پول نفت در کانال پتروشیمی

گروه نفت و پتروشیمی - حمزه بهادیوند چگینی: در شرایطی معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی از باز شدن ال‌سی دو میلیارد یورویی فاینانس چین در طرح‌های جدید صنعت پتروشیمی خبر داده که در طرف دیگر ماجرا دست پیمانکاران چینی تا حد زیادی در مقایسه با گذشته از طرح‌های مهم اقتصادی کشور کوتاه مانده است، با این حال روز پنج‌شنبه عباس شعری مقدم اعلام کرد صنعت پتروشیمی حدود ١٠ میلیارد یورو از فاینانس کشور چین، سهمیه خواسته و تاکنون از این میزان حدود دو میلیارد یورو برای طرح‌های جدید پتروشیمی شامل، سبلان، بوشهر، مسجد سلیمان و لردگان موثر شده است. به گزارش «دنیای اقتصاد» بر‌اساس تحریم‌های نفتی و محصولات پتروشیمی کشورمان در دو سال اخیر چین از بازپرداخت بدهی‌های خود به دلیل چالش‌های انتقال پول ناتوان بوده و این امر منجر به توافق ایران و چین برای بازپرداخت این بدهی در قالب فاینانس طرح‌های اقتصادی شد؛ توافقی که قرار بود دولت چین لااقل ۲ برابر رقم بدهی خود را به‌صورت فاینانس به طرح‌های مذکور اختصاص دهد که هفت طرح فولادی و طرح‌های پتروشیمی از مهم‌ترین طرح‌های قابل ذکر برای بازگشت سرمایه‌های کشور از بانک‌های چینی بودند. در این زمینه سال گذشته رئیس مجلس کشورمان با سفر به این کشور به رایزنی‌هایی برای توافق بر سر بازگرداندن بدهی‌های نفتی چین پرداخت.

در حال حاضر میزان بدهی نفتی چین در حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد یورو برآورد می‌شود که باید ۵/۷درصد این رقم برای آزادسازی این مبلغ به کشور چین پرداخت شود، در غیر این صورت آنچنان که پیش از این نوبخت اعلام کرده بود تکلیف بدهی این کشور به ایران جز با واردات یا باقی ماندن در بانک‌های چینی روشن نیست. از طرفی کارآیی پایین پیمانکاران چینی در سال‌های اخیر موضوعی است که ورود دانش فنی و پیمانکاری این کشور به ایران را برای طرح‌های مهم غیرموجه ساخته است تا جایی که در دوره‌ای وزیر نفت دستور اخراج یکی از پیمانکاران را از پروژه‌ای در حوزه نفت و گاز صادر کرد. واردات تکنولوژی و قطعات مورد نیاز برای توسعه این صنعت از دیگر موضوعاتی بود که در سال گذشته مورد اختلاف نظر مسوولان کشور بود و در نهایت برخی شنیده‌ها حکایت از کیفیت پایین این محصولات برای توسعه صنعت نفت داشت.

در حال حاضر نیاز صنعت پتروشیمی کشور به سرمایه‌های خارجی رقمی در حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود که متناسب با افزایش ظرفیت‌های تولید در این بخش به میزان ۱۰۰ میلیون تن در سال رقمی معقول و منطقی است، اما برنامه‌های تامین مالی در داخل با این ارقام متناسب نیست و همین امر وظایف وزارت نفت را سنگین‌تر کرده است. با این حال وزیر نفت تمام تلاش خود را برای بازگرداندن پول نفت، سرمایه مورد‌نیاز برای توسعه بخش پتروشیمی و ورود شرکت‌های خارجی به کار گرفته؛ هرچند هنوز خروجی قابل ملاحظه‌ای نداشته است. با این حال به گفته شعری‌مقدم هم‌اکنون در زمینه فاینانس کشور چین، موانعی مانند تایید گارانتی‌های پیش پرداخت و حسن انجام کار توسط بانک مرکزی ایران باقی مانده که تاکنون حل نشده است؛ یعنی هنوز ابهامات گشایش فاینانس مذکور برطرف نشده است. کارشناسان معتقدند سهم چین از فاینانس این پروژه‌ها باید بالا باشد، چراکه اولا این کشور خود از مهم‌ترین مصرف‌کنندگان محصولات پتروشیمی کشورمان محسوب می‌شود و در عین حال حجم بدهی‌های این کشور در زمینه نفت به ایران بسیار بالا است.

به عقیده کارشناسان حوزه پتروشیمی مشکلات تامین مالی بخش پتروشیمی در ایران زیاد است؛ از یک طرف بانک‌ها و موسسات پولی و مالی تامین مالی این بخش را به‌طور شایسته حمایت نمی‌کنند و از طرفی دسترسی به منابع صندوق توسعه ملی نیز مقدور نیست. به همین دلیل در شرایط فعلی یکی از مهمترین پیش نیازهای توسعه صنعت پتروشیمی در ایران جذب منابع مالی و سرمایه‌ای بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی است و فاینانس چینی قرار است این نقش را بر عهده بگیرد. با این حال چند سالی است که از قضیه فاینانس طرح‌های پتروشیمی توسط بانک‌های چینی می‌گذرد و چنین اتفاقی هنوز به نحو تمام و کمال نیفتاده است.

مجتمع پتروشیمی بوشهر با دو میلیارد یورو اعتبار مورد نیاز، پتروشیمی لردگان با ۴۷۰ میلیون یورو اعتبار، پتروشیمی سبلان و پتروشیمی صدف به علاوه پتروشیمی مسجد سلیمان از جمله مهم‌ترین‌ مجتمع‌های پتروشیمی کشور محسوب می‌شوند که قرار است دولت و وزارت نفت توسعه آنها را بر اساس فاینانس چینی انجام دهد. واحدهای فرآیندی پتروشیمی بوشهر متشکل از هشت واحد است که با دریافت گاز ترش و شیرین‌سازی تا مرحله تولید اتان و متانول به‌عنوان محصولات واسطه و سپس تولید گلایکول‌ها و پلی اتیلن، اسید استیک و ونیل استات منومر زنجیره تولید را در چهارمرحله طی می‌کند. پتروشیمی سبلان، تولید سالانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار تن متانول و پتروشیمی صدف، تولید سالانه ۱۰۰ هزار تن استایرن بوتادین رابر به‌عنوان خوراک صنایع تکمیلی پتروشیمی همچون تایر انواع خودرو را در دستور کار خود دارند.

با این حال منتقدان معتقدند فاینانس پروژه‌های نفت و گازی ایران توسط چین بر اساس بدهی‌های این کشور به ایران صورت می‌گیرد و بهانه‌های واهی این کشور برای بازگرداندن بدهی‌ها منطقی نیست. با این حال قرار است تولید روزانه گاز ایران از محل فازهای اولویت اول (١٢، ١٥ و ١٦ و ١٧ و ١٨) حدود ١٠٠ میلیون مترمکعب در روز افزایش یابد؛ بسیاری از کارشناسان صنعت نفت ایران معتقدند تحقق این امر می‌تواند تحولی بزرگ در همه بخش‌ها به ویژه تامین خوراک مجتمع‌های پتروشیمی کشور ایجاد کند، مجتمع‌هایی که هم‌اکنون به دلیل کمبود خوراک با حداکثر ظرفیت کار نمی‌کنند. هم‌اکنون ایران از ظرفیت تولید سالانه ٦٠ میلیون تن محصولات پتروشیمیایی برخوردار است که به دلایل مختلف از جمله کمبود خوراک، تنها از ٦٨ درصد این ظرفیت استفاده می‌شود.