گروه نفت و پتروشیمی- نسیم علایی: افت بهای نفت از اولین روزهای ماه ژوئن آغاز شد و همچنان ادامه دارد. ارزش نفت خام آمریکا بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است و این افت همچنان ادامه دارد. نفت برنت اما افت کمتری داشته و در این مدت ۲۲ درصد کاهش یافته است. اما تفاوت نفت برنت و نفت خام آمریکا که در اولین روز از ماه ژوئن به کمی بیش از دو دلار در هر بشکه می‌رسید این روزها به حدود۷دلار رسیده است. در واقع با نزدیک شدن به پایان فصل گرما و افت تقاضای بنزین در آمریکا مازا د عرضه در بازار نایمکس بیشتر از قبل شده و از آنجا که قانون منع صادرات نفت خام در آمریکا اجرا می‌شود مازاد عرضه در این کشور بهای نفت را با ریزش بیشتری مواجه کرده است. برخی از کارشناسان بر این باورند که رفع این قانون به تولید‌کنندگان شیل کمک کرده و رشد تولید نفت شیل را رقم می‌زند.


چرا شیل‌ها مهمند؟

میزان کنونی تولید نفت شیل حدود 5 میلیون بشکه است که کمتر از 6 درصد از عرضه جهانی نفت را به خود اختصاص داده است. پس چرا این نوع نفت تا این حد مهم شده؛ به‌طوری‌که کاهش یا افزایش 100 هزار بشکه‌ای آن بازار نفت را به هم می‌ریزد یا چرا گفته می‌شود افت 50 درصدی نفت طی یک سال اخیر بر عهده شیل اویل‌ها است؟


تولید نفت شیل از سال ۲۰۰۶ آغاز و در سال ۲۰۱۰ به یک میلیون بشکه در روز رسید و با پیشرفت تکنولوژی و دستیابی به روش شکست هیدرولیکی در فرآیند استخراج، از آن سال تاکنون یعنی ظرف ۴ سال اخیر، تولید این نوع نفت ۴ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است؛ یعنی سالانه یک میلیون بشکه رشد تولید. این در حالی است که عرضه جهانی نفت طی همین مدت تنها ۷ میلیون بشکه افزایش یافته و بر این اساس می‌توان گفت که حدود ۶۰ درصد از افزایش عرضه جهانی از سال ۲۰۱۰ تا کنون به نفت شیل تعلق دارد. بنابراین می‌توان اهمیت نفت شیل و تاثیر‌گذاری آن در بازار نفت را درک کرد. نفت شیل همچنین عامل ارزان بودن نفت آمریکا نسبت به نفت برنت است؛ در حالی نفت آمریکا از کیفیت بالاتری نسبت به برنت یا نفت اوپک برخوردار است، اما طی سال‌های اخیر معمولا ارزانتر از نفت‌های دیگر فروش رفته است. در واقع تا سال ۲۰۱۰ یعنی پیش از آنکه رشد تولید نفت شیل به رکورد‌زنی برسد و با سرعت سرسام‌آوری افزایش یابد، نفت خام آمریکا معمولا گران‌تر از نفت برنت معامله می‌شد. اما با افزایش رشد تولید نفت شیل از سال ۲۰۱۰ مازاد عرضه در بازارهای آمریکا رو به رشد گذاشت و همین موجب شد پالایشگران آمریکایی نفت را ارزان‌تر از دیگر پالایشگران جهان بخرند. در حالی که گفته می‌شود شیل اویل‌ها در یک سال اخیر باعث شدند بهای نفت بیش از ۵۰ درصد ریزش کند، اما این رشد تولید دامان خودش را نیز گرفته است و با وجود اینکه تولیدکنندگان این نوع نفت سعی کرده‌اند هزینه‌های خود را کاهش دهند یا کار حفاری و استخراج نفت را به چاه‌هایی محدود کنند که هزینه استخراج کمتر و نرخ بازگشت سرمایه بیشتری دارند، اما همچنان شاهد کاهش حفاری در میادین نفتی شیل هستیم که به گفته اداره اطلاعات انرژی آمریکا موجب می‎‌شود در سال ۲۰۱۶ حدود ۴۰۰ هزار بشکه از میانگین تولید روزانه این نوع نفت کاسته شود. این آژانس همچنین اعلام کرد که از سال ۲۰۱۷ شاهد کاهش بیشتری در تولید نفت شیل خواهیم بود.


صادرات؛ راه نجات شیل

صادرات نفت خام آمریکا ممنوع است و به موجب این قانون تولید‌کنندگان این کشور حق صادرات نفت خام به خارج از کشور را ندارند مگر اینکه حداقل فرآیند پالایشگاهی روی آن انجام شده باشد. همین مساله موجب افزایش مازاد عرضه در بازارهای آمریکا نسبت به دیگر بازارهای جهان شده است. به خصوص در برخی شهرهایی که دارنده میادین نفتی شیل هستند از جمله نورث داکوتا و تگزاس به دلیل مشکلات زیر‌ساختی برای انتقال نفت مازاد عرضه بیشتر است و گفته می‌شود حتی‌گاهی نفت بیش از 5 دلار در بشکه کمتر از قیمت اعلام شده در حال معامله است. این مساله بر تولید نفت این کشور فشار آورده و با وجود مقاومت در برابر افت تولید برخی کارشناسان اعلام کرده‌اند خواه ناخواه شیل مجبور به کاهش تولید می‌شود. همین مساله موجب شده که بسیاری از کارشناسان و فعالان نفت در آمریکا خواهان رفع قانون منع صادرات شوند هرچند که در این باره مخالفت‌هایی نیز انجام می‌شود.ممنوعیت صادرات نفت خام به تحریم سال‌های 1970 برمی‌گردد. در آن زمان، سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (AOPEC)، صادرات نفت را به کانادا، ژاپن، هلند، انگلیس و آمریکا تحریم کردند. علت این تحریم، مشارکت آمریکا در جنگ یوم کیپور بود، جنگی میان اسرائیل و دولت‌های عربی که به رهبری مصر و سوریه انجام شد. در آن زمان انتظار می‌رفت که کاهش عرضه نفت سبب افزایش قیمت آن و همچنین رکود شدید در اقتصاد جهانی شود.


بر این اساس، دولت آمریکا صادرات هرگونه نفت خام را ممنوع اعلام کرد تا از اقتصاد خود محافظت کند. این اقدام، بعدا به‌صورت یک قانون در آمریکا درآمد. تا چندی پیش، محدودیت صادراتی نفت خام در آمریکا مشکلی ایجاد نمی‌کرد، زیرا این کشور بخش زیادی از نفت خود را از سایر نقاط دنیا وارد می‌کرد اما انقلاب شیل همه معاملات را به هم زد.درصورتی که آمریکا قانون منع صادرات خود را بردارد گامی مهم در راستای بهبود قیمت‌ها در بازار نفت آمریکا انجام خواهد داد. در واقع با افزایش تقاضا برای نفت وست تگزاس اینترمدیت قیمت آن افزایش می‌یابد این در حالی است که تقاضای نفت تولیدکنندگان خارج از آمریکا کاهش و بر همین اساس بهای نفت برنت و سبد نفتی اوپک کاهش خواهد یافت. بیشتر موافقان رفع این قانون جمهوری خواه و در مجلس سنای آمریکا هستند. در آخرین به شور گذاشتن این تصمیم در کمیسیون انرژی سنا، از ۲۲ سناتور ۱۲ نفر از آنها به رفع قانون منع صادرات رای دادند و می‌رود که این قانون در کل سنا به شور گذاشته شود، اما دولت نیز روز جمعه گام مهم دیگری در جهت نزدیک شدن به رفع این قانون برداشت و اعلام کرد برای اولین‌بار طی ۳۰ سال اخیر سوآپ نفت با کشوری به غیر از کانادا را آزاد کرده است. بر اساس این دستور از این پس آمریکا روزانه ۱۰۰ هزار بشکه به مکزیک نفت سبک ارسال می‌کند و به جای آن ۱۰۰ هزار بشکه نفت سنگین می‌گیرد. هرچند عموم فعالان بازار نفت با رفع این قانون موافقند و آن را در کل برای اقتصاد آمریکا مفید می‌دانند، اما پالایشگران و بیشتر مردم از مخالفان اصلی رفع قانون است. رویترز چندی پیش در نظر‌سنجی که بین مردم آمریکا انجام شده بیش از ۷۰ درصد از مردم اعلام کرده‌اند که اگر برداشتن این قانون به گران شدن بنزین بینجامد با آن مخالفند. پالایشگران آمریکایی نیز که نفت را ارزانتر از دیگر نقاط جهان می‌خرند و بنزین را با قیمت‌های جهانی می‌فروشند از موافقان این قانونند، اما دسته سوم حامیان محیط زیست هستند، این عده بر این باورند رفع قانون منع صادرات به تشویق تولیدکنندگان برای افزایش تولید نفت شیل می‌انجامد و افزایش تولید نفت شیل که درخصوص آلوده‌کننده بودن فرآیند تولید آن شک و شبهه بسیاری است و همچنین افزایش مواد هیدرو کربنی را افزایش می‌دهد و محیط زیست را آلوده خواهند کرد. با این وجود اقدامات اخیر دولت و تحرکاتی که در مجلس سنای آمریکا انجام شده احتمال رفع این قانون را در آینده نزدیک بیشتر از پیش کرده است.



افت نفت با سیگنال تقاضا

اولین روز کاری در هفته میلادی با قرمز‌پوشی بازار نفت آغاز شد. به غیر از برخی اخبار که روزانه منتشر می‌شود، نگرانی‌ها در بازار نفت قدیمی است و همگی به مازاد عرضه ختم می‌شوند. روز گذشته آمار نگران‌کننده‌ای از تولید ناخالص داخلی ژاپن منتشر شد و شوک دیگری به بازار نفت وارد کرد. از سوی دیگر خبر افزایش تعداد دکل‌ها که در آخرین ساعات کاری هفته گذشته منتشر شده بود و همچنان بر بازار اثر‌گذار بود در مجموع افت بهای نفت را رقم زدند.به گزارش «دنیای اقتصاد»، روز گذشته بهای نفت خام آمریکا تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۴ به وقت تهران) ۶۲/ ۱ درصد معادل ۶۹ سنت در هر بشکه کاهش یافت و به ۸۱/ ۴۱ دلار بر بشکه رسید. هر بشکه نفت برنت نیز ۲/ ۱ درصد معادل ۵۹ سنت کاهش قیمت داشت و ۶۰/ ۴۸ دلار معامله شد. از سویی بر‌اساس آخرین به‌روز‌رسانی سایت رسمی اوپک، میانگین بهای سبد نفتی این سازمان روز جمعه نسبت به روز پیش از آن ۶۷ سنت کاهش یافت و به ۶۲/ ۴۶ دلار رسید. همان‌طور که مشخص است همزمان با افت شاخص‌های نفتی جهان بهای نفت ایران نیز کاهش می‌یابد. بر‌اساس آمار اداره امور اوپک و روابط با مجامع انرژی بهای نفت سنگین ایران در هفته منتهی به ۷ آگوست ۰۴/ ۳ دلار کاهش یافت و به ۳۳/ ۴۸ دلار بر بشکه رسید. نفت سبک ایران نیز افت ۹۹/ ۲ دلاری را تجربه کرد و ۴۷/ ۴۹ دلار معامله شد.

ایست «شیل» با قانون منع صادرات