میرهادی رهگشای / کارشناس ارشد اقتصاد

کشور ایران با جاذبه‌های گردشگری فراوانی که دارد، ظرفیت بالایی در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد، اما با این حال هرساله تعداد زیادی از ایرانیان به دلایل مختلف ترجیح می‌دهند مکان‌های خارج از کشور را به‌عنوان مقصد سفرهای تفریحی خود انتخاب کنند و به این ترتیب مبالغ قابل توجهی ارز را از کشور خارج می‌کنند. با این حال طبق قانونی که مدت‌ها قبل تصویب شده‌است، به هریک از ایرانیانی که قصد سفر خارجی داشته باشند، هر سال یک نوبت مبلغ ۳۰۰ دلار با نرخ مبادله‌ای، که از نرخ بازار پایین‌تر است، به فروش می‌رسد. این اقدام در واقع به مثابه اختصاص یارانه به مسافران خارج از کشور است. شروع فرآیند تخصیص ارز به مسافران خارج از کشور به زمانی برمی‌گردد که دولت ایران به سبب درآمدهای بالای ارزی حاصل از فروش نفت، به دنبال راه‌های مختلفی برای نقد کردن درآمدهای ارزی خود بود.

اما در حال حاضر اوضاع متفاوت است؛ در سال‌های اخیر که فروش نفت ایران و همچنین انتقال منابع حاصل از آن به ایران با مشکلاتی مواجه شده، درآمدهای ارزی ایران با کاهش شدیدی همراه بوده است. در حال حاضر مشکل دولت کمبود منابع ارزی، خصوصا از نوع اسکناس آن است. فروش منابع ارزی کشور که به قیمت پایین‌تر از بازار و برای مقاصدی همچون مسافرت به خارج از کشور صورت گیرد، به هیچ عنوان اقدام سنجیده‌ای نیست و موجب هدر رفت بخشی از این منابع دولت می‌شود که می‌تواند در امور مهم‌تری مصرف شود. از طرف دیگر فروش ارز ارزان‌تر به مسافران تفریحی، این انگیزه را در بخشی از مردم ایجاد می‌کند که دست کم یک بار در سال به سفر خارجی بروند، چراکه در غیر این صورت از منافع حاصل از قیمت پایین ارزِ قابلِ خریداری، استفاده نکرده‌اند. به این ترتیب، اشتیاق به سفرهای خارجی در مقابل سفرهای داخلی برای بسیاری از گردشگران ایرانی بیشتر خواهد شد.

این درحالی است که چنانچه گردشگران ایرانی مکان‌های دیدنی داخلی را به سفر خارجی ترجیح دهند و گردشگری داخلی رونق یابد، بخشی از درآمدهای ناشی از مسافرت گردشگران داخلی که پیش از این به خارج از کشور می‌‎رفت، در داخل هزینه می‌شود و علاوه‌بر تامین درآمد برای کشور، به ایجاد اشتغال و توسعه مناطق گردشگری داخلی نیز کمک می‌کند. بنابراین سیاست هوشمندانه، حمایت از سفرهای داخلی در مقابل سفرهای خارجی است؛ درحالی‌که فروش ارز ارزان به مسافران خارجی عکس این اقدام است. از این رو پیشنهاد می‌شود فروش ارز ارزان به مسافرانی که با هدف‌های تفریحی و سیاحتی به خارج از کشور سفر می‌کنند، متوقف شود تا علاوه‌بر استفاده بهتر از منابع ارزی دولت، به این وسیله یارانه‌ای به سفرهای خارجی تعلق نگیرد.