گروه گردشگری- نرگس لطیف‌پور: احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی این بار نه به سرمایه‌گذاران داخلی که به خارجی‌ها پیشنهاد و واگذار می‌شود؛ چیزی که تاکنون در ایران اجرا نشده اما محدودیتی هم برای اجرایی شدن آن وجود ندارد. از نظر کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری نیز این امر به شرط تعریف الزامات و شرایط از سوی سازمان متولی یعنی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بلامانع است. اما آیا سازمان میراث فرهنگی که در بسیاری از موارد در بازسازی، احیا و بهره‌برداری

از اماکن تاریخی و نظارت بر اصول تعریف شده، چنان‌که شایسته بوده عمل نکرده، در این زمینه و در ارائه الزامات کارشناسی شده به سرمایه‌گذاران خارجی عملکرد قابل‌قبولی خواهد داشت؟

طی چند روز گذشته خبرهایی از واگذاری برخی بناهای تاریخی به سرمایه‌گذاران خارجی ازجمله ترکیه‌ای‌ها و کره‌ای‌ها منتشر شد که قرار است در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده و در بهره‌برداری از بناهای تاریخی کشورمان سهیم شوند. این در حالی است که ایران تا کنون تجربه ورود خارجی‌ها به حوزه احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی را نداشته و در صورت بسته شدن قراردادی در این زمینه، آزمون مهمی برای جذب و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بخشی از میراث و هویت فرهنگی ما خواهد بود.


اولویت سرمایه‌گذاری با کیست؟

یک استاد جغرافیای شهری دانشگاه تهران در این باره گفت: «اگر الزامات و ضوابطی از سوی سازمان متولی تعریف و ارائه شود، واگذاری احیا و بهره‌برداری از بناهای خارجی توسط خارجی‌ها مشکلی ندارد و این امر در بسیاری از کشورهای دنیا عادی است.» دکتر تقی رهنمایی تاکید کرد: «چه بسا این اتفاقی میمون باشد؛ چرا که تعهد خارجی‌ها به الزامات و ضوابط بیش از خود ایرانی‌ها و قانون‌گریزی در میان ایرانی‌ها بیشتر مشهود است که در همین زمینه احیا و بهره‌برداری هم مشکلاتی را به وجود آورده است.» به گفته او، اجازه ورود سرمایه‌گذار خارجی با رعایت آیین‌نامه و قانونی کردن آن از سوی کارشناسان قضایی و میراثی بلامانع است؛ هرچند که اولویت سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری با مالکان قدیمی است.


با چه کشورهایی مذاکره شده؟

در همین حال، مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخ و فرهنگی (صابتا) با تایید خبر برنامه واگذاری احیای بناهای تاریخی به سرمایه‌گذاران خارجی تصریح کرد: «خارجی‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری و فرصت‌های اقتصادی در ایران هستند. در همین راستا ما نیز در هر فرصتی که پیش آمده قابلیت سرمایه‌گذاری برای بهره‌برداری از بناها، خانه‌ها و کاروانسراهای ایران را به منظور تغییر کاربری ارائه و معرفی کرده‌ایم.» محمدرضا پوینده ادامه داد: «در حال حاضر ما در مرحله اطلاع‌رسانی هستیم و کشورهایی که با آنها مذاکره شده، در مرحله بررسی و تصمیم‌گیری هستند. با این همه، تا کنون در این زمینه قراردادی منعقد نشده است.» به گفته او، تا به حال با سرمایه‌گذارانی از کشورهای کره‌جنوبی، هند، ترکیه، ایتالیا و انگلستان مذاکره صورت گرفته است.

مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخ و فرهنگی با اشاره به آخرین دیداری که با چهار سرمایه‌گذار ترکیه انجام شده، افزود: «با ارائه توضیحاتی به سرمایه‌گذاران ترک درباره ظرفیت‌های بناهای تاریخی ایران، هم‌اکنون با توجه به افزایش رو به رشد رغبت گردشگران خارجی برای بازدید و اقامت در بناهای تاریخی کشورمان، سرمایه‌گذاری در این بخش تبدیل به موقعیتی تضمین شده برای بازگشت سرمایه و سوددهی اقتصادی شده است. گردشگری ایران بازاری است که اگر توریست‌های خارجی را هم در آن نادیده بگیریم، به‌دلیل سفرهای داخلی همچنان نیاز به هتل‌های بیشتری دارد و همان بازار داخلی می‌تواند ضامن قسمت بسیار زیادی از سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش باشد.» پوینده یادآور شد: «این طرح برای سرمایه‌گذاران خارجی یک سرمایه‌گذاری مطمئن و کم هزینه است و برای ما نیز تحقق بخشی از اهداف اقتصادی فرهنگی را در پی خواهد داشت. در شرایطی که ما شاهد رشد روزافزون استقبال گردشگران خارجی از سفر به ایران هستیم، این وضعیت هم می‌تواند تضمین بزرگ دیگری برای سرمایه‌‌گذاری در ایران باشد.» علاوه‌بر این، او تاکید کرد که سرمایه‌گذاران در صورتی که برای سرمایه‌گذاری توجیه شوند، تمام مراحل کار مرمت و احیا را بر اساس طرح‌های مرمتی که از سوی شرکت‌های ایرانی طراحی شده و با حضور کارشناسان میراث‌فرهنگی در کمیته فنی صندوق احیا تایید شده باشد، اجرایی خواهند کرد.


استقبال سرمایه‌گذاران داخلی

این مقام مسوول درباره میزان رغبت سرمایه‌گذران داخلی برای احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی نیز یادآور شد: «سرمایه‌گذاران ایرانی نیز در این زمینه بسیار مشارکت داشته‌اند و واگذاری بناهای تاریخی در یک سال گذشته نسبت به سال قبل رشد صد در صدی داشته است اما با توجه به تعداد بناها و کمیت آنها، همچنان از حدی که مد نظر است عقبیم و نیاز است که این فاصله را پر کنیم.» پوینده در پایان تاکید کرد: «در صورتی که خارجی‌ها به این حوزه ورود پیدا کنند، به آنها پیشنهاد سرمایه‌گذاری به صورت گروهی و چندبنایی خواهیم داد که با این شیوه، روند احیای بناهای تاریخی سرعت خواهد گرفت.»

در شرایطی که درباره نحوه مرمت و احیای بناهای تاریخی و رعایت اصول و ضوابط در بهره‌برداری از آنها بحث بسیار است، ورود سرمایه‌گذاران خارجی در این حوزه از سویی با ایجاد رقابت می‌تواند کیفیت کار سرمایه‌گذاران ایرانی را تحت تاثیر قرار دهد و از سوی دیگر، در صورتی که سازمان میراث فرهنگی و صندوق احیا ضوابط و الزامات کارشناسی شده و درستی ارائه ندهند، می‌تواند آسیب‌ها و عواقب بسیاری در پی داشته باشد.