غلامعلی رحیمی *- طی هفته گذشته به دنبال انتشار آمارهای مثبت از شرایط اقتصادی آمریکا، افزایش قابل توجه واردات روزانه نفت خام آمریکا، استمرار نگرانی‌ها درباره بحران اوکراین و سرنوشت مبهم ازسرگیری تولید نفت میدان‌های نفتی تعطیل شده لیبی از یک سو و همچنین توافق کشورهای گوناگون درگیر در بحران اوکراین برای پایان دادن به خشونت‌ها در این کشور، افزایش 10 میلیون بشکه‌ای سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا و کاهش تقاضای نفت خام چین در 3 ماهه نخست سال ٢٠١٤ از سوی دیگر، بهای نفت خام در بازارهای جهانی از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.
بر این اساس بهای نفت خام در بازار آمریکا (بورس نیویورک) طی هفته گذشته (۱۱ الی ۱۷ آوریل ۲۰۱۴) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۷۴/۱۰۳ دلار تا بیش از ۳/۱۰۴ دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته گذشته عمده‌ترین عوامل تقویت‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارت است از:
• انتشار آمارهای مثبت درباره شرایط اقتصادی آمریکا؛
• رشد آمار خرده فروشی در آمریکا در ماه مارس به بیشترین میزان خود در بیش از یک سال گذشته که می‌تواند نشانه‌ای از بازگشت رونق به اقتصاد ایالات متحده باشد.
• افزایش ۲۷۶ هزار بشکه‌ای خوراک پالایشی آمریکا طی دوره ۴ الی ۱۱ آوریل و رسیدن آن به سطح ۶۱۳/۱۵ میلیون بشکه در روز.
• افزایش ۹۵۹ هزار بشکه‌ای واردات روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۴ الی ۱۱ آوریل ۲۰۱۴ و رسیدن آن به سطح ۲۷۱/۸ میلیون بشکه در روز.
• افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی طی دوره ۱۷-۱۴ آوریل.
• استمرار نگرانی‌ها درباره بحران اوکراین در پی انتشار خبر آغاز عملیات نظامی دولت موقت اوکراین در برابر معترضان جدایی‌طلب در شرق این کشور.
• به تاخیر افتادن از سرگیری تولید نفت در سودان جنوبی به ویژه در ایالت‌های درگیر شورش.
• پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر کاهش تولید نفت جمهوری آذربایجان در سال ٢٠١٥ به حدود ٨٠٠ هزار بشکه در روز؛
• کاهش ۵۵۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت خام اعضای اوپک در ماه مارس ۲۰۱۴ و رسیدن آن به سطح ۵۶/۲۹ میلیون بشکه در روز به دلیل کاهش تولید کشورهای لیبی، عربستان سعودی و عراق، براساس تازه‌ترین نظرسنجی پلاتس.
• سرنوشت مبهم ازسر گیری تولید نفت میدان‌های نفتی تعطیل شده لیبی، با توجه به نهایی نشدن توافق با شورشیان و همچنین احتمال آسیب تاسیسات نفتی این کشور در دوران اشغال آنها از سوی معترضان.
• انفجار دو خط لوله نفت و گاز در عراق.
• ناآرامی‌های سیاسی در منطقه خاورمیانه و نگرانی معامله گران از بروز اختلال در مبادی استراتژیک حمل و نقل نفت خام.
البته طی هفته گذشته، انتشار برخی اخبار و اطلاعات منفی موجب تضعیف قیمت نفت خام در بازارهای جهانی شده و از افزایش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری نمود. بر این اساس طی دوره مذکور، عمده‌ترین عوامل تضعیف‌کننده قیمت نفت خام در بازارهای جهانی عبارت است از:
• توافق کشورهای گوناگون درگیر در بحران اوکراین برای پایان دادن به خشونت‌ها واحتمال در این کشور.
• افزایش ۷۲ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت خام آمریکا طی دوره ۴ الی ۱۱ آوریل ۲۰۱۴ و رسیدن آن به سطح ۳۰۱/۴ میلیون بشکه در روز.
• افزایش ۱۰ میلیون بشکه‌ای سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا طی دوره ۴ الی ۱۱ آوریل و رسیدن آن به سطح ۱/۳۹۴ میلیون بشکه.
• اعلام انجمن تولیدکنندگان نفت کانادا مبنی بر افزایش تولید نفت کانادا در سال ۲۰۱۵ به بیش از ۹/۳ میلیون بشکه در روز، در پی توسعه طرح‌های برداشت نفت از ذخایر ماسه‌ای.
• افزایش ارزش دلار در مقابل یورو.
• کاهش ۶/۰ درصدی تقاضای نفت خام چین در ۳ ماهه نخست سال درپی کند شدن روند رشد اقتصادی این کشور.
• افزایش ۵/۳ درصدی صادرات نفت عربستان در ماه فوریه نسبت به ماه پیش از آن، بر اساس گزارش موسسه جودی.
• اعلام مدیرعامل شرکت نفت کویت مبنی بر برنامه‌ریزی این کشور برای افزایش ۲۳ درصدی ظرفیت تولید نفت خام تا سال ٢٠٢٠ و رساندن آن به سطح ۴ میلیون بشکه در روز.
براساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۱۱ الی ۱۶ آوریل، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۰۷/۱۰۴ دلار تا بیش از ۰۶/۱۰۶ دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۶ آوریل، با یک دلار و ۷۷ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۱۰۵ دلار و ۳۶ سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۱ آوریل ۲۰۱۴ معادل ۱۰۳ دلار و ۵۹ سنت بود. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه آوریل (تا ۱۶ این ماه)، با ۵۱ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه مارس ۲۰۱۴، به هر بشکه ۱۰۳ دلار و ۶۴ سنت رسیده است.
میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مارس معادل ۱۰۴ دلار و ۱۵ سنت در هر بشکه بود. متوسط قیمت نفت خام سنگین ایران طی دوره ۱۱ الی ۱۶ آوریل از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۶۸/۱۰۳ دلار تا بیش از ۰۱/۱۰۶ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
روند تغییرات روزانه قیمت نفت خام در بازارهای مختلف
همچنین قیمت نفت خام برنت دریای شمال در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژوئن، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود ۴/۱۰۷ دلار در تاریخ ۱۱ آوریل تا بیش از ۵۳/۱۰۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۷ آوریل افزایش یافت. همچنین در روز ۱۷ آوریل ۲۰۱۴، نفت خام برنت از حق مرغوبیت ۲۳/۵ دلار در هر بشکه نسبت به نفت خام WTI برخوردار بود.
تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۴ الی ۱۱ آوریل به میزان ۷۲ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۳۰۱/۸ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۰۹۳/۱ میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۲ آوریل ۲۰۱۳ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۳۱۲/۷ میلیون بشکه در روز به ۲۷۱/۸ میلیون بشکه در روز (معادل ۹۵۹ هزار بشکه در روز) افزایش یافته است که معادل ۸۴۰ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
* دانشجوی دکتری اقتصاد انرژی و کارشناس ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)

تداوم روند افزایشی در بازار نفت