ابزار خلق تجربه‌ای بهتر برای یادگیری
سید محمد اعظمی‌نژاد* منبع: Mindtools معمولا هنگامی که می‌فهمیم موضوع مهمی را نمی‌دانیم، برای یادگیری آن انگیزه پیدا می‌کنیم. اما اگر ندانیم دقیقا چه چیزی را نمی‌دانیم، اینجاست که کار سخت خواهد شد. یکی از اولین پله‌ها برای شروع کسب مهارت‌های جدید، این است که از چیزهایی که نمی‌دانید آگاهی پیدا کنید. ابزار مراتب شایستگی آگاهانه یکی از روش‌هایی است که به درک بهتر فرآیند یادگیری فردی ما کمک می‌کند. معرفی ابزار مطابق با این ابزار، آگاهی اولین پله برای یادگیری است. برای یادگیری دانش و مهارت‌های جدید، باید از این موضوع آگاهی پیدا کنید که چه چیزهایی را می‌دانید و چه مواردی را نمی‌دانید. سپس باید آگاه شوید در انجام چه کارهایی شایستگی دارید. ممکن است در بعضی موارد شایستگی انجام یک کار را داشته باشید و در جای دیگر فاقد شایستگی لازم باشید، این موضوع به نوع و جنس کاری که به شما محول شده است، ارتباط دارد. در استفاده از مراتب یادگیری برای رسیدن به یک شایستگی باید از پله اول (بی‌کفایتی ناخودآگاه) به پله دوم (بی‌کفایتی خودآگاه) حرکت کنید و سپس به پله سوم (شایستگی ناخودآگاه) و در نهایت به پله آخر (شایستگی آگاهانه) برسید. پله اول- بی‌کفایتی ناخودآگاه (شما نمی‌دانید که نمی‌دانید)؛ در این مرحله شما در بی اطلاعی کامل نسبت به شایستگی مورد نیاز هستید و تقریبا هیچ دانش و مهارتی در مورد آن ندارید و اعتماد به نفس خود را تنها از توانایی فردی‌تان به دست می‌آورید. پله دوم- بی‌کفایتی خودآگاه (شما می‌دانید که نمی‌دانید)؛ در این سطح شما درک می‌کنید چه مهارت‌هایی نیاز است که باید بیاموزید و ممکن است شوکه شوید وقتی ببینید برای انجام کار مرتبطی که باید انجام دهید چه تعداد افراد شایسته‌تر از شما وجود دارد و وقتی متوجه توانایی محدود خود می‌شوید، ممکن است اعتماد به نفس شما نیز کمی دچار افت شود. پله سوم- شایستگی ناخودآگاه (شما نمی‌دانید که می‌دانید)؛ در این مرحله مهارت و دانش مورد نیاز خود را به دست آورده‌اید. آنچه یاد گرفته‌اید، تمرین کرده‌اید و اعتماد به نفس لازم برای انجام کارها را در اختیار دارید. شما از مهارت‌های جدیدی که آموخته‌اید به خوبی اطلاع دارید و برای بهبود آن به طور مستمر کار می‌کنید. در این مرحله تمرکز هنوز روی اجرای کارها است؛ اما به‌صورت خودکار در حال تمرین و کسب تجربه هم هستید. پله چهارم- شایستگی آگاهانه(شما می‌دانید که می‌دانید)؛ در این سطح مهارت‌های شما تبدیل به عادت می‌شوند و کارها با کمترین تلاش و به صورت خودکار انجام می‌شوند. این نقطه اوج توانایی و اعتماد به نفس برای شماست. این نردبان شایستگی به دو روش به ما کمک می‌کند، اول برای خود، که بتوانیم برای رسیدن به شایستگی در انجام یک کار خاص از آن بالا برویم. دوم برای اینکه بتوانیم به صورت یک مربی به دیگران کمک کنیم تا از طریق آن به شایستگی لازم در کار مورد نظر برسند. زمانی‌که برای استفاده از این ابزار به عنوان یک مربی برای دیگران استفاده می‌کنیم، در هر مرحله باید به نکاتی توجه کنیم. بی‌کفایتی ناخودآگاه؛ در آغاز فردی که تحت مربیگری قرار می‌گیرد، احتمالا از عدم شایستگی خود اطلاعی ندارد. بنابراین با ظرافت و آرامی این موضوع را باید به اطلاع او رساند. بی‌کفایتی خودآگاه؛ در طول این مرحله باید سعی کنید تا آنجا که می‌توانید فردی که تحت مربیگری شما قرار می‌گیرد، تشویق کنید، اشتباهاتش را تحمل کنید و اگر لازم شد به کمک او بروید. شایستگی ناخودآگاه؛ در این مرحله سعی کنید تمرکز فرد را بر عملکرد موثر و ایجاد فرصت‌های مکرر برای تمرین از آنچه یاد گرفته است، بگذارید. شایستگی خودآگاه؛ اگرچه این نقطه، وضعیت ایده‌آلی است اما باید مراقبت کنید موقعی که به آن رسیدند فراموش نکنند دیگران برای رسیدن فرد به این نقطه چه سختی‌هایی متحمل شدند و خود را برای رساندن بقیه افراد فاقد شایستگی مسوول بداند. اکنون می‌توانید بررسی کنید برای کارهایی که به‌صورت حرفه‌ای در دست دارید در کدام مرحله از این سلسله مراتب ایستاده‌اید؛ اما مهم‌تر آن است که تا پله آخر این سلسله پیش روید یا به دیگران برای طی آن کمک کنید! *عضو هیات رییسه کمیته تخصصی توسعه-انجمن مدیریت منابع انسانی ایران (azaminejad@gmail.com)