مسوولیت اجتماعی- گفت‌وگو با علیرضا امیدوار مدیر مرکز مطالعات دولتی
خلق ارزش‌های مشترک
مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها بر مسوولیت و پاسخگویی به عنوان پایه و اساس رفتار یک سازمان در اجتماع تاکید دارد و ناظر بر چگونگی کسبوکار مسوولانه همراه با تولید ثروت است. این نیازهای اجتماعی جامعه است که بازارهای اقتصادی را تعریف می‌کند. بنگاه‌های اقتصادی در قبال کلیه ذی‌نفعان مسوول هستند و ذی‌نفعان شامل مشتری، کارمند، خود سازمان، مصرف‌کنندگان، محیط زیست، جامعه محلی، همسایهها، دانشگاه و اقتصاد آن ملت می‌شود.
مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی چه مفهوم یا تعریفی دارد؟
- ما مفهومی‌را در ایران ترویج می‌کنیم که بر مسوولیت و پاسخگویی به عنوان پایه و اساس رفتار یک سازمان در اجتماع تاکید دارد. در این حالت با پرسشی اساسی از منظر یک مدیر شرکت مواجه می‌شویم که با دیدگاه یک موسسه خیریه یا یک سازمان مردم‌نهاد متفاوت است. پرسش در اینجا ناظر بر چگونگی کسبوکار مسوولانه همراه با تولید ثروت است. چون شرکت‌ها تاثیر عمده‌ای بر سیستم اجتماعی یک جامعه دارند، باید اثرات مثبت فعالیت خود را به حداکثر و اثرات منفی فعالیت خود را به حداقل برسانند. در واقع بنگاه‌های اقتصادی در قبال کلیه ذی‌نفعان مسوول هستند. بنابراین موفقیت کسب و کار با پیشرفت جامعه متصل است و رابطه مستقیمی‌میان این دو است. چرا شرکت مایکروسافت و بنیاد گیتس در بازار آفریقا سرمایه‌گذاری می‌کند؟ زیرا در صورت جهش از یک سطح توسعه به سطحی دیگر در این قاره، بازار آفریقا به بزرگ‌ترین بازار محصولات مایکروسافت تبدیل خواهد شد. چرا شرکت‌های نفتی بزرگ چون شل نزدیک به ۵ درصد درآمد خود را صرف سرمایه‌گذاری تحقیق و توسعه بر روی انرژی‌های تجدیدپذیر می‌کنند؛ چرا که هم اکنون در بازار سوخت‌های فسیلی رهبر بازار هستند و می‌خواهند هنگامی‌که سوخت‌های فسیلی به اتمام رسید همچنان رهبر بازار انرژی باقی بمانند.
آسیب‌های اجتماعی، توسعه نیافتگی جوامع در نهایت هزینههای بنگاه را افزایش می‌دهد. چرا بزرگ‌ترین بنگاه‌های دنیا در کشورهای توسعه یافته شکل می‌گیرند و چرا بزرگ‌ترین بازارهای آنها در جوامع توسعه یافته قرار دارد؟ به نوعی برای ما مفهوم مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها یعنی چگونه از طریق کسبوکار مسوولانه ایجاد ثروت کنیم. بنابراین رفتارهای تجاری شرکت حوزه کارکنان، مشتریان، پیمان‌کاران، محیط زیست و جامعه را در برمی‌گیرد. بنابراین یک رابطه برنده- برنده و خلق ارزش مشترک هم برای جامعه و هم برای بنگاه، زیربنای مفهومی‌موضوع مسوولیت شرکتی است. در سال‌های گذشته ابزارهایی مثل استانداردها، دستورالعمل‌ها، معاهده‌ها، برچسب‌ها و نرم‌افزارهایی آفریده شده که بتواند چارچوبی را به وجود بیاورد که شرکت‌ها در آن مسوولانه‌تر رفتار کنند. بسیاری از صاحب‌نظران کمک‌های خیریه و کمک‌های بشردوستانه را نوعی از مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها نمی‌دانند و استدلال می‌کنند که کمک‌های بشردوستانه توسط شرکت‌ها باعث می‌شود در بحث رفاه اجتماعی وجه تشابه بین مردم به‌عنوان افراد جامعه و سازمان‌های کسب و کاری به‌عنوان نهادهای جامعه از بین برود. ما نیز کمک‌های خیریه نقدی را مصداق مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها نمی‌دانیم.
زیرا به دلیل علقه‌های مذهبی و سنتی مدیران یا به دلیل فشار گروه‌های ذی‌نفوذ این هزینه‌ها بدون هیچ ارتباطی با استراتژی‌های تجاری شرکت از جیب سهامداران شرکت پرداخت شده است، ما در ایران مدل ۵ بعدی مسوولیت اجتماعی شرکتی را ترویج می‌کنیم: ۱-مسوولیت اجتماعی در قبال رهبری سازمان.۲- در قبال محیط کار و کارکنان. ۳- در قبال محیط بازار و صنعت. ۴- در قبال محیط زیست. ۵- در قبال جامعه.
بخشی از حوزه جامعه، به امور خیر و کارهای خیریه مربوط می‌شود. بنابراین وقتی یک شرکت ادعا می‌کند نسبت به مسوولیت اجتماعی خود حساس است و آن را رعایت می‌کند، باید مطمئن باشد که پیمان‌کار او نیز این مساله را مراعات می‌کند و مشتریانش نیز به این موضوع حساس هستند. امروزه دیگر نمی‌شود گفت ما به فکر خودمان باشیم و بقیه هرکاری می‌خواهند انجام دهند. برای همین امروزه در فرانسه شرکت‌هایی می‌توانند وارد بورس شوند که گزارشی کامل از اثرات زیست- محیطی، اجتماعی و اقتصادی شرکت در برابر جامعه ارائه بدهند.
تفاوت مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها با انجام کارهای خیر و عام‌المنفعه چیست؟
- موضوع اصلی مسوولیت اجتماعی در ایران، عمدتا کارهای خیر است. تا آنجا که وقتی از مدیر شرکتی راجع به مسوولیت اجتماعی شرکتش سوال می‌شود در همین مورد صحبت می‌کند. ولی در سایر کشورها کارهای خیریه شرکت‌ها بخشی از مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها هست؛ اما لزوما خود آن نیست. مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها، در قبال فراهم کردن محیط کار خوب برای کارمندان، توانمندسازی آنها، ارائه اطلاعات درست به مشتری، آموزش مصرف مسوولانه به مشتریان، تعهد در قبال منابع تجدید‌ناپذیر، مبارزه با رشوه و فساد و ناهنجاریهای اجتماعی و اموری از این دست تعریف می‌شود. مسوولیت‌اجتماعی بنگاه‌ها را در ۵ دسته طبقه‌بندی می‌کنند. این مسوولیت‌ها جوانب اصلی فعالیت و عملکرد یک سازمان را در برگرفته و فقط به کمک‌های نوع‌دوستانه و امور خیریه خلاصه نمی‌شوند. یکی از بارزترین این ابعاد که هم در ایران و هم در سایر جوامع از گستردگی بیشتری برخوردار است، مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در توسعه جوامع محلی است که موارد زیر را در بر می‌گیرد: کمک‌های خیریه استراتژیک شرکت‌ها، داوطلبی کارکنان یا درگیر کردن کارکنان شرکت‌ها در پروژه‌های توسعه جوامع، داوطلبی شرکتی یا درگیر شدن بخشی از امکانات شرکت در پروژه‌های اجتماعی، مشارکت‌های استراتژیک با سازمان‌های عمومی‌و تاسیس بنیادهای خیریه. مسوولیت اجتماعی تنها در ارتباط با سازمان‌ها معنا مییابد و ضمنا تنها به کمک‌های مالی و مادی هم محدود نمی‌شود، ولی اگر کار خیری انجام شود که کارمندهای شرکت درگیر آن شوند و بخشی از منابع و امکانات شرکت در آن کار صرف شود و به استراتژی‌های تجاری مرتبط باشد، CSR
حساب می‌شود.
به‌عنوان مثال وقتی یک شرکت تولیدکننده لوازم آرایشی و بهداشتی خاص بانوان برای محصولاتش به نحوی بازاریابی می‌کند که از محل سود، به تحقیق و تامین هزینههای درمانی نوعی سرطان کمک می‌کند، کارش کمک خیریه صرف نیست و نوعی بازاریابی خیرخواهانه است؛ اما اگر همین شرکت به نهادهای خیریه کمک مالی صرف بکند، CSR محسوب نمی‌شود و این کار بر اساس علاقه شخصی مدیر شرکت انجام شده است.
منبع: خبرنامه حاکمیت و مسوولیت شرکتی ایران
ارسال نظر