10 راهکار کارشناسان برای مقابله به کم‌آبی در جهان

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا پایان دهه جاری، هر صنعتی در دنیا با تحولی سیستماتیک در برنامه‌ریزی استراتژیک، فرآیند تولید و مدل‌های کسب‌وکار خود مواجه می‌شود. موسسهSustainability که از بیش از ۱۲۰۰ کارشناس جهانی در ۸۰ کشور مختلف نظرسنجی کرده، به این نتیجه رسیده که کمبود آب در سال‌های آینده درک عمومی از ارزش آب را تغییر داده و دولت‌ها و شرکت‌ها را بر آن داشته تا آب بهداشتی را نه یک کالا، بلکه یک منبع با ارزش بدانند. در این نظرسنجی که با همکاری موسسه تحقیقاتی GlobeScan صورت گرفته، این سوال مطرح شده که «کدام تکنولوژی‌ها یا تغییرات رفتاری در این دهه به مشکلات کمبود آب می‌پردازند؟» کارشناسان ۱۰ راهکار مشترک زیر را در پاسخ عنوان کردند: ۱) آموزش برای تغییر روند مصرف و سبک زندگی

مقابله با دوره کم‌آبی نیازمند تحول اساسی کلیه اشکال مصرف است؛ از مصرف شخصی گرفته تا زنجیره‌های عرضه شرکت‌های بزرگ مانند جنرال الکتریک. مهم‌ترین وظیفه این است که اطمینان حاصل شود این مشکل در سطح دنیا درک شده است.

۲) اختراع تکنولوژی‌های جدید حفاظت از آب

در مناطقی که سفره‌های آب زیرزمینی در حال خشک شدن است و بارندگی کم و غیرقابل پیش‌بینی شده، نوآوری مورد نیاز است. البته در تلاش برای ترویج این نوآوری‌ها و اختراع تکنولوژی‌های ذخیره‌سازی، مصرف انرژی باید مد نظر قرار گیرد.

۳) توسعه روش‌های آبیاری در کشاورزی

۷۰ درصد آب شرب دنیا در کشاورزی مورد استفاده واقع می‌شود. توسعه آبیاری می‌تواند فاصله عرضه و تقاضا را کم کند. در موارد مشخص، آبیاری نامناسب تاکنون توانایی کشاورزان را برای تهیه غذا تضعیف کرده است. اگرچه تکنولوژی جدید راهکاری جذاب به نظر می‌رسد، اما کارشناسان جهانی اشاره می‌کنند که در برخی موارد، مانند سیستم‌های کشاورزی کالیفرنیا، داستان‌های موفقی در این زمینه رخ داده است.

۴) قیمت‌گذاری مناسب آب

به گفته کارشناسان سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD)، افزایش قیمت آب می‌تواند به کاهش هدرروی و آلودگی آن کمک کند. به همین منظور، سیستم‌های قیمت‌گذاری که در بیشتر کشورها کهنه و منسوخ شده‌اند و اطلاعات غلط ارسال می‌کنند، باید اصلاح شوند. همچنین روند قیمت‌گذاری در کشورهای مختلف متفاوت است.

۵) توسعه کارخانه‌های نمک‌زدایی با مصرف کم انرژی

نمک‌زدایی با تکنیک تبخیر آب دریا برای به دست آوردن آب شیرین و نیز روش اسمز معکوس که طی آن آب شیرین با اعمال فشار فیزیکی به آب دریا به دست می‌آید، صورت می‌گیرد. تکنیک تبخیر آب به شکل نصب تجهیزاتی در کنار دیگ‌های بخار در نیروگاه‌های برق صورت می‌گیرد. اما مصرف انرژی در روش اسمز معکوس کمتر از تبخیر آب است. در منطقه خاورمیانه که به‌دلیل کمبود بارندگی و آب‌های زیرزمینی، کمبود آب مطلق وجود دارد، استفاده از چاه و پمپ‌های آب باعث تقلیل آب‌های زیرزمینی شده است. بر این اساس، پروژه‌های نمک‌زدایی آب دریا با هزینه‌ای بالا در برخی کشورهای این منطقه اجرا می‌شود. در حقیقت، خاورمیانه نزدیک به ۵۰ درصد بازار نمک‌زدایی آب دریا در جهان را به خود اختصاص داده است. نمک‌زدایی تاکنون یکی از روش‌های بسیار پرمصرف انرژی برای مقابله با کمبود آب بوده است. اما کشورهایی هستند که با روش‌های خلاقانه توانسته‌اند هزینه‌های آن را تا حدی کاهش دهند. مثلا عربستان سعودی از تجهیزات انرژی خورشیدی برای تامین انرژی این روش استفاده می‌کند یا بریتانیا در رویکردی متفاوت نمک‌زدایی را در مقیاسی کوچک‌تر و فقط برای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌دهد.

۶) توسعه حوزه‌های آبخیز

سیستم‌های آبخیز برای مناطقی که هیچ گونه منابع آبی پایداری ندارند بسیار ضروری است. کشورهایی مانند هند و پاکستان که بدترین تاثیرات را از تغییرات آب و هوایی متحمل می‌شوند، به سیستم‌های جمع‌آوری آب باران روی آورده‌اند. این تلاش‌ها کنترل بر منابع آبی را بیشتر می‌کند.

۷) وضع و اجرای سیاست‌ها و قوانین بهتر و ایجاد مشارکت‌های بین‌المللی

از آنجا که کمبود آب امنیت غذایی و مساله آلودگی را هم دچار پیچیدگی می‌کند، دولت‌ها باید نقش خود را در این زمینه بازتعریف و قوانینی جدی برای تضمین دسترسی به آب سالم وضع کنند؛ از جمله قوانینی برای منع تخلیه فاضلاب در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها.

به علاوه، درست است که انعقاد توافق‌نامه‌‌های بین‌المللی در مورد منابع طبیعی کار دشواری است (کنفرانس ۲۰۰۹ تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل در کپنهاگ شاهد این مدعا است)، اما سیاست‌گذاران باید تلاش‌های خود را در این زمینه ادامه دهند.

۸) مدیریت کلی اکوسیستم‌ها

به شکلی ساده، مدیریت کل‌نگرانه به معنی اتخاذ رویکردی عملی و متداول برای نظارت بر منابع آبی است که اهداف اقتصادی، فرهنگی و بوم‌شناختی را مورد توجه قرار می‌دهد. در واقع، کلیت از مجموع اجزا بزرگ‌تر است و هر وجهی مرتبط به دیگر وجوه است و بر آنها اثر می‌‌گذارد. نمونه‌های خوب مدیریت کل‌نگرانه جوامعی هستند که در عین حال که کارخانه‌های تصفیه فاضلاب دارند، به فکر مشارکت با تولیدکنندگان انرژی‌ پاک هستند تا از فاضلاب به‌منظور کشت خزه‌های دریایی و دیگر محصولات سوخت زیستی استفاده کنند. این محصولات نیز به نوبه خود مواد مغذی را اشباع و فاضلاب را تصفیه می‌کنند و به میزان قابل توجهی از هزینه‌های تصفیه در کارخانه می‌کاهند.

۹) توسعه زیرساخت‌های توزیع

زیرساخت‌های ضعیف هم به بهداشت آسیب می‌رساند و هم به اقتصاد. زیرساخت‌های ضعیف باعث هدرروی منابع، افزایش هزینه‌ها و کاهش کیفیت زندگی می‌شود و باعث می‌شود بیماری‌های قابل پیشگیری مرتبط با آب آلوده در جوامع آسیب‌پذیر، به‌خصوص کودکان شیوع یابد. این مشکل فقط منحصر به کشورهای در حال توسعه نیست و در کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند آمریکا نیز ترکیدگی لوله یا سرریز تصفیه‌خانه‌های فاضلاب مرتب رخ می‌دهد.

۱۰) کاهش رد پای شرکت‌ها

صنعت حدود ۲۲ درصد آب کل دنیا را مصرف می‌کند. این یعنی شرکت‌های تولیدی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از آب برای تولید کالا - حتی آب معدنی- استفاده می‌کنند. با توجه به اهمیت تولید پایدار و افزایش کمبود آب، هزینه‌های بخش صنعت از این لحاظ باید مورد بازبینی قرار گیرد.