نماد مسوولیت‌پذیری اقتصاددانان

علی دینی ترکمانی * ۱. پرونده‌های ویژه صفحه اندیشه اقتصاد، چند کارکرد دارد. اول اینکه، به این صفحه تنوع محتوایی می‌دهد و آن را از یکنواختی محتوایی در می‌آورد. دوم اینکه، زمینه‌ای را برای پرداختن به موضوعات مهم پیش‌روی اقتصاد کشور از منظر کاربردی فراهم می‌کند. سوم اینکه، هر پرونده با در بر گرفتن چند مطلب به قلم چند نویسنده که گاهی دیدگاه‌های مختلف و نیز مسوولیت‌های آکادمیک و اجرایی متفاوت دارند، زمینه‌ای برای تجزیه و تحلیل جامع‌تر موضوعات مورد نظر فراهم می‌کند که می‌تواند ایده‌های مناسبی برای علاقه‌مندان به چنین مباحثی جهت پیشبرد آن در قالب مقاله‌های تخصصی و پایان‌نامه‌های درسی به دست دهد.

۲. از منظر روش‌شناختی، ویژگی جالب توجه پرونده‌های منتشرشده در سال ۹۱، مرتبط بودن آنها با نگاه بین‌رشته‌ای به مسائل اقتصادی و اجتماعی است. بنابراین واهمه‌ای از پرداختن به موضوعاتی چون کودکان کار و خیابان، کودکان محروم از تحصیل، موانع مشارکت اقتصادی و اجتماعی زنان یا مسوولیت‌پذیری اجتماعی بنگاه‌ها ندارد؛ موضوعاتی که ممکن است از نگاه کادربندی و اتوکشیده اقتصاد متعارف، جزو موضوعات اقتصادی محسوب نشوند. علاوه بر این، پرونده‌های اقتصادی-اجتماعی منتشره در روزهای چهارشنبه، دارای دغدغه‌های اجتماعی و ارزشی قوی هستند. بنابراین با چنین نگاهی، به فراسوی دوگانه‌سازی خشک رایج در اقتصاد متعارف، یعنی دوگانه «اقتصاد اثباتی» در برابر «اقتصادی دستوری»، می‌روند و در حد امکان محدودی که دارد، نشان می‌دهد نمی‌توان نسبت به چنین مسائل مهمی، به دلیل وسواس پاکدامنی علمی، بی‌اعتنا بود.

نمی‌دانم دبیر این صفحه و همکارانشان آگاهانه دست به چنین کاری می‌زنند یا نه. اما هر چه هست، اقدامی سودمند است؛ چرا که این نه تنها وظیفه جامعه‌شناسان و سیاست‌شناسان، بلکه وظیفه اقتصاددانان نیز هست که به مسائل اجتماعی و اقتصاد سیاسی پیش روی جامعه، توجه نشان داده و آنها را مورد بررسی قرار بدهند.

به این ترتیب، پرونده‌های ویژه دنیای اقتصاد، احتمالا می‌تواند بیانگر مسوولیت اجتماعی اقتصاددانان در جهت تلاش برای خلق جامعه‌ای بهتر از طریق اعتنا و توجه بیشتر به روش‌شناسی انتقادی باشد. همین‌طور می‌تواند به سهم خود بستری برای پردازش نظری و کاربردی چنین مطالبی از زاویه مطالعات بین‌رشته‌ای ترکیبی اقتصاد و جامعه‌شناسی و علوم سیاسی فراهم کند.

۳. بنده طی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ سردبیر چند مجله اقتصادی تخصصی («مجله اقتصادی»، «دوماهنامه بررسی‌های بازرگانی» و «فصل‌نامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی») بودم. از این‌رو، نیک می‌دانم که انتشار مطالبی به صورت ویژه‌نامه یا پرونده، کار بسیار پرزحمت و سختی است. طبیعی است که انجام چنین‌ کاری برای یک یا دو بار در هفته، نیاز به تلاش بیشتر جهت هماهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی بیشتر دارد، در مقایسه با زمانی که مطالبی به صورت خودکار برای صفحه روزنامه یا مجله‌ای می‌آید. بنابراین، ضمن عرض خسته نباشید و دست مریزاد به دست‌اندر‌کاران این پرونده‌ها، امیدوارم در سال آینده موضوعات بسیار مهم و چالش‌برانگیز جامعه ما به بحث گذاشته شده و در این مباحث، از نظر همه اندیشمندان و صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران فعال در رشته‌های مختلف با دیدگاه‌های متفاوت، استفاده بیشتری شود.

* استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی