صف‌نشینی نفتی توکیو در تهران

گروه نفت و پتروشیمی: مذاکرات نفتی ایران و شرکت‌های خارجی به شکل فشرده‌ای ادامه دارد. روز گذشته تیم اقتصادی سیاسی ژاپنی میهمان تهران بود و با وزیر نفت و برخی مدیران نفتی کشورمان دیدار کرد.

هیات‌ ژاپنی با ریاست دایشیرو یاما گیوا، وزیر اقتصاد، تجارت و صنایع این کشور به همراه مدیران ۲۱ شرکت ژاپنی روز شنبه وارد تهران شدند. آنچه که از خبرها برمی‌آید محور این گفت‌وگو بر سر بازگشت شرکت‌های نفتی این کشور به صنعت نفت ایران به خصوص در بخش بالا دستی بوده است. علاوه بر این، ژاپن یکی از مشتریان قدیمی نفت ایران است که با افزایش تحریم‌های غرب واردات خود را از کشورمان به شکل کنترل شده‌ای ادامه داد. حال روز گذشته مدیر بین‌الملل شرکت ملی نفت از مذاکره با مدیران برخی پالایشگاه‌های ژاپنی برای افزایش واردات نفت از ایران و بازگشت به میزان قبل از تحریم‌ها مذاکره کرده‌ است.

سرمایه‌گذاری و انتقال کالا و تجهیزات ژاپنی

غربی‌ها اعلام کرده‌اند ایران برای بازگرداندن صنعت نفت خود به پیش از تحریم‌ها به ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی نیاز دارد، هرچند که وزیر صنعت، معدن و تجارت محمد رضا نعمت‌زاده این رقم را کمتر و در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار عنوان کرده است. حال طی سه هفته‌ای که از توافق جامع می‌گذرد شرکت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران ابراز آمادگی کرده‌اند و در آخرین گام روز گذشته ژاپنی‌ها با وزیر نفت درخصوص بازگشت به ایران بعد از رفع تحریم‌ها مذاکره کردند.

مهم‌ترین‌ حضور ژاپنی‌ها پیش از تحریم‌ها در صنعت نفت ایران به طرح توسعه میدان نفتی آزادگان بازمی‌گردد. مذاکره با ژاپنی‌ها برای طرح توسعه آزادگان از سال ۲۰۰۱ آغاز شد. سرپرست تیم مذاکره‌کننده با این کشور در آن زمان سید‌مهدی حسینی، رئیس کنونی کمیته بازنگری قراردادهای نفتی ایران بود که از مرارت‌های مذاکره با ژاپنی‌ها خاطرات زیادی دارد. با وجود مذاکرات فشرده‌ و رسیدن به برخی توافقات با افزایش اختلافات ایران و غرب بر سر مساله هسته‌ای ژاپنی‌ها با احتیاط بیشتری بر سر میز مذاکرات حاضر می‌شدند تا اینکه وزارت نفت در سال ۲۰۰۶ اعلام کرد که به دلیل تعلل و تاخیر ژاپنی‌ها قرارداد را لغو کرد. هرچند که برای توسعه میدان آزادگان از آن زمان تا‌کنون مذاکرات زیادی شده است، اما تا کنون این میدان از طرح توسعه خود بازمانده است. بعد از رفع تحریم‌ها، نشریات ژاپنی اعلام کردند که حال وقت آن است که ژاپن به ایران بازگردد و در طرح توسعه آزادگان حاضر شود.

میدان آزادگان شمالی در دست شرکت چینی سینوپک است، اما بخش جنوبی آن بعد از اخراج چینی‌ها توسط زنگنه از سال پیش بدون پیمانکار است.

با این وجود روزگذشته وزیر نفت در حاشیه دیدار با دایشیرو یاما گیوا با سازنده خواندن مذاکره با ژاپنی‌ها اظهار کرد درخصوص واگذاری میدان خاصی گفت‌وگو نشده است ولی بعد از رفع تحریم‌ها ژاپنی‌ها آماده‌اند در همه بخش‌های بالا دستی اعم از نفت، گاز، پتروشیمی، پالایش با ما مشارکت داشته باشند. وی همچنین پس از دیدار با ژاپنی‌ها با اشاره به اینکه روابط ایران و ژاپن به دلیل تحریم‌های ظالمانه در چند سال اخیر دچار خدشه شده بود، افزود: امید است پس از تحریم‌ها برای توسعه و سربلندی دو طرف، بهره مطلوب را ببریم.

در عین حال وزیر اقتصاد، تجارت و صنایع ژاپن اعلام کرد: پس از این سفر و مذاکرات، سطح روابط ایران و ژاپن افزایش می‌یابد و من نیز نسبت به گسترش این روابط دو جانبه امیدوارم. یاما گیوا با بیان اینکه دولت و وزارت اقتصاد، تجارت و صنایع ژاپن از شرکت‌های ژاپنی برای حضور در ایران و مشارکت با شرکت‌های ایرانی حمایت می‌کنند، گفت: حضور من به همراه ٢١ شرکت ژاپنی از بخش‌های مختلف نفتی، انرژی، صنعتی و مالی گواه جدیت ما برای همکاری با ایران است و این در حالی است که پیش از سفر به ایران ١٠٠ یا بهتر است بگویم ١٠٠٠ شرکت ژاپنی تمایل داشتند به تهران بیایند.

بعد از انعقاد تفاهم‌نامه بین ایران و گروه ۱+۵ علاوه بر ژاپن تیم‌های اقتصادی سیاسی از کشورهای آلمان، فرانسه، هند و ایتالیا مسافر تهران شده‌اند و در همه موارد یکی از مذاکرات مهم هر گروه با وزیر نفت و بحث درخصوص سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران بوده است. در میان حضور فشرده دولت‌های خارجی که به گفته وزیر نفت به‌مثابه چراغ سبز به شرکت‌های خود برای ورود به ایران است برخی عنوان می‌کنند که اولویت ایران حضور اروپایی‌ها است؛ اما معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت ایران بر این باور است که درفضای سیاسی جدید ایران، انتخاب‌کننده نهایی است و هیچ کشوری در فضای سیاسی جدید برای حضور در صنعت نفت ایران اولویت ندارد.

امیرحسین زمانی‌نیا همچنین در حاشیه دیدار وزیر نفت، با وزیر اقتصاد، تجارت و صنایع ژاپن با اشاره به اینکه ایران و ژاپن سابقه خوبی در همکاری مشترک با یکدیگر داشتند، درباره اینکه آیا اولویت حضور در ایران با آسیایی‌ها است، گفت: ایران از بهترین پیشنهادها برای همکاری‌های بلندمدت استقبال می‌کند. وی با بیان اینکه صنعت نفت هم‌اکنون به سرمایه‌گذاری، تکنولوژی و مدیریت پروژه نیازمند است، تاکید کرد: هیچ کشور یا شرکتی برای حضور در صنعت نفت ایران در اولویت نیست و این ایران است که اولویت‌ها را مشخص می‌کند.

اما سابقه حضور ژاپنی‌ها در ایران به حضور در میدان نفتی آزادگان محدود نمی‌شود، یکی از مشارکت‌های ایران و ژاپن به ساخت پتروشیمی بندر امام برمی‌گردد. به گفته معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، ژاپنی‌‎ها همچنان به سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران علاقه‌مندند. محمدحسن پیوندی همچنین پیش‌بینی کرد که شرکت‌های ژاپنی طی ٦ ماه آینده با حذف تحریم‌های بین‌المللی در صنعت پتروشیمی ایران حضور یابند. وی با بیان اینکه ساخت پتروشیمی بندر امام (ایران - ژاپن) در اواخر دهه ٧٠ میلادی یک نمونه همکاری خوب میان دو کشور است، گفت: در زمان احداث این پتروشیمی سرمایه‌گذاری عظیمی به‌صورت مشترک در ایران صورت گرفت که در آن تاریخ در دنیا منحصر‌به‌فرد بود.

افزایش روابط نفتی تهران- توکیو

ژاپن یکی از مشتریان قدیمی نفت ایران است که در سال‌های تحریم همچنان به واردات خود از ایران ادامه داد. با این وجود این کشور در سال‌های تحریم تحت فشار غرب واردات خود را محدود کرد و کمتر از پیش از تحریم‌ها از ایران نفت وارد کرد. حال سید محسن قمصری اعلام کرد: در نشست روز گذشته با ژاپنی‌ها مذاکراتی نیز درخصوص بازگشت واردات نفت این کشور به پیش از تحریم‌ها انجام شده است. وی در این خصوص گفت: ژاپن از مشتریان سنتی نفت ایران است و ایران آماده است پس از لغو تحریم‌ها میزان صادرات نفت را به این کشور به پیش از اعمال تحریم‌ها برساند. وی با اشاره به حضور نماینده شرکت شواشل در جمع هیات‌ ژاپنی، تصریح کرد: این شرکت اظهار امیدواری کرده است تا سطح خرید نفت از ایران را به پیش از اعمال تحریم‌ها برساند. شوا‌شل پالایشگر ژاپنی است که نفت خام وارداتی را از سراسر جهان در گروه پالایشی خود در ژاپن به نام‌های یوکائیچی، کیهین و یاماگوچی پالایش می‌کند؛ مجموع ظرفیت پالایش این سه پالایشگاه ٤٤٥ هزار بشکه در روز است.

به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ژاپن در سال ۲۰۱۱ و پیش از افزایش تحریم‌ها روزانه بیش از ۳۱۵ هزار بشکه از ایران نفت وارد می‌کرد اما با تشدید تحریم‌ها این کشور واردات خود از ایران را محدود کرد. به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۴ به کمتر از ۱۵۰ هزار بشکه در روز رسید.