فواید و مضرات مصرف مکمل‌ها در ورزشکاران

محمد محمدی

مصرف انواع کافئین که به مقدار زیاد در چایی و قهوه وجود دارد پیش از مسابقات ورزشی باعث ایجاد خستگی زودرس ورزشکاران می‌شود.

ماده کافئین یک ماده ممنوعه از سوی کمیته بین‌المللی المپیک مطرح شده و این ماده همانند کراتین اسید چرب خون را افزایش می‌دهد. متخصصان فیزیولوژی ورزش معتقدند مصرف چایی پیش از مسابقات و فعالیت‌های ورزشی به تحریک سیستم عصبی منجر می‌شود و تحریک این سیستم باعث بروز خستگی در افراد می‌شود. مصرف کافئین سطح هوشیاری افراد را بالا می‌برد و افزایش سطح هوشیاری موجب افزایش زمان واکنش در بین ورزشکاران خواهد شد.

مکمل‌های غذایی

مصرف مکمل‌های غذایی برای نوجوانان زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود، چرا که مصرف این مکمل‌ها باعث ایجاد اختلال در روند رشد نوجوانان می‌شود و رشد طبیعی آنها را به مخاطره می‌اندازد.

برخی از نوجوانان و جوانان رشته‌های مختلف ورزشی اقدام به مصرف مکمل‌های غذایی به صورت خود سرانه می‌کنند که این عمل غیرعلمی خطرات جانبی فراوانی را به همراه دارد. مکمل غذایی کراتین بیشترین مصرف را در بین ورزشکاران دارد. ماده کراتین یا موتوهیدرات‌ها از المپیک ۹۲ بارسلونا در بین ورزشکاران رواج یافت. هم‌اکنون سالانه بیش از سه‌میلیون کیلوگرم مکمل غذایی کراتین بین ورزشکاران جهان مصرف می‌شود و کراتین به عنوان یک ماده غذایی در بدن ورزشکاران سوخت‌وساز می‌شود.

متخصصان فیزیولوژی ورزش می‌گویند: بخش عمده کراتین مصرفی در ورزشکاران جذب عضله اسکلتی بدن می‌شود. مصرف کراتین برای ورزشکاران در طول روز باید در ابتدا بین دو تا سه گرم باشد. (قابل ذکر است ماده کراتین به صورت طبیعی در انواع ماهی‌ها و گوشت قرمز یافت می‌شود) یک نکته مهم این است که افزایش مصرف کراتین باعث افزایش ناخواسته وزن بدن در بین ورزشکاران تا حد زیادی می‌شود.

باید در نظر داشت مصرف بیش از حد و غیراصولی مکمل‌های غذایی که حاوی ازت و نیتروژن هستند، در بین ورزشکاران موجب اختلال در سیستم گوارش معده، سرطان کبد، ناراحتی‌های کلیوی، گرفتگی عضلانی و بروز اختلال‌های شدید پوستی می‌شود.

برخی از این مکمل‌ها حاوی مواد ممنوعه هستند و کارخانجات سازنده باید به ترکیبات آنان بر روی برچسب آن اشاره کنند.

از ۶۳۴ محصول مکمل‌های غذایی مورد توجه ورزشکاران ۲۱۵ محصول، حاوی هورمون‌ها و پیش‌سازه‌های هورمونی غیرمجاز بوده‌اند.

محصولات ۱۰ کشور از ۱۳ کشور تولیدکننده مکمل‌ها حاوی مواد ممنوعه و هورمون‌ها بوده که بیشترین آلودگی این مکمل‌ها مربوط به کشورهای آمریکا و انگلیس است.

گلوتامی هم یکی از مکمل‌های غذایی است. این مکمل در بین ورزشکاران رشته‌های استقامتی شایع‌تر است.

ال‌گارنیتین نیز از دیگر مکمل‌های غذایی رایج در بین ورزشکاران می‌باشد این ماده به عنوان یک مکمل چربی‌سوز مطرح شده است این ماده هم به صورت طبیعی بیشتر در تخم‌مرغ، گوشت قرمز، گوشت مرغ و گوشت خرگوش یافت می‌شود.

دوپینگ و عوارض جانبی آن

گفته می‌شود مساله دوپینگ از زمان مبارزات گلادیاتورها در جهان رایج شده است ولی مطمئنا نه به سبک و سیاق امروزی.

عمل دوپینگ استعمال یک ماده خارجی برای ایجاد انرژی کاذب در بدن است. همگان می‌دانند که دوپینگ یک عمل ممنوع در ورزش می‌باشد که متاسفانه سایه شوم این عمل از مدت‌ها قبل بر روی ورزش و ورزشکاران سایه افکنده است.

این عمل ناجوانمردانه باعث ایجاد تحریک و انرژی کاذب در بدن می‌شود که قطعا این عمل عوارضی نیز برای ورزشکار در پی خواهد داشت.

ماده استروئید آنابولیک که از مشتقات تستوترون است برای افزایش سوخت و سوز بدن به کار می‌رود و به عنوان یک ماده ممنوعه در ورزش محسوب می‌شود ولی متاسفانه در چند سال اخیر استفاده از هورمون استروئید آنابولیک در بین برخی از جوانان و ورزشکاران رایج شده است.

به گفته متخصصان استفاده از این هورمون موجب ایجاد تومورهای کبدی، افزایش فشار خون، احتمال ایجاد گرفتگی در عروق و رویش نامتعارف مو در بدن به خصوص در صورت ورزشکاران می‌شود. مصرف مکمل‌های غذایی مجاز باید قبل از مسابقه باشد. در عین حال بهترین راه تقویت عضلانی ورزشکاران تغذیه خوب، استراحت مناسب و تمرین صحیح و اصولی مستمر است. بنابراین تمامی مربیان و ورزشکاران باید با نام مکمل‌های غذایی (و نه دارویی) مجاز و مواد نیروزا آشنایی داشته باشند چراکه مصرف ناخواسته آنها به غیر از عوارض جدی برای بدن منجر به محرومیت شدید ورزشکاران نیز می‌شود.