جواد رنجبر

بخش دوم

۱- آیا مسوولیت اجتماعی نیازمند تفکیک ساختاری است و باید در چارت کارخانه بخشی به این نام گنجانده شود یا خیر؟ یعنی وجود معاونت یا مدیریت مسوولیت اجتماعی ضرورت دارد یا خیر؟ با تعریف فوق مسوولیت اجتماعی دو بعد ماهیتی و عملکردی دارد. یک بعد آن توجه صادقانه و دانشمندانه به مقوله مسوولیت است که صرفا باید در فکر و شخصیت افراد نهادینه شود و طبعا نیازی به تشکیلات ندارد. مثلا دروغگویی بد است. در کارخانه نیز کسی نباید دروغ بگوید. آیا لازم است که مدیریت راست گویی در کارخانه ایجاد شود؟ اما در بعد عملکردی مسوولیت اجتماعی، که نیازمند رابطه مستقیم و مستمر با دانشگاه‌ها، رسانه‌ها، نهادهای اجتماعی و خیریه است، وجود بخشی به نام مسوولیت اجتماعی ضروری است. البته نوعی از مسوولیت اجتماعی که مبتنی بر تولید کالا برای رفع بحران‌های بشری یا نیازهای انسان‌های فقیر و دردمند، به کارگیری پرسنل آسیب دیده اجتماعی، یا استقرار در مکان‌های محروم است اساسا خود فعالیت کارخانه است. در این جا مسوولیت اجتماعی با ذات کارخانه عجین شده است.

این نوع کسب و کار که در برخی کشورهای جهان به عنوان مهم ترین نمود مسوولیت اجتماعی قلمداد می‌شود دارای سوددهی بسیاری نیز هست و اساسا از نمودهای برجسته تحولات زندگی بشر است.

۲- مسوولیت اجتماعی موضوع و مساله مدیران ارشد است یا مربوط به همه پرسنل کارخانه می‌باشد؟ و آیا مسوولیت اجتماعی موضوعی است برای سهامداران و سرمایه‌داران یا مدیران حرفه‌ای نیز باید به آن توجه داشته باشند؟ طبیعی است که تحقق مسوولیت اجتماعی، پس از همه مقدماتی که در بالا اشاره شد، ادامه روند مدیریت کارخانه است و باید توسط مدیران حرفه‌ای پیشنهاد، برنامه ریزی و اجرا شود. به عبارت دیگر مسوولیت اجتماعی شکل سنتی کارهای خیریه نیست که توسط افراد متمول انجام می‌شد. مسوولیت اجتماعی باید از کانال برنامه‌ریزی‌های حرفه‌ای عبور کند. به این ترتیب مسوولیت اجتماعی موضوع کاری همه پرسنل و مدیران مربوطه خواهد بود.

۳- آیا فعالیت‌های سیاسی و هزینه‌های آن می‌تواند جزو برنامه مسوولیت اجتماعی قلمداد شود؟ به نظر می‌رسد زمانی که مسوولیت اجتماعی بر اساس حس مسوولیت‌پذیری اجتماعی و مبتنی بر یک برنامه منسجم و واقع‌بینانه و انسانی نباشد می‌توان همه چیز را در آن قرار داد و می‌توان همه چیز را از شمول آن خارج کرد. یکی از موارد مهم که برخی از مدیران تمایل دارند در شمول برنامه مسوولیت اجتماعی گنجانده شود فعالیت‌های سیاسی و هزینه‌های مالی آن است. اما واقعیت این است که چه فعالیت‌های حزبی و حرفه‌ای شناسنامه دار و چه فعالیت‌های غیررسمی و غیرشفاف سیاسی هیچ کدام نمی‌توانند تحقق مسوولیت اجتماعی

یک کارخانه باشند.

عموما فعالیت‌های سیاسی هنگام انتخابات و به ویژه انتخابات مجلس به اوج می‌رسد اما معمولا عاری از هر نوع مسوولیت اجتماعی به معنایی است که در بالا گفته شد. طبیعی است که حتی در اخلاقی‌ترین و قانونی‌ترین شکل این نوع فعالیت مسوولیت اجتماعی محلی از اعراب ندارد و اگر باشد در سطحی ترین شکل محقق خواهد شد.

۴- اگر یکی از سهامداران یا اعضای هیات مدیره علاقه‌ای به کل برنامه مسوولیت اجتماعی نداشته باشد تکلیف چیست؟ آیا رضایت همه سهامداران باید لحاظ شود؟ پرسیدن این سوال زمانی بی معنا بودن خود را می‌رساند که همزمان بپرسیم اگر یکی از سهامداران یا اعضای هیات مدیره علاقه‌ای به پرداخت مالیات نداشته باشد تکلیف چیست؟ قطعا مالیات یا هزینه‌هایی که برای بیمه کارگران پرداخت می‌شود مورد دلخواه و پسند سهامداران نیست.

اما عدم پرداخت آن عواقب بسیاری هم برای کارخانه و هم برای پرسنل و هم برای جامعه دارد. همان طور که در بالا اشاره شد مسوولیت اجتماعی یک برنامه حرفه‌ای است و نمی‌توان آن را تعطیل کرد. همچنین بخشی از برنامه مدیران حرفه‌ای است و نیازی به کسب مجوز موردی از سهامداران ندارد.

۵- مسوولیت اجتماعی چه نسبتی با سایر اشکال کارهای خیریه دارد؟ مسوولیت اجتماعی دادن صدقه به معنای مرسوم آن نیست. حتی بر کارهای خیریه و عام المنفعه مدرن نیز کاملا منطبق نمی‌شود.

هم منشا فکری مسوولیت اجتماعی و هم اهداف آن با امور خیریه مرسوم متفاوت است. عموما امور خیریه بر مبنای نیت‌های دینی و مذهبی و با همان اهداف انجام می‌شود و در آن اهداف فردی چون بخشودگی گناهان مد نظر است. اما در مسوولیت اجتماعی کارخانه اهداف و نیت‌های اجتماعی اولویت دارد.

تامین زندگی نیازمندان در کارهای خیریه هدف مهمی است که بیشتر بار عاطفی قوی دارد، اما در برنامه مسوولیت اجتماعی رشد دادن و رشد یافتن هدف بزرگ تری است که هر چند در آن عاطفه وجود دارد اما به پررنگی عاطفه کارهای خیر نیست. به عبارت دیگر نمی‌توان هر نوع بخشندگی و کارهای خیر را تحقق مسوولیت اجتماعی سهامداران یا سرمایه گذاران دانست.

در نیت‌های خیرخواهانه، به دلیل آنکه برنامه مدون و منسجمی وجود ندارد، ممکن است نیازمندان به تدریج به دریافت پول عادت کنند. اما در مسوولیت اجتماعی دادن پول فقط بخش کوچکی از برنامه و در گام‌های ابتدایی آن است و کسی نباید به گرفتن پول عادت کند. برنامه مسوولیت اجتماعی دارای سیستم اجرایی و‌‌ بازخورد می‌باشد و پس از بررسی نتایج تداوم می‌یابد. اما کارهای خیر بازخوردی جز رضایت کمک گیرنده و رضایت خیر بر مبنای باورهای مذهبی ندارد.

Ranjbarmail۲@yahoo.com