واسطه‌گری در فوتبال ایران

عکس تزئینی است

قسمت اول

روزهایی که می‌گذرد فصل نقل‌ و انتقالات فوتبال ایران است. یکی از مهمترین مسائل قابل بحث در فوتبال ایران، بحث مربوط به «دلال‌های غیررسمی» یا پدیده «واسطه‌گری» در فوتبال ایران است. مهدی زعیم‌زاده خبرنگار ورزشی، در گزارشی برای بی‌بی‌سی به بررسی این موضوع پرداخته است. چندی پیش خبرگزاری جمهوری اسلامی‌(ایرنا) با انتشار گزارشی با موضوع «دلالان وفصل نقل و انتقالات» از رد و بدل شدن بی رویه پول در حین نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال خبر داد. در تمامی‌دنیا عده‌ای به عنوان agent (کارگزار) در خرید و فروش و جا به جایی بازیکنان فعالیت می‌کنند و از این روش به طور قانونی و رسمی ‌کسب درآمد می‌کنند. فعالیت این کارگزار‌ها با آنچه «دلالی در فوتبال» نام برده می‌شود متفاوت است ولی در فوتبال ایران در کنار این کارگزارها، ده‌ها نفر دیگر وجود دارند که از کنار نقل و انتقالات بازیکنان فوتبال صاحب منفعت مالی می‌شوند و به «دلال» شهرت پیدا کرده‌اند.

کارگزار کیست؟

از اواسط دهه ۹۰ و با تصویب قانون بوسمن، نقل و انتقالات در فوتبال اروپا شکل جدیدتری به خود گرفت و بسیاری از محدودیت‌ها از بین رفت. با بالا رفتن اعداد و ارقام و پیچیدگی‌های قانونی، این ضرورت به وجود آمد که کسانی در کنار بازیکنان آنها را به خوبی از قوانین آگاه کنند تا در حین عقد قرارداد دچار مشکل نشوند و بتوانند به حق و حقوق قانونی خود برسند. بدین ترتیب فعالیت کارگزارها در فوتبال جهان شکلی رسمی ‌و فراگیر به خود گرفت و با حمایت فیفا همراه شد. این فرآیند موجب شد شغل واسطه‌گری در فوتبال به یک شغل رسمی‌ و قانونی تبدیل شود و جلوی اقدام‌های بی‌حساب و کتاب گرفته شود.در ایران تا قبل از دهه ۷۰ مبالغ قراردادهای بازیکنان به اندازه‌ای نبود که واسطه‌ها بتوانند از طریق کار واسطه‌گری به درآمدهای چشم‌گیری برسند. اما در یک دهه گذشته با بالارفتن مبالغ، واسطه‌گری هم رایج شد و با راه افتادن لیگ حرفه ای از سال ۸۰، زمینه برای فعالیت قانونی کارگزارها به وجود آمد و به‌تدریج افرادی که علاقه‌مند به فعالیت در این زمینه بودنددر امتحانات مربوطه شرکت کردند و از سوی فیفا پروانه فعالیت را کسب کردند و رسما agent (کارگزار) شدند. تا چند سال پیش کارگزاران رسمی‌فوتبال ایران به بیش از چهار نفر بالغ نمی‌شد. اما در دو، سه سال اخیر افراد بیشتری موفق شدند با شرکت در امتحانات مربوطه کارگزار شوند و در حال حاضر در سایت فیفا نام ۱۵ کارگزار رسمی‌فوتبال ایران ثبت شده که سه نفر آنها زن هستند. اما این ۱۵ نفر تنها در بخشی از نقل و انتقالات فوتبال ایران نقش دارند و در کنار آنها افرادی دیگر هم به طور غیر رسمی‌ از این راه کسب درآمد می‌کنند که عده‌ای از اهالی فوتبال به این کار «دلالی در فوتبال» می‌گویند.

واسطه‌های غیررسمی

یکی از کارشناسان فوتبال ایران درباره واسطه‌گری در فوتبال می‌گوید: «در ایران خیلی‌ها از این راه پول در می‌آورند، از کارگزاران رسمی ‌گرفته تا واسطه‌های غیررسمی.» «بسیاری از خبرنگاران، مربیان و حتی مدیران باشگاه‌ها هم دلالی می‌کنند و پول در می‌آورند.» چندین خبرنگار در کنار فعالیت‌هایشان در روزنامه‌ها در نقل و انتقال بازیکنان هم نقش دارند و از این راه به درآمدی چندین برابر حقوق روزنامه‌نگاری شان دست پیدا می‌کنند. یکی از خبرنگاران ورزشی که مایل به فاش شدن نامش نبود، در این باره توضیح می‌دهد: «فصل نقل و انتقالات که می‌رسد همه به دنبال جابجا کردن بازیکن هستند تا پول دربیاورند، مخصوصا خبرنگاران، البته من مربی، مدیر و حتی داور هم می‌شناسم که این کار را می‌کنند. مثلا یک مربی یا یک مدیر به شرطی با فلان بازیکن قرارداد می‌بندد که آن بازیکن چند میلیون تومان به صورت زیرمیزی به آنها بدهد.» یکی از فعالان عرصه نقل و انتقالات هم دخالت برخی مربیان و مدیران باشگاه‌ها را تائید می‌کند و در گذشته نیز اخباری درباره نقش واسطه‌گری یکی از مربیان لیگ‌های بالاتر در انتقال بازیکنی خارجی منتشر شده بود، گرفتن درصدهای غیرمتعارف و «پول‌های زیرمیزی» و مشارکت با برخی مربیان و مدیران شرایطی را ایجاد کرده که بسیاری از جمله خداداد عزیزی، سرمربی کنونی تیم پیام مشهد، «دلالی» در فوتبال ایران را به سرطان تشبیه می‌کنند.