طلای سیاه در انتظار بازگشت آرامش

گروه نفت و پتروشیمی: اقتصاد جهان که پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی کم‌کم در حال رونق گرفتن است به دنبال بحران عراق نگران کمبود نفت در بازارهای جهانی بود که تولیدکنندگان صاحب‌نام ابراز داشتند هرگونه خلأ در بازار را جبران خواهند کرد و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. کارشناسان اما نگران بهای نفت و افزایش قیمت طلای سیاه هستند و از تبعات آن سخن می‌گویند، ولی بازارهای بین‌المللی واکنش محتاطی را در روزهای گذشته نشان دادند. تحولات عراق هر روز وارد مرحله‌ای جدید می‌شود و صنعت نفت این کشور که یکی از بزرگ‌ترین دارندگان منابع هیدرو‌کربوری جهان است با چالشی جدی رو‌به‌رو شده؛ به‌طوری‌که قیمت‌های جهانی نفت خام را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. بیش از ۲ هفته است که موج جدید ناامنی در عراق، برنامه‌های این کشور را برای توسعه میدان‌های نفت و گاز و افزایش تولید و صادرات این کشور را با مشکل روبه‌رو‌ کرده است. تحلیلگران اقتصادی با اشاره به بحران داخلی عراق چند بار در روزهای اخیر هشدار داده‌اند که ادامه درگیری بین نیروهای دولتی و تروریست‌های داعش در عراق می‌تواند تهدیدی جدی در برابر رشد و رونق اقتصادی جهان باشد و این بحران تولید و صادرات نفت عراق را با چالش جدی روبه‌رو‌ خواهد کرد.

در این میان کنترل بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت این کشور به‌طور متناوب میان دولت و گروه داعش دست به دست می‌شود و هر روز یکی از طرفین ادعا می‌کنند که بر پالایشگاه بیجی مسلط شده‌اند و آن را در اختیار دارند. تحلیلگران بانک‌بارکلیز می‌گویند پالایشگاه بیجی و نیروگاه برق نزدیک آن قادر است یک سوم نیازهای سوختی عراق و نزدیک به یک‌دهم برق مصرفی این کشور را تامین کند.

باید در نظر داشت که تولید نفت عراق به‌طور میانگین در چند ماه گذشته حدود ۲/۳ میلیون بشکه در روز بوده که با توجه به محدود بودن مصرف داخلی این کشور بیش از ۵/۲ میلیون بشکه آن به بازارهای جهانی صادر شده است و هرگونه تغییر در این مقدار می‌تواند بازارهای جهانی را با تلاطم روبه‌رو‌ کند.

در جریان بحران این روزهای عراق، کشورهای ایران و عربستان به‌عنوان دو قدرت نفتی در منطقه از آمادگی خود برای هرگونه کمبود احتمالی نفت در بازار سخن گفته‌اند، هرچند که تحلیلگران بین‌المللی میزان عرضه کنونی را با توجه به نیاز بازار کافی می‌دانند. در همین حال، یکی از مقام‌های نفتی عربستان دیروز اعلام کرد که این کشور متعهد است در صورت نیاز، نفت بیشتری به بازار عرضه کند. این مقام عربستانی به خبرگزاری رویترز گفت که کشورش هم اکنون روزانه ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام تولید می کند و توانایی تولید نفت روزانه ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه را نیز دارد.

از سوی دیگر به دنبال چالش به وجود آمده در عراق، کردهای این کشور کنترل شهر نفتی کرکوک در شمال و سایر مناطق بحران‌زده را به دست گرفته‌اند که کارشناسان انرژی بر این باورند این موضوع جایگاه بغداد را در کنترل و نظارت بر مناطق نفتی ضعیف می‌کند. با وجود این، قلب صنعت نفت عراق که در جنوب این کشور قرار دارد تا‌کنون از حملات تروریست‌ها در امان مانده است و روند تولید طلای سیاه طبق گفته مقام‌های عراقی ادامه دارد.

در عین حال ناظران بر این باورند هنوز در عرضه نفت اختلالی ایجاد نشده است. این موضوعی است که رئیس سازمان اوپک آن را تایید می‌کند. سالم البدری دیروز در این‌باره گفت: بازارهای جهانی نفت با کمبود عرضه مواجه نیستند و تولید نفت عراق هنوز بدون مشکل ادامه دارد، اما در صورت هرگونه اختلال در تامین نفت، اوپک مقدار نفت بیشتری به بازار عرضه می‌کند. البدری گفت عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت اوپک در صورت نیاز می‌تواند با همه توان خود نفت تولید کند.

در این میان، یک مشاور و تحلیلگر ارشد انرژی با اشاره به اینکه افزایش قیمت نفت پس از رخدادهای عراق روانی بوده است، اظهار کرد: میزان نفتی که از عراق به دلیل مشکلات سیاسی حذف شده ۲۰۰ هزار بشکه است که تاثیر چندانی بر بازار ندارد. فریدون فشارکی در نشست «پایش تحولات بازار نفت و گاز» در موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی افزود: نفت کردستان می‌تواند جایگزین این مقدار نفتی که از بازار خارج شده شود.

تحلیلگر ارشد انرژی، گریزی به نفت کردستان می‌زند: «اگر کردها به دنبال یک شانس بزرگ در کردستان عراق بودند تا بتوانند به‌صورت قانونی و حقوقی نفت خود را بفروشند این فرصت برایشان فراهم شده است.»

فشارکی با اشاره به اینکه مشکل عراق به این زودی‌ها حل نمی‌شود، افزود: هم‌اکنون دولت عراق کنترلی بر خط لوله صادرات نفت خود ندارد، بنابراین در این شرایط برای صادرات نفت چاره‌ای جز حمایت از کردستان ندارد.

این کارشناس ارشد انرژی با اشاره به اینکه در عراق و کردستان منابع و امکانات بالقوه صادرات نفت بیشتر از عربستان دیده می‌شود افزود: در بحث صادرات نفت، عراق تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند بیش از ۵ میلیون بشکه نفت در روز صادر کند، زیرا به دلیل موقعیت جغرافیایی این کشور نسبت به خلیج‌فارس، عراق نمی‌تواند بیش از این مقدار از این منطقه صادر کند.

از سوی دیگر و در بحبوحه تحولات این روز‌های عراق، ویتالی چورکین نماینده روس‌ها در سازمان ملل که ریاست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل را نیز بر‌عهده دارد اعلام کرد روسیه خواستار برخورد شورای امنیت با صادرات غیرقانونی نفت از عراق و سوریه است. زیرا سود ناشی از فروش غیرقانونی نفت این دو کشور برای کمک به گروه‌های تروریستی مثل داعش استفاده می‌شود. آخرین گزارش‌ها حاکی از آن است که اقلیم کردستان عراق سومین محموله نفت خود را از طریق پایانه جیهان ترکیه فروخته و این در حالی است که قرار است آنها حجم تولید خود را در ماه ژوئیه به ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند و پیش‌بینی می‌شود حجم تولید دولت منطقه‌ای کردستان تا پایان سال میلادی جاری به ۴۰۰ هزار‌بشکه در روز برسد.

دولت عراق تاکید می‌کند که سازمان دولتی بازاریابی نفت عراق (سومو) تنها واسطه مجاز به فروش نفت خام عراق از جمله منطقه کردنشین این کشور است. با تمام این اوصاف نفت عراق که در چند سال گذشته توانسته بود بازارهای جدیدی را به دست آورد در خطر از دست دادن این بازار‌ها است و چالش داعش و نیز صادرات اقلیم کردستان می‌تواند منجر به تحولات جدیدی در عرصه نفتی منطقه شود.

این روزها تحلیلگران اعتقاد دارند که بحران حضور داعش در عراق، سبب کاهش سختگیری دولت مرکزی به اربیل برای فروش نفت خام خود شده، از این رو ادامه نا آرامی‌ها بیش از هر کشور دیگر، به نفع اقلیم کردستان عراق و ترکیه بوده است. ناتوانی بغداد در کنترل حمله‌های تروریستی گروه داعش و اقدام‌ کردهای عراق، سبب قدرتمندتر شدن اربیل شده است.

به عقیده دیوید اتاوا، کارشناس اندیشکده ویلسون سنتر واشنگتن، اقدام‌های داعش به صادرات نفت بغداد آسیب نمی‌رساند؛ اما سبب افزایش صادرات نفت اربیل می‌شود. دیویدرومانو، استاد علوم سیاسی دانشگاه میزوری آمریکا نیز در این باره گفت: بغداد در این وضعیت، گزینه دیگری جز قبول صادرات نفت اقلیم کردستان ندارد. همچنین «اوله‌هانسن» تحلیلگر موسسه ساکسو بانک گفت: بدترین سناریو ممکن این است که تولید نفت عراق به سطح زمان جنگ خلیج‌فارس کاهش یابد که این مساله موجب افزایش سریع ۲۰ دلاری قیمت هر بشکه نفت خواهد شد.

در پایان باید گفت که با توجه به ادامه‌ درگیری‌ها در عراق به دنبال حملات داعش و احتمال به کنترل درآوردن تاسیسات نفتی متنند پالایشگاه بیجی، که بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی کشور به شمار می‌رود، امکان افزایش قابل توجه در بهای نفت خام وجود دارد، هرچند که این روزها بازارهای جهانی واکنشی محتاطانه به تحولات عراق داشته است.