بالاخره نشست صد و شصت و هشتم اوپک که انتظار می‌رفت به تصمیماتی عاقلانه تر از سمت عربستان و همراهان آن منتهی شود، به پایان رسید. نتیجه این نشست به ریزش شدید قیمت‌ها در بازار نفت منجر شد اما ایران بر موضع خود به منظور بازگشت به بازار نفت همچنان پافشاری کرد.


دکترمهدی عسلی، مدیر‌کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت در گفت‌وگو با «شانا» در این رابطه معتقد است آنچه در اجلاس یکصد و شصت و هشتم اوپک گذشت (که قبل از جلسه هم پیش‌بینی می‌شد)، عبارت بود از عدم توافق کشورهای عضو بر سر مدیریت عرضه نفت و تعیین یک سقف جدید تولید برای اوپک؛ اما درباره عربستان می‌توان گفت که این نتیجه کاملا بر‌خلاف نظرات عربستان و کشورهای همراه او بود و همانطور که ملاحظه شد در پایان نشست برخلاف نشست سال قبل و نیز تابستان امسال، وزیر نفت عربستان تصمیم کشورهای عضو را تایید نکرد. به عقیده وی از سوی دیگر این اجلاس را باید پیروزی نسبی ایران با توجه به افزایش نفوذ کشورمان پس از موفقیت‌های دیپلماسی کشور در دستیابی به توافق با کشورهای ١+٥ و نیز برگزاری موفقیت‌آمیز اجلاس سران مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز در تهران و حفظ دبیرکل ایرانی آن مجمع برای یک دوره دو ساله دیگر دانست. عسلی درخصوص شرایط به وجود آمده در ماه‌های اخیر اظهار کرد: در آستانه نشست اخیر اوپک از آنجا که برخلاف ادعای عربستان در نشست سال گذشته (نوامبر سال ٢٠١٤) تولید غیر اوپک و به‌خصوص نفت غیر‌متعارف کاهش نیافته و قیمت نفت به مراتب بیش از پیش‌بینی عربستان کاهش یافته (به‌طوری که این قیمت‌ها سبب متضرر شدن کشورهای عضو اوپک با هزینه تولید بالا شده) در نتیجه حمایت کشورهای عضو حتی همراهان سنتی عربستان سست شده و آن کشور از جانب متحدان خود و نیز دیگر اعضای اوپک تحت فشار قرار گرفته بود تا اقدامی عملی برای ثبات بازار نفت انجام دهد. به همین دلیل نیز در روزهای قبل از نشست اخیر شاهد گسترش شایعاتی بودیم مبنی بر آنکه عربستان حاضر است تا یک میلیون بشکه از تولید خود را کاهش دهد مشروط بر آنکه ایران و عراق در داخل اوپک و روسیه در خارج اوپک نیز همکاری کنند. به این شایعات به‌طور غیر‌مستقیم و از سوی دولت‌های یادشده دامن‌زده می‌شد و تنها پس از نشست اوپک که نقشه عربستان اجرا نشد این شایعات تکذیب شد.


وی با اشاره به اینکه راهبرد جدید عربستان در گزارش‌های مختلف از جمله در هفته نامه پترولیوم اینتلیجنس بررسی شده است، افزود: با مطالعه این گزارش‌ها معلوم می‌شود که اجلاس اخیر کاملا بر خلاف میل آنها پیش رفته است که به آن معنا نیست که بهترین نتیجه حاصل شده باشد. زیرا بهترین نتیجه هنگامی حاصل می‌شد که اوپک تصمیم به کاهش تولید (از سوی کشورهایی که تولید خود را نسبت به دسامبر ٢٠١١ افزایش داده بودند) می‌گرفت تا هم بازار متعادل شود و هم بازارها برای نفت ایران مهیا می‌شدند. به گفته مدیر امور اوپک و ارتباط با مجامع وزارت نفت این راهبرد اخیر عربستان و پذیرش این واقعیت که برای کاستن از سطح انباشته شده انبارهای نفت تولید باید کاهش یابد از نظر تحلیلگران بازار نفت این طور تلقی شده است که عربستان و کشورهای همراه او هنوز نقش سنتی اوپک برای ایجاد تعادل در بازار نفت و ایده مدیریت بازار نفت از سوی اوپک را برای همیشه کنار نگذاشته‌اند، موضوعی که بر آن اصرار می‌شد و مثلا در سمینار دوسالانه اوپک در تابستان گذشته مکررا از سوی مسوولان نفتی این کشورها ابراز و هرگونه کاهش تولید از سوی اوپک رد شده بود.


به گفته وی از گزارش‌های دبیرخانه اوپک و تبادل نظرها به نظر می‌رسد اتفاق نظری برای کاهش تولید به میزان یک تا یک‌و‌نیم میلیون بشکه در روز در سال آینده میلادی در حال شکل‌گیری است اما نکته آن است که این کشورها که منافع افزایش تولید در قیمت‌های بالا را به دلیل تحریم‌های ایران و سقوط تولید لیبی در نتیجه جنگ داخلی آن کشور خود به تنهایی به جیب زدند حالا اصرار دارند هزینه برگرداندن بازار به تعادل را همه اوپک از جمله ایران و نیز غیراوپک متحمل شوند. عسلی افزود: در هر حال باید دقت کرد که اکنون و با ظهور صنعت نفت غیر‌متعارف که تولید آن در قیمت‌های نسبتا پایین نیز دوام آورده است ایفای نقش سنتی اوپک برای ایجاد تعادل در بازار به راحتی گذشته امکان پذیر نیست و اوپک لازم است راهبرد هوشمندانه تری را که شامل رقابت در هر دو بخش پایین دستی و بالادستی نفت است مد نظر قرار دهد تا سهم بازارها با قیمت‌های منصفانه را حفظ کند. زیرا کاهش شدید عرضه نفت خام اوپک سبب ایجاد نوسانات شدید در قیمت‌ها خواهد شد که نه به نفع تولیدکنندگان و نه مصرف‌کنندگان است. دلیل نیز آن است که با افزایش شدید قیمت‌ها تولید نفت غیرمتعارف که برخلاف نفت متعارف می‌تواند با حفر چاه‌های متعدد در فاصله زمانی یک تا دو ساله افزایش قابل توجهی پیدا کند دوباره به بازار آمده و قیمت‌های نفت را ساقط و سهم اوپک را در بازار تهدید کند.


عسلی در رابطه با تحمیل راهبرد نادرست بر اوپک و از دست رفتن میلیاردها دلار درآمدهای نفتی درباره عملکرد کشورمان گفت: از سال گذشته که به دلیل عرضه مازاد نفت، ناشی از افزایش تولید برخی کشورهای اوپک و نیز نفت غیر‌متعارف آمریکای شمالی و انباشت انبارهای تجاری نفت، قیمت نفت شروع به تنزل کرد ایران (وزارت نفت) ضمن تماس با کشورهای اوپک از جمله کشورهای حامی سیاست عربستان خواهان کاهش تولید کشورهایی شد که تولید اوپک را از سقف رسمی تولید این سازمان یعنی ٣٠ میلیون بشکه در روز (که در سال ٢٠١١ و قبل از اعمال تحریم‌ها علیه ایران تصویب شده بود) بالاتر برده و به حد ٣١ میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه در روز رسانده بودند در حالی که تقاضا برای نفت اوپک (اگر این سازمان بخواهد نقش متوازن‌کننده بازار نفت را بازی کند) حتی کمتر از ٣٠ میلیون بشکه و نزدیک به ٢٩ میلیون بشکه در روز بود. وی گفت: هنگامی که عربستان با این درخواست از سوی ایران و برخی از کشورهای عضو مانند ونزوئلا و الجزایر مواجه شد کاهش تولید خود را منوط به همکاری همه اعضای اوپک و حتی کشورهای غیر‌اوپک مانند روسیه کرد. عسلی با اشاره به اینکه صرف نظر از آنکه مشروط کردن اقدام اوپک به رفتار کشورهای غیراوپک برای مدیریت عرضه نفت و جلوگیری از سقوط قیمت‌ها اصولا با اساسنامه اوپک همخوانی نداشت، گفت: ایران رسما اعلام کرده بود که به دلیل اعمال تحریم‌های ظالمانه اصولا نه تنها نباید از تولید خود کم کند بلکه لازم است کشورهایی که با افزایش تولید خود بازارهای ایران را تصرف کرده‌اند تولید خود را کاهش دهند تا افزایش تولید ایران در پایان تحریم‌ها، ثبات بازارهای نفت را بر هم نزند. اما خواست ایران و کشورهای عضو اوپک از سوی عربستان و کشورهای متحد آن نادیده گرفته شد.


به گفته مدیر کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت هدف واقعی این طرح که به نظر می‌رسد با طراحی و زمینه‌سازی ماهرانه از سوی عربستان و کشورهای همراه او طرح و به تصویب رسید فراهم کردن زمینه‌ای موجه برای افزایش تولید این کشورها با هدف اعلام نشده تصرف بازارهای ایران (که پیش‌بینی می‌شد تولید و صادرات او به دلیل تحریم‌ها کاهش یابد) و دیگر کشورهای عضو (لیبی) که تولیدشان به دلیل مناقشات سیاسی کاهش می‌یافت بود؛ هرچند بهانه رسمی طرح و تصویب این طرح در کنفرانس، آوردن تولید عراق تحت نظام سهمیه بندی اوپک بود اما نه آن کشور این موضوع را پذیرفته بود و نه حتی در بیانیه مطبوعاتی کنفرانس دسامبر سال ٢٠١١ به این موضوع اشاره‌ای شده بود. وی با اشاره به اینکه در اجلاس اخیر این برداشت وجود داشت که عربستان و کشورهای همراه در صدد بودند به بهانه پیوستن دوباره اندونزی به جمع کشورهای اوپک سقف تولید رسمی اوپک را افزایش دهند تا با افزایش سقف رسمی تولید بتوانند افزایش عملی تولید خود را در سال‌های اخیر تحت پوشش آن قرار دهند، گفت: این در حالی است که بازگشت اندونزی به اوپک در میزان تولید واقعی نفت جهان تغییری ایجاد نمی‌کند. در واقع یک تغییر حسابداری از افزایش تولید اوپک (به میزان تولید اندونزی حدود ٨٠٠ هزار بشکه) و کاهش تولید غیر‌اوپک به همان میزان است.


به گفته عسلی درخواست دیگر این کشورها مبنی بر افزایش نیافتن تولید نفت از جانب ایران پس از لغو تحریم‌ها به بهانه وجود مازاد عرضه در بازار هم به شدت از سوی ایران رد شد. این درخواست در واقع با هدف اعمال تحریم‌های جدید از سوی این کشورها بر بخش نفت ایران است تا از توسعه ظرفیت‌های تولید نفت کشور جلوگیری شود. به گفته وی سایر کشورها نه تنها سهم ایران و لیبی را در بازار نفت تصرف کرده‌اند بلکه در مجموع به میزان یک میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه نیز بیشتر از حد مجاز بر مبنای سقف رسمی تولید کرده‌اند. به عبارت دیگر این کشورها در مجموع حدود ٤ میلیون بشکه بیش از میزان تولید خود در دسامبر ٢٠١١ عرضه می‌کنند و حال، حاضر نیستند برای ایجاد تعادل در بازار نفت حتی بخشی از این افزایش را کاهش دهند تا بازار به تعادل برسد. بنابراین در یک نگاه منصفانه هیچ ایرادی نمی‌توان بر موضع‌گیری ایران در مورد سقف تولید و مدیریت تولید اوپک در اجلاس اخیر وارد دانست.