بلوف نفتی سعودی‌ها

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: ناظران بازار نفت چند وقتی است به عربستان چشم دوخته‌اند که آیا این کشور آن‌طور که ادعا کرده است تولید نفت خود را افزایش می‌دهد یا نه؟ اما کارشناسان موسسه انرژی اسپکتس (Energy Aspects ) براین باورند که عربستان در بازار نفت بلوف زده و اصلا ظرفیت عملیاتی افزایش تولید نفت را حداقل در کوتاه مدت ندارد. کارشناسان این موسسه بر این باورند که عربستان در نهایت سیاست افزایش تولید را دنبال می‌کند، اما این اتفاق تنها زمانی خواهد افتاد که برای نفت در بازار تقاضا وجود داشته باشد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، چندی پیش، محمد بن سلمان، شاهزاده ۳۰ ساله سعودی که در دو ماه اخیر بسیار خبر ساز شده است، اعلام کرد که کشورش می‌تواند به راحتی تولید نفت خود را افزایش دهد. به گفته محمد بن سلمان که جانشین ولیعهد عربستان و وزیر دفاع این کشور نیز است، کشورش می‌تواند بلافاصله تولید خود را یک میلیون بشکه افزایش دهد و به ۵/ ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند همچنین عربستان توانایی افزایش ۲ میلیون بشکه‌ای تولید خود را ظرف ۶ تا ۹ ماه دارد. این اظهارات در حالی بیان می‌شود که عربستان مدت‌ها است که تغییر خاصی در سطح تولید خود نداده و زیر ۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است. حال کارشناسان موسسه انرژی اسپکتس بر این باورند که عربستان‌سعودی بلوف زده است و نمی‌تواند تولید نفت خود را حداقل تا پایان سال ۲۰۱۷ افزایش دهد. چراکه این کشور اخیرا هیچ سرمایه‎‌گذاری در راستای افزایش ظرفیت تولید خود انجام نداده و حتی ممکن است نتواند در سطح کنونی نیز به تولید خود ادامه دهد.

چرا بازار نفت نگران عربستان است؟

در ماه آوریل، ماه پیش میلادی، نشست مشترکی بین کشورهای تولید‌کننده نفت عضو و غیر عضو اوپک در دوحه پایتخت قطر تشکیل شد که بنا بود در آن برای ثابت نگه داشتن سقف تولید تصمیماتی اتخاذ شود. اما این نشست با کارشکنی عربستان به شکست انجامید، آن روز سعودی‌ها اعلام کردند در صورت نبود ایران در طرح فریز تولید (ثابت نگه داشتن سقف تولید) حاضر به مشارکت در آن نیستند. ناظران این نشست بر این باور بودند کسی که مذاکرات را به شکست کشاند وزیر کهنه کار سعودی‌ها یعنی النعیمی نبوده، بلکه در پشت پرده وقایع آن روز قدرت جدید نفتی عربستان یعنی محمد بن‌سلمان نشسته بوده است. علاوه بر این شاهزاده ۳۰ ساله عربستان مدعی شد که کشورش به راحتی می‌تواند تولید خود را افزایش دهد و از طرح اقتصادی عربستان ۲۰۳۰ پرده برداشت که قرار است عربستان را از اقتصادی وابسته به نفت رها کند. در سیاست‌های چشم‌انداز عربستان ۲۰۳۰ واگذاری بخشی از سهام آرامکو نیز گنجانده شده است.

تحولات عربستان زیر ردای محمد بن سلمان به اینجا محدود نشد، در ادامه اتفاقات در لایه‌های قدرت عربستان، چندی بعد از نشست دوحه، النعیمی برکنار شد و به جای او خالد الفالح، مدیر عامل اسبق شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) جای او را گرفت. تغییر النعیمی بعد از ۲۰ سال نشان داد که حدس و گمان‌ها درباره قدرت گرفتن محمد بن سلمان در لایه‌های سیاست نفتی عربستان صحت دارد. این سلسله از اقدامات نشان داد که مرد اول سیاست‌های نفتی عربستان محمد بن سلمان است و از آنجا که گفته می‌شد او با رقیب دیرینه عربستان در منطقه یعنی ایران، اختلافات شدیدی دارد این شائبه به وجود آمد که ادعای افزایش ۲ میلیون بشکه‌ای عربستان به زودی محقق خواهد شد و این موضوع موجب نگرانی فعالان بازار از افزایش تولید عربستان شد.

چرا عربستان نمی‌تواند 5/ 12 میلیون بشکه تولید کند؟

به گزارش سایت خبری سی‌ان‌بی‌سی (CNBC)، موسسه انرژی اسپکت به تازگی گزارشی منتشر کرده و مدعی شده که تغییرات جدید در ساختار قدرت عربستان و احتمال عرضه سهام آرامکو، سیاست‌هایی که اخیرا عربستان اعمال کرده است، نگران‌کننده نیست چون این کشور نمی‌تواند در کوتاه مدت هیچ تغییری در سیاست‌های نفتی اعمال کند. در واقع انرژی اسپکتس حتی بر این باور است که عربستان نمی‌تواند در سطح کنونی نیز یعنی روزانه ۲/ ۱۰ میلیون بشکه به تولید خود ادامه دهد مگر اینکه به سرمایه‌گذاری‌های جدید اقدام کند. کارشناسان این موسسه معتقدند رسیدن به ظرفیت ۵/ ۱۲ میلیون بشکه تولید حداقل تا پایان سال ۲۰۱۷ محقق نخواهد شد، این در حالی است که مدیر عامل آرامکو- امین ناصر- به تازگی از ظرفیت تولید ۵/ ۱۲ میلیون بشکه‌ای این کشور خبر داده است.

به گفته کارشناسان این موسسه، در حال حاضر همه به عربستان چشم دوخته‌اند و منتظر تغییر در تولید نفت این کشور هستند، در حالی که این کشور نمی‌تواند در این ماه تولید خود را به ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند به ویژه که فصل تعمیر و نگهداری نیز فرا رسیده است، بنابراین به یقین تولید ۵/ ۱۲ میلیون بشکه‌ای نیز برای این کشور نشدنی است و حداقل تا پایان سال ۲۰۱۷ زمان نیاز دارد. انرژی اسپکتس کاهش تعداد دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی عربستان و ثبات تولید نفت این کشور روی خط ۲/ ۱۰ میلیون بشکه از آگوست ۲۰۱۵ تا کنون را دلیلی بر مدعای خود می‌داند.

در واقع بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نیز نشان می‌دهد که تولید نفت این کشور در یک سال اخیر نوسان محدودی را تجربه کرده است. عربستان تا فوریه ۲۰۱۵ (مصادف با بهمن و اسفند سال ۱۳۹۳ شمسی) مدت‌ها بود که در محدوده ۵/ ۹ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد، اما در ماه مارس ( سومین ماه میلادی و مصادف با اسفند و فروردین) همین سال تولید خود را بیش از ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داد و به ۳/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رساند. رشد تولید نفت این کشور تا ماه ژوئن(ششمین ماه میلادی مصادف با خرداد و تیر شمسی) ادامه داشت و در این ماه به رکورد تازه‌ای رسید. این کشور در ماه ژوئن به تولید حدود ۶/ ۱۰ میلیون بشکه‌ای دست یافت. اما از آن پس تولید نفت در این کشور روند کاهشی گرفت تا در سپتامبر (نهمین ماه میلادی مصادف با شهریور و مهر سال شمسی) ۲۰۱۵ به محدوده ۲/ ۱۰ میلیون بشکه‌ای رسید. از آن پس تاکنون تولید نفت این کشور در محدوده این رقم نوسان می‌کند و با وجود نزدیک شدن به فصل گرما که هرسال با افزایش مصرف داخلی این کشور و افزایش حدود ۵۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت آن همراه است، تا کنون افزایش تولیدی از سوی عربستان رخ نداده است. حتی در آخرین گزارش اوپک تولید این کشور در ماه قبل بیش از ۷ هزار بشکه کاهش داشته است، همچنین آمار اوپک نشان می‌دهد تولید نفت این کشور در چند ماه اخیر با شیب ملایمی رو به کاهش بوده است.

انرژی اسپکتس بر این باور است که علاوه بر زمان، عربستان برای افزایش تولید خود نیازمند سرمایه‌گذاری‌ بیشتر و افزایش زیر ساخت‌های نفتی مانند دکل‌های نفتی است، اما بازار بدون توجه به این عوامل خیلی سریع درخصوص افزایش تولید عربستان به نتیجه می‌رسید. این کشور در سال ۲۰۱۰ که ظرفیت تولید خود را به ۵/ ۱۲ میلیون بشکه رساند، حدود ۶ سال روی این هدف کار کرده بود. در حال حاضر نیز افزایش تولید و نگه داشتن ظرفیت تولید عملیاتی ۱۱ میلیون بشکه‌ای نیازمند افزایش زیر‌ساخت‌ها از جمله دکل‌های نفتی است. به گفته کارشناسان انرژی اسپکتس، عربستان حتی برای ثابت نگه داشتن تولید ۱۰ میلیون بشکه‌ای خود به حداقل ۲۰ دکل نفتی جدید نیاز دارد. همچنین بر اساس بررسی‌های این موسسه، عربستان مدت‌ها است که حتی هیچ‌گونه اطلاعیه‌ای درخصوص افزایش ظرفیت عملیاتی تولید خود نداده است.

انرژی اسپکتس همچنین بر این باور است که واگذاری سهام آرامکو نیز بسیار دشوار است و موانع بسیاری بر سر راه عربستان برای واگذاری این شرکت نفتی وجود دارد. البته این کشور تغییراتی را شروع کرده اما به دلیل فقدان ظرفیت‌های حقوقی لازم، به یقین اعمال این تغییرات زمان‌‌بر خواهد بود.

ثبات در سیاست‌ نفتی سعودی‌ها

انرژی اسپکتس بر این باور است که در بزرگ نشان دادن توانایی افزایش تولید نفت عربستان، رسانه‌ها نیز تاثیر گذار بوده‌اند. چراکه بسیاری از انتظارات درخصوص توانایی این کشور بر حدس و گمان استوار شده و واقعیات در آن نقشی ندارد. با این حال انرژی اسپکتس بر این باور است که هرچند عربستان در حال حاضر توان افزایش تولید را ندارد اما این به این معنا نیست که این کشور سیاست بلند مدت خود را تغییر دهد. از سویی نیز باید توجه داشت که این کشور بدون تقاضا بر تولید خود نخواهد افزود. بر اساس این گزارش، عربستان سیاست‌های خود یعنی تولید پا به پای دیگر کشورها را تغییر نخواهد داد، اما این به این معنا نیست که وزیر نفت جدید این کشور، الفالح، تولید نفت این کشور را به شکل قابل توجهی افزایش دهد به‌طوری‌که بازار در نفت غرق شود. وزیر تازه‌کار سعودی‌ها نیز اعلام کرد که این کشور تولید خود را افزایش خواهد داد تنها در صورتی که برای آن نیاز وجود داشته باشد. النعیمی، وزیر نفت سابق این کشور زمانی گفته بود که سناریوی افزایش ظرفیت تولید این کشور به سطح ۱۵ میلیون بشکه در روز بررسی شده است و می‌توان به سوی این هدف حرکت کرد اگر بازار نفت به آن نیاز داشته باشد. انرژی اسپکتس بر این باور است که هیچ دلیلی برای اینکه عربستان چنین سیاستی را دنبال نکند وجود ندارد.

به گفته کارشناسان این موسسه بدون شک، سعودی‌ها سیاست افزایش تولید را دنبال می‌کنند اما به شرطی که در بازار برای آن تقاضا وجود داشته باشد. بنابراین، پادشاهی عربستان به خوبی هدف بالا بردن ظرفیت تولید را در بلند مدت دنبال می‌کند، اما زمانی این سیاست عملیاتی خواهد شد که تقاضا برای آن وجود داشته باشد.