهای اخلاقی وظیفه دولت‌های محلی این است که از گردشگران و بازدیدکنندگان و نیز از لوازم آنها محافظت کنند؛ آنها باید توجه خاصی به امنیت گردشگران خارجی و آنچه به آنان تعلق دارد مبذول کنند. مسوولان باید امکانات خاص اطلاع‌رسانی، حفاظت، امنیت و بیمه را فراهم و احتیاجات گردشگران را رفع کنند. همچنین، هرگونه تعرض، حمله، آدم‌ربایی، ایجاد رعب و وحشت علیه گردشگران یا دست‌اندرکاران صنعت گردشگری و نیز از بین بردن تسهیلات گردشگری باید شدیدا محکوم و عاملان آنها مجازات شوند.

تکالیف قانونی گردشگر در کشور میزبان

اما کدهای اخلاق گردشگری، وظایفی را نیز برای گردشگران مدون کرده است. ماده دوم این مجموعه به صراحت اشاره می‌کند هنگام مسافرت، گردشگران و بازدیدکنندگان نباید به هیچ‌وجه مرتکب عمل خلاف قانون کشور میزبان شوند و اسباب ناراحتی و نگرانی مردم محلی را فراهم سازند یا محیط‌زیست محلی را تخریب کنند. همچنین گردشگران باید از تمام مواد مضری که از سوی دولت محلی خطرناک یا ممنوع شناخته شده همچون مواد مخدر امتناع کنند.

اما در این خصوص پرسش‌هایی مطرح می‌شود؛ اول اینکه آیا دولت میزبان می‌تواند به دلیل چنین رفتارهایی فرد را مجرم قلمداد کند؟ و دوم اینکه آیا گردشگر باید قبل از ورود به کشور میزبان از همه قوانین و مصوبات آگاهی پیدا کند؟

ماده سوم این قانون می‌گوید: «قوانین جزایی درباره‌ کلیه‌ کسانی که در قلمرو حاکمیت زمینی، دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران مرتکب جرم شوند اعمال می‌شود، مگر آنکه به موجب قانون، ترتیب دیگری مقرر شده باشد.» این ماده که بیانگر پذیرش اصل صلاحیت سرزمینی در قانون ایران است، تفکیکی بین ایرانیان یا بیگانگان اعم از گردشگر یا ورزشکار یا هر فرد خارجی دیگری که وارد قلمرو خاک ایران شده قائل نشده است. (البته وضعیت برای ماموران و نمایندگان دیپلماتیک متفاوت است) بنابراین اگر یک گردشگر در ایران برای مثال به‌طور غیرعمدی در یک سانحه تصادف، فردی را مصدوم کند یا به قتل برساند، مطابق قوانین ایران با وی رفتار و به جرم او در دادگاه ایران رسیدگی می‌شود.

نحوه دسترسی گردشگر به قوانین مقصد

اما در پاسخ به پرسش دوم باید گفت که هیچ فردی نمی‌تواند و قادر نخواهد بود که به همه قوانین کشور دیگر (حداقل قوانین کیفری) دسترسی داشته و آنها را مطالعه کند، چرا که گردشگر به قصد تفریح، بازدید، سرگرمی و گذران اوقات فراغت خود وارد کشور میزبان شده و قصد نداشته در آنجا کسب و کار راه بیندازد یا فعالیت و اقدام سیاسی، اقتصادی یا ... انجام دهد. کدهای اخلاق گردشگری در این خصوص بیان کرده است: «گردشگران و بازدیدکنندگان باید قبل از عزیمت به مقصد مورد نظر کاملا با خصوصیات آن کشور آشنایی داشته و از این مساله آگاه باشند که مسافرت در یک محیط ناآشنا خطرات بالقوه زیادی دارد و سعی کنند تا آنجا که ممکن است این خطرات را به حداقل ممکن برسانند.» در این خصوص معمولا وزارتخانه‌های امور خارجه موارد و خصوصیات منحصر به فرد کشور میزبان را به اطلاع هموطنان خود می‌رسانند. مثلا وزارت امور خارجه ایران مرتبا ایرانیان را از نگهداری انواع مسکن‌ها و قرص‌های آرامبخش در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منع می‌کند. از اینرو یک ایرانی نمی‌تواند ادعا کند از این قوانین اطلاع نداشته و نباید به جرم او رسیدگی شود همچنین بدیهی است هر خارجی که بخواهد وارد ایران شود. حداقل قضیه این است که از عرف و شان جامعه اسلامی ایران برای داشتن حجاب یا عدم استفاده از مشروبات الکلی اطلاع داشته باشد. طبعا این از خصوصیات چنین جوامعی است و گردشگر نمی‌تواند مدعی نداشتن علم نسبت به آن باشد.

بنابراین مطابق کدهای اخلاق گردشگری حداقل وظیفه گردشگر این است که از قوانین منحصر به فرد جزایی آن کشور مطلع باشد؛ از جمله اینکه نسبت به رعایت حقوق محیط زیست و حمل اشیا یا داروهای خاص و ممنوعه در کشور میزبان آگاه باشد. در این میان البته موسسات گردشگری نیز نقشی پررنگ خواهند داشت. آنها می‌توانند گردشگران را از قوانین شاخص کشور میزبان که قصد استراحت در آن دارند مطلع کنند.

با تمام اینها، همچنان ارتکاب چنین تخلفات و جرایمی در کشورهای گردشگرپذیر بسیار اتفاق می‌افتد و بارها شده که مسافرین در این خصوص دقت لازم را نداشته‌اند و هم اکنون باید در پشت میله‌های زندان مدت سنگین حبس خود را بگذرانند. با این حال کشور میزبان نیز باید تمام هم و غم خود را جهت سهولت دسترسی گردشگران به کار بندد و نیز درصورتی که گردشگران مرتکب تخلف شدند، نهایت همکاری را با آنها انجام دهد. چنین رفتار دوستانه‌ای قطعا نگرش گردشگران را برای حضور بیشتر در کشور آنها تغییر می‌دهد.

نمونه کاملا جدید و مشخص این دست موارد بازی‌های یورو ۲۰۱۶ در فرانسه است. همان‌گونه که در رسانه‌ها نیز می‌توان دید، گرچه هواداران برخی تیم‌ها رفتاری مجرمانه و اوباش گرانه در کشور فرانسه انجام می‌دهند، با این‌حال فرانسه به‌عنوان کشوری گردشگرپذیر نهایت میزان صبر و تحمل را نسبت به این وقایع از خود نشان داده و سعی کرده است حتی‌المقدور با آنها مماشات کند.