طلسم نفت بورسی شکسته شد
سید‌فواد نبوی - بورس انرژی دیروز میزبان عرضه حدود 3 هزار بشکه نفت خام بود که این میزان عرضه توسط یک پالایشگاه خصوصی به قیمت هر بشکه 3 میلیون و 63 هزار و 27 ریال خریداری شد. به این ترتیب یک بار دیگر پای طلای سیاه به یکی از بورس‌های کشور باز شد، با این تفاوت که این بار عرضه این محصول برخلاف گذشته با موفقیت مورد معامله قرار گرفت.
به این ترتیب از این به بعد، روزانه ۳ هزار بشکه نفت خام توسط بورس انرژی عرضه خواهد شد. در این رابطه وزیر نفت در آستانه عرضه نفت خام در بورس انرژی با اعلام حمایت وزارت نفت از این اقدام گفت: عرضه نفت خام در بورس، رقابتی و شفاف صورت می‌گیرد. بیژن زنگنه افزود: عرضه نفت خام در بورس انرژی حرکتی برای اجرای بندی از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است که بر ایجاد تنوع در نحوه فروش نفت و دخالت دادن بخش خصوصی تاکید دارد. وی افزود: عرضه نفت خام در بورس روشی شناخته شده و موفق در دنیا است و ایران در ابتدای این کار قرار دارد. همچنین با توجه به زیر ساخت‌ها و اقدام‌های مثبت انجام شده، امید است عرضه نفت خام در بورس انرژی موفق باشد. وزیر نفت تاکید کرد: عرضه نفت خام طبق ضوابط سازمان بورس انجام می‌شود و هیچ گونه رانتی وجود نخواهد داشت.
در این میان خریداران طبق اعلام مدیرعامل بورس انرژی، از سوی شرکت ملی نفت ایران تایید صلاحیت شده‌اند و هر بشکه نفت خام با قیمت حدود ٣٠٦ هزار تومان در بورس انرژی فروخته شد و معامله قیمت پایه نیز به صورت ریالی صورت گرفت.
تجربه عرضه نفت خام در بورس کالا که ۲ سال پیش رخ داد تجربه‌ای تلخ بود، عدم فروش در آن سال به‌ دلیل اختلاف بر سر تعیین قیمت بود و پس از ۹ بار عرضه در بورس کالا روند عرضه نفت خام متوقف شد.
کارشناسان اعتقاد دارند که بورس انرژی و شرکت ملی نفت ایران این بار توانستند با تعامل و همکاری نفت خام را هرچند به مقدار اندک اما منظم روانه بازار کنند که پیامد آن در سال‌های آتی افزایش میزان عرضه خواهد بود.
در این بین به گفته قمصری در حال حاضر پالایشگاه‌های کوچکی در منطقه جلفا و برخی مناطق مرکزی وجود دارد که می‌توانند از این پس از طریق بورس انرژی نفت خام بخرند و نسبت به پالایش آن اقدام کنند. بر این اساس از این به بعد فروش نفت خام به صورت نقدی صورت می‌گیرد و شرایط تسویه آن طبق شرایط بورس خواهد بود. همچنین شرکت ملی نفت ایران بر فروش و تحویل نفت خام نظارت دارد و در نهایت عواید حاصل از فروش نفت خام به خزانه کشور واریز می‌شود.
قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران پیش‌تر گفته بود که سعی داریم شرایط پرداخت در خرید این محموله‌های نفتی مانند فروش میعانات گازی و به صورت ریالی باشد. وی یکی از اهداف فروش محموله‌های نفت خام در بورس را فعال‌سازی این پالایشگاه‌ها و در جهت اشتغالزایی عنوان و ابراز امیدواری کرد با کسب تجربه در زمینه فروش نفت خام در بورس بتوان زمینه تقویت بورس انرژی در کشور را فراهم کرد.
در این میان علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی بر این اعتقاد است که بورس انرژی میزبانی مطمئن برای نفت خام خواهد بود و بازاریابی لازم برای فروش نفت خام انجام شده است، به طوری‌که چند پالایشگاه خصوصی برای خرید نفت خام اعلام آمادگی کرده بودند. حسینی به تلاش‌های وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران اشاره کرد و گفت: توسعه بازار داخلی فروش نفت خام در دستور کار شرکت ملی نفت و بورس انرژی قرار گرفته و با حمایت جدی وزیر نفت، آینده این بازار روشن است.
مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به عرضه ٣ هزار بشکه‌ای نفت خام
در روزهای آغازین این عرضه گفت: برای توسعه بازار عرضه نفت خام در بورس انرژی ایجاد تاسیسات بارگیری نفت خام در پالایشگاه اصفهان و پالایشگاه بندرعباس به‌طور جدی در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته است.
دیروز بورس نفت
امروز بورس انرژی
مطالعات جدی برای تشکیل بورس نفت از سال ۱۳۸۳ با مشارکت یک کنسرسیوم بین‌‌المللی شروع و تفاهمنامه راه‌اندازی این بورس در اردیبهشت ۱۳۸۳ امضا شد. در ژوئن سال ۲۰۰۴ محمد عاصمی پور، مجری طرح بورس نفت ایران، برای بازدید از بورس بین‌‌المللی نفت به انگلستان سفر کرد و با برخی از معامله گران بورس لندن به مذاکره پرداخت تا زمینه بر‌ای تشکیل بورس نفت در ایران فراهم شود.
در نهایت گزارش توجیهی طرح راه اندازی بورس نفت ایران را در ۵۰۰ صفحه تقدیم وزیر اقتصاد کرد تا برای راه اندازی بورس نفت ایران از طریق شورای بورس اقدام به کسب مجوز قانونی کند. طرح بورس نفت، گاز و پتروشیمی ایران در اواخر تیر ۸۴ از سوی شورای بورس بر اساس ماده ۹۵ قانون برنامه چهارم توسعه به تصویب رسید و شورای بورس مجوز قانونی بورس نفت، گاز و پتروشیمی را صادر و مقرر کرد وزارت نفت اقدامات لازم را برای راه اندازی و اجرای این بورس به انجام برساند.
بورس نفت و فلسفه تشکیل آن هدف‌های متعددی را دنبال کرد که از جمله آن می‌توان به شفاف‌سازی معاملات، اصلاح ساختار اقتصادی و تجاری، جذب سرمایه‌های سرگردان و از همه مهم‌تر گام بزرگی در راستای خصوصی‌سازی و ورود به مبادلات تجاری بین‌‌المللی اشاره کرد.
هدف اصلی از تاسیس این بورس تبدیل ایران به مرکز عمده مبادلات نفتی خاورمیانه بوده و هست، اما در تمام این سال‌ها تعلل و فرصت‌سوزی آن را در کورراهی برای رسیدن به هدف اصلی قرار داده است.
ایران با توجه به توان تولیدی خود می‌تواند به الگویی در منطقه تبدیل شود، چراکه تجربه نشان داده عامل موفقیت هر بورس کالایی حجم و ارزش مبادلات در آن بورس است. شاید طرح این قضیه که بورس نفت تاکنون موانع جدی را بر سر راه خود دیده که راه اندازی نشده حرفی بجا باشد، اما همه این موانع در مقابل فرصت سوزی‌ها چالشی کوچک است.
تاسیس بورس نفت واقعی در کشور این امکان را فراهم می‌سازد تا با اتخاذ روش‌ها و مکانیزم‌های صحیح در این بازار، نوسانات قیمتی در سطح بین‌‌المللی تحت تاثیر قرار گرفته و با
جهت گیری مناسب به حداقل برسد. قیمت محصولات صنعت نفت را براساس سازوکار بازار منطقی‌تر سازد، از ظرفیت کشور برای تجارت نفت آسیای مرکزی و خزر استفاده کند و با تشکیل یک بازار منطقه‌ای انرژی، ایجاد چارچوب قیمت پایه منطقه خلیج فارس و حتی اوپک به رقابت با قیمت‌های پایه برنت دریای شمال و تگزاس غربی بپردازد و بر قیمت‌های جهانی نفت تاثیر بگذارد.
ولی نباید فراموش کرد که در سال‌های گذشته بورس نفت واقعی هیچ گاه در ایران شکل نگرفت وچند سال قبل سرانجام بورس کالای ایران متولی عرضه نفت خام شد که آن هم بنا به دلایلی گوناگون هرگز رنگ موفقیت به خود ندید و عرضه
۹ بار نفت خام با شکست رو به رو شد.
اکنون با پیگیری‌های انجام شده عرضه نفت خام در بورس انرژی که از دیروز آغاز شد تجربه جدیدی را در راه ورود نفت خام
به بازارهای جدید رقم زده است. به هر حال گویا طلسم عرضه نفت خام شکسته شده است و با توجه به حمایت وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، این بار نفت خام ایران با ساز و کار جدید بورسی خواهد شد.