گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: بازار جهانی نفت این روزها تحت تاثیر مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب است و در سایه نگرانی از بازگشت نفت ایران روند کاهشی دارد. به گزارش «دنیای اقتصاد» تا لحظه تنظیم این گزارش بهای نفت خام آمریکا با ۵۶سنت کاهش به ۲۸/ ۴۴ دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز ۶۵ سنت کاهش قیمت را تجربه کرد و هر بشکه آن ۰۲/ ۵۴ دلار معامله شد. در عین حال بر اساس آخرین به روز‌رسانی سایت رسمی اوپک، بهای سبد نفتی این سازمان روز جمعه، آخرین روز کاری هفته میلادی گذشته ۵/ ۱ دلار کاهش قیمت داشته و به ۶۶/ ۵۱ دلار رسیده است. این در حالی است که به گزارش رویترز در ساعات اولیه بازگشایی بازار نفت کاهش قیمت بیشتری را تجربه کرده و حتی از کف قیمتی که در ماه ژانویه داشته به قیمت‌های پایین‌تری نیز رسیده است. به گزارش «دنیای اقتصاد» به نقل از خبرگزاری رویترز، روز گذشته گمانه‌زنی درخصوص مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ که در شهر لوزان سوئیس در جریان است روی قیمت نفت اثر‌گذار بوده است. در واقع فعالان بازار با در نظر گرفتن احتمال توافق ایران و غرب و افزایش عرضه نفت ایران، آن را با قیمت پایین‌تری معامله کردند. این در حالی است که خبر کاهش ظرفیت ذخیره‌سازی نفت چین و احتمال کاهش واردات این کشور تحت تاثیر آن به افت بیشتر قیمت نفت کمک کرد.

در صورت توافق ایران و غرب که بر اساس آخرین اخبار رسیده دور از انتظار به نظر نمی‌رسد، تولید و صادرات نفت کشورمان به شکل چشم‌گیری افزایش می‌یابد؛ افزایش عرضه پیش‌بینی نشده نفت در بازاری که خود روزانه با مازاد عرضه‌ای حدود ۲ تا ۳ میلیون بشکه مواجه است می‌تواند سقوط دیگری در قیمت نفت رقم بزند. تولید نفت ایران پیش از تحریم‌های یک‌جانبه غرب به حدود ۴ میلیون بشکه در روز می‌رسید اما با افزایش فشار غرب در حال حاضر روزانه حدود ۷/ ۲ میلیون بشکه تولید می‌کنیم.

غیبت ایران در بازار نفت

قبل از افزایش تحریم‎های آمریکا و اتحادیه اروپا صنعت نفت ایران دوران طلایی را گذراند از سویی در برهه‌ای از زمان قیمت‌ها در سطح بالایی قرار داشتند و از سوی دیگر غول‌های نفتی برای سرمایه‌گذاری در آن با هم رقابت می‌کردند؛ بر همین اساس تولید نفت کشورمان حتی سقف روزانه ۴ میلیون بشکه‌ای را نیز شکسته بود. اما با افزایش تحریم‌ها در سال ۲۰۱۱ تولید نفت رو به کاهش گذاشت چراکه بر اساس این تحریم‌ها ظرف چند ماه کشورهای اروپایی واردات خود از کشورمان را قطع کردند، از طرفی مشتریان آسیایی نیز با محدودیت خرید از ایران مواجه شدند، آمریکا این کشورها را تهدید کرده بود در صورتی که واردات خود از ایران را کاهش ندهند، تحت تحریم‌های این کشور قرار می‌گیرند.

زمانی که بحث تحریم‌ نفت ایران پیش کشیده شد، برخی کارشناسان نفتی معتقد بودند با حذف ایران از بازار نفت قیمت‌ها به بالای ۲۰۰ دلار بر بشکه خواهد رسید اما در آن دوران پتانسیل افزایش عرضه نفت توسط دیگر تولیدکنندگان به قدری بالا بود که تنها در مقطعی کوتاه نفت به بالای ۱۲۵ دلار رسید اما باز قیمت‌ها به سطح ۱۰۰ دلار برگشت. بر اساس اظهارات برخی کارشناسان نفتی کشورمان، آمریکا در آن دوران از عرضه جهانی نفت مطمئن بود و بر‌اساس بررسی‌های اداره اطلاعات انرژی این کشور، سیاست‌گذاران آمریکا یقین داشتند که با کاهش عرضه نفت از سوی ایران بازار نفت تغییر قیمتی خاصی را به خود نمی‌بیند.

با محدود شدن صادرات نفت ایران برخی از کشورهای منطقه و جهان با افزایش عرضه جای خالی ایران را در بازار نفت پر کردند. به‌طور مثال تولید نفت خام عربستان که به‌طور میانگین در سال ۲۰۱۰ حدود ۹/ ۸ میلیون بود، در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی به ترتیب به ۴۵/ ۹ و ۸۳/ ۹ میلیون بشکه در روز رسید؛ یعنی در عرض ۲ سال ۹۰۰ هزار بشکه بر تولید نفت خام این کشور اضافه شد. عربستان به‌عنوان کشوری که گفته می‌شود تا روزانه ۱۲ میلیون بشکه ظرفیت تولید دارد، در چنین شرایطی با افزایش تولید خود از کاهش مقدار نفت در بازار جلوگیری کرد. کویت نیز که در سال ۲۰۱۰ حدود ۳/ ۲ میلیون بشکه تولید روزانه داشت در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ میلادی به ترتیب ۵۳/ ۲ و ۶۳/ ۲ میلیون بشکه نفت تولید کرد، یعنی این کشور نیز در عرض دو سال بیش از ۳۰۰ هزار بشکه افزایش تولید داشته است. عراق نیز در همین بازه زمانی ۶۰۰ هزار بشکه بر تولید روزانه خود افزود. این شرایط برای برخی کشورهای دیگر نیز صادق است، اما در میان همه کشورها این آمریکا است که در این سال‌ها عرضه نفتش به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته، در واقع با انقلاب شیل تولید نفت در این کشور از سال ۲۰۱۱ با سرعت بی‌سابقه‌ای افزایش یافت، به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال پیش از آن حدود یک میلیون بشکه رشد داشت و این رشد در سال‌های بعد از آن ادامه یافت و تولید نفت آمریکا از روزانه ۶۴/ ۵ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۱ به ۶۳/ ۸ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۴ رسید.

تحولات سیاسی ایران

در این بین بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کاهش تولید و صادرات نفت ایران تنها به دلیل تحریم‌ها نبوده و مدیریت نادرست در دولت دهم بر کاهش تولید نفت اثر‌گذار بوده است. در واقع دولت دهم به دو شکل بر کاهش تولید نفت اثر‌گذار بود؛ اول اینکه به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت با وجود درآمدهای طلایی در آن سال‌ها به مرور شاهد کاهش تولید و ظرفیت تولید بودیم. دوم به دلیل مدیریت نادرست و ناچیز پنداشتن قدرت تحریم‌ها، روند پرونده هسته‌ای در مسیر تحریم با سرعت زیادی پیش رفت که نهایتا به کاهش درآمدهای کشور منجر شد.

تحریم‌ها به سرعت بر میزان تولید و صادرات نفت کشورمان اثر گذاشت، به‌طوری‌که تولید بیش از ۴ میلیون بشکه‌ای نفت در سال ۲۰۱۱ در سال بعد از آن با کاهش ۷۰۰ هزار بشکه‌ای به ۳/ ۳ میلیون بشکه رسید. صادرات نفت نیز به همین شکل کاهشی شد و از بیش از ۲ میلیون بشکه پیش از تحریم‌ها در برخی ماه‌ها در سال ۲۰۱۳ به حدود ۷۰۰ هزار بشکه نیز رسید.

با روی کار آمدن دولت یازدهم و تغییر مدیریت در بدنه نفت و خوش‌بینی جهان نسبت به دولت جدید میزان صادرات نفت ایران روند صعودی به خود گرفت اما تاثیر گذارترین اتفاق در سال‌های اخیر توافق موقت ژنو بین ایران و گروه ۱+۵ در نوامبر ۲۰۱۳، سوم آذر ۱۳۹۲ بود. بر اساس این توافق ایران باید میزان صادرات به مشتریان آسیایی خود و به عبارتی تنها مشتریان نفتش را درحدود یک میلیون بشکه در روز نگه دارد. اما این توافق باعث آسودگی مشتریان نفتی کشورمان شد و این کشورها واردات نفت خود را به شکل قابل‌توجهی افزایش دادند به‌طوری‌که در فوریه سال ۲۰۱۴ صادرات نفت ایران به بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز رسید. کار تا جایی پیش رفت که برخی نشریات خارجی با ادعای اینکه ایران برخلاف توافق موقت ژنو عمل کرده و صادرات نفت خود را افزایش داده است سعی در تحریک کشورهای خارجی برای فشار بر ایران داشتند. در حال حاضر هرچند صادرات نفت ایران کاهش یافته اما میانگین آن همچنان مقداری بیش از سقف یک میلیون بشکه‌ای تعیین شده در توافق ژنو قرار دارد.

وعده افزایش تولید نفت توسط وزیر

وزیر نفت کشورمان از روزهای نخست آغاز وزارت خود وعده افزایش تولید و ظرفیت تولید نفت کشور را داد. بر اساس گفته‌های بیژن زنگنه ظرفیت تولید نفت کشورمان در سال ۹۳ باید از مرز ۴ میلیون بشکه در روز عبور می‌کرد؛ وی همچنین وعده داده تا پایان دولت یازدهم ظرفیت تولید به ۷/ ۵ میلیون بشکه در روز برسد. هرچند به دلیل تحریم‌ها و کاهش درآمدهای نفتی در سال ۹۳ بسیاری از وعده‌های وزیر محقق نشده است. اما در صورت رسیدن به توافق و برداشته شدن تحریم‌های کشورمان میزان صادرات نفت ایران به شکل قابل توجهی افزایش خواهد یافت و بازار نفت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. برخی کارشناسان نفتی بر این باورند که با توافق ایران و غرب ممکن است قیمت‌ها تا حدود ۳۰ دلار بر بشکه برسد.

درحال حاضر مذاکرات در سوئیس در سطح وزرای کشورهای ایران و گروه ۱+۵ ادامه دارد. هرچند از سوی عده‌ای از جمهوری خواهان آمریکا و تعدادی از کشورها از جمله عربستان و رژیم صهیونیستی روی این مذاکرات فشار وارد می‌شود اما از سوی مذاکره‌کنندگان خبرهای خوبی به گوش می‌رسد.

انعکاس «مذاکرات هسته‌ای» در بازار نفت

انعکاس «مذاکرات هسته‌ای» در بازار نفت